پرهيز کردن و دوري جستن از مجالس بيکارگان و گمراهان، آن ها که ياد امام عليه السلام را به مسخره مي گيرند يا آن حضرت را به بدي ياد مي کنند، يا بر آن بزرگوار خرده مي گيرند، يا وجود شريفش را انکار مي نمايند، يا اين که از يادکردن حضرتش روي گردانند، يا مؤمنان منتظر آن جناب را به تمسخر مي گيرند. خداي - عزّوجلّ - فرمايد: «وَقَدْ نَزَّلَ عَلَيْکُمْ فِي الکِتابِ أَنْ إِذا سَمِعْتُمْ آياتِ اللَّهِ يُکْفَرُ بِها وَيُسْتَهْزَئُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتّي يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ إِنَّکُمْ إِذاً مِثْلُهُمْ إِنَّ اللَّهَ جامِعُ المُنافِقِينَ وَالکافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعاً»؛ [1] و همانا [خداوند] در کتاب بر شما نازل فرمود که هرگاه شنيديد به آيات خداوند کفر ورزيده مي شود و استهزا مي گردد پس با آنان [کافران و استهزا کنندگان] ننشينيد تا در سخني ديگر داخل شوند که [اگر با آن ها همنشين شويد] شما هم به حقيقت مانند آنان خواهيد بود، همانا خداوند همگي منافقان و کافران را در جهنّم خواهد کرد.

و در تفسير علي بن ابراهيم قمي رحمه الله آمده که گويد: آيات خداوند: امامان عليهم السلام هسنتد. [2] .

و در اصول کافي به سند صحيحي از شعيب عقرقوفي آمده که گفت: از حضرت ابوعبد اللَّه امام صادق عليه السلام درباره فرموده خداي تعالي: «وَقَدْ نَزَّلَ عَلَيْکُمْ فِي الکِتابِ أَنْ إِذا سَمِعْتُمْ آياتِ اللَّهِ يُکْفَرُ بِها وَيُسْتَهْزَئُ بِها...» پرسيدم، فرمود: منظور آن است که چنانچه شنيدي کسي حق را انکار مي داردو آن را دروغ مي شمارد، و نسبت به امامان عليه السلام ناروا مي گويد، از کنارش برخيز و با او همنشيني مکن هر کس که باشد. [3] و در همان کتاب در



[ صفحه 421]



خبر صحيح از آن حضرت عليه السلام آمده که فرمود: هر کس به خدا و روز بازپسين ايمان دارد در جايي ننشيند که امامي در آن مذمت شود يا مؤمني اهانت گردد. [4] و در همان کتاب از آن جناب عليه السلام روايت آمده که فرمود: سه مجلس است که خداوند آن ها را دشمن مي دارد و نقمتش را بر اهل آن مي فرستد، پس با آن ها [اهل آن مجالس] همنشيني و مجالست مکنيد: يکي: آن مجلس است که کسي در آن قرار دارد که در فتواي خود دروغ مي گويد، و ديگر مجلسي که ياد دشمنانمان در آن تازه مي شود و ياد ما در آن کهنه [و فراموش شده] است، و مجلسي که در آن از [پيروي] ما جلوگيري مي شود در حالي که تو مي داني [که در آن مجلس چنين چيزي هست] . رواي گويد: سپس امام صادق عليه السلام سه آيه از کتاب خداوند را تلاوت کرد که گويي در دهانش بود - يا گفت: گويا در مشتش بود -: «وَلا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَيْرِ عِلْمٍ»؛ [5] و به آنان که جز خداوند را مي خوانند دشنام ندهيد که [آنان نيز] خداوند را ستمگرانه از روي ناداني دشنام مي دهند. «وَإِذا رَأَيْتَ الَّذِينَ يَخُوضُونَ فِي آياتِنا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتّي يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ»؛ [6] و هرگاه کساني را مي بيني که [براي خورده گيري و طعنه زدن] در آيات ما گفتگو مي کنند پس از آنان اعراض کن تا در سخني ديگر وارد شوند. «وَلا تَقُولُوا لِما تَصِفُ أَلْسِنَتُکُمُ الکَذِبَ هذا حَلالٌ وَهذا حَرامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَي اللَّهِ الکَذِبَ»؛ [7] و مگوييد به سبب آنچه زبان هاي تان به دروغ توصيف کند که اين حلال است و آن حرام تا بر خداوند دروغ بنديد. [8] .

و در همان کتاب از آن حضرت عليه السلام آمده که فرمود: هر گاه به ناصبيان و مجالست با آنان دچار گشتي مانند کسي باش که بر روي سنگ سرخ شدهاي باشد تا از آنجا برخيزي، زيرا که خداوند آن ها را دشمن مي دارد و لعنتشان مي کند، پس اگر ديدي که درباره يکي از امامان گفتگو مي کنند برخيز زيراکه خشم [و کيفر] خداوند در آنجا بر آن ها فرود خواهد آمد. [9] .



[ صفحه 422]



و در همان کتاب در خبر صحيحي از آن جناب عليه السلام است که فرمود: هر کس نزد دشنام دهنده اولياي خدا بنشيند، به تحقيق خداي تعالي را معصيت کرده است. [10] و در همان کتاب نيز از آن حضرت عليه السلام آمده که فرمود: هر کس در مجلسي بنشيند که در آن به يکي از امامان عليه السلام دشنام داده مي شود و مي تواند برخيزد ولي اين کار را نکند خداوند در دنيا لباس ذلّت بر اندامش بپوشاند و در آخرت عذابش کند، و آنچه از نيکي از جهت معرفت ما بر او منّت نهاده از وي سلب فرمايد. [11] .

و در تفسير البرهان از کشي به سند خود از محمد بن عاصم آورده که گفت: شنيدم حضرت امام رضاعليه السلام مي فرمود: اي محمد بن عاصم به من خبر رسيده که تو با واقفيان مجالست مي کني؟ عرض کردم: آري، فدايت گردم، من با آنان مجالست مي کنم در حالي که با ايشان مخالف هستم. آن حضرت عليه السلام فرمود: با آنان مجالست مکن، خداي عز و جل فرموده: «وَقَدْ نَزَّلَ عَلَيْکُمْ فِي الکِتابِ أَنْ إِذا سَمِعْتُمْ آياتِ اللَّهِ يُکْفَرُ بِها وَ يُسْتَهْزَئُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتّي يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ إِنَّکُمْ إِذاً مِثْلُهُمْ»؛ منظور از آيات: اوصيا هستند، و آنان که کفر ورزيدند: يعني واقفيان. [12] .

مي گويم: اين که واقفيان ذکر شده اند از باب ياد کردن يکي از مصاديق است، همچنان که ياد کردن اوصيا از باب ذکر يکي از مصاديق آيات اللَّه مي باشد، چنان که پوشيده نيست.

توجه: از آيه شريفه به ضميمه آنچه در تفسير آن روايت گرديده و به ضميمه ساير روايات، حرمت نشستن در مجالس اهل ضلالت - که به بعضي از اقسام آن ها در اوّل اين مبحث اشاره کرديم - استفاده مي شود، به جهت نهيي که در آن آمده که ظاهر آن حرمت مي باشد. بلکه از آيه شريفه استفاده مي شود که اين گناه در شمار گناهان کبيره قرار دارد، چون خداي عز و جل فرموده: (شما نيز مانند آن هاييد) که دلالت دارد بر اين که هر کس با آن ها همنشيني کند مانند آن ها است، بلکه از کساني که با ايشان مجالست نمايند به عنوان «منافقين» تعبير فرموده و آتش جهنم را براي آنان وعده کرده است که مي فرمايد: (همانا



[ صفحه 423]



خداوند همگي منافقان و کافران را در جهنم جمع خواهد ساخت) پس بزرگي اين گناه و از کبائر بودن آن ظاهر گشت. از خداي عز و جل خواستاريم که ما را به آنچه رضاي اوست توفيق دهد، و از آنچه موجب سخط و غضبش مي باشد حفظ فرمايد.

و در دعا آمده است: «أَوْ لَعَلَّکَ رَأَيْتَنِي آلِفَ مَجالِسَ البَطّالِينَ فَبَيْني وَبَيْنَهُمْ خَلَّيْتَنِي»؛ يا شايد که مرا ديده اي با مجالس بيکارگان و ياوه جويان الفت گرفته ام پس مرا در ميان آنان واگذاشته اي.

مي گويم: و همين حسرت و نقمت بس است - از آن به خداوند پناه مي بريم - و در امر پنجاه و هشتم آنچه بر اين مطلب دلالت دارد خواهد آمد، ان شاء اللَّه تعالي.