در اينجا بايد گفت: بيعت به معني اول بر همه افراد از مرد و زن، برده و آزاد واجب است، بلکه ايمان جز به آن تحقُّق نمي يابد، چون اصل ايمان همان إلتزام با دل و زبان به اطاعت فرمان پيغمبر و امام و تسليم بودن به ايشان و ياري نمودن آنان با جان و مال مي باشد، خداي - عزّوجلّ - فرموده: «اَلنَّبِيُّ أَوْلي بِالمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْقُسِهِمْ»؛ [1] پيغمبر نسبت به مؤمنين از خودشان سزاوارتر است. و نيز خداي تعالي فرموده است: «فَلا وَرَبِّکَ لا يُؤْمِنُونَ حَتّي يُحَکِّمُوکَ فِيما شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيماً»؛ [2] نه، به پروردگار تو سوگند! که اينان به حقيقت ايمان نياورند تا اين که تو را در هر امري که در ميانشان پيش آيد حاکم کنند سپس هيچ گونه اعتراضي از آنچه تو حکم کرده اي نداشته باشند و کاملاً تسليم گردند. که تسليم بودن به فرمان پيغمبر و امام در آنچه به جان و عزيزان و مال مربوط است، نشانه تحقّق يافتن ايمان مي باشد.

و از دلايل وجوب بيعت با تمام ائمه عليهم السلام روايتي است که در احتجاج در خطبه روز غدير روايت آمده که رسول خدا صلي الله عليه وآله مردم را به بيعت کردن با اميرمؤمنان و حسن و



[ صفحه 336]



حسين و امامان از فرزندان حسين عليهم السلام امر فرمود، و عهد و پيمان به اطاعت ايشان را به مردم تلقين کرد، با اين که امامان عليهم السلام معاصر اهل آن زمان نبودند، و اين نبود جز به خاطر وجوب التزام مردم با دل و زبان و تعهّد و پيمان محکمشان به پيروي و ياري و نثار کردن جان و مال در راه آنان و فرمانبرداري از دستورات ايشان عليهم السلام [3] و به تمام آنچه تذکر داديم رهنمون مي گردد فرموده خداي تعالي: «قُلْ إِنْ کانَ آبآؤُکُمْ وَأَبْنآؤُکُمْ وَإِخْوانُکُمْ وَأَزْواجُکُمْ وَعَشِيرَتُکُمْ وَأَمْوالٌ اِقْتَرَفْتُمُوها وَتِجارَةٌ تَخْشَوْنَ کَسادَها وَمَساکِنُ تَرْضَوْنَها أَحَبَّ إِلَيْکُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتّي يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لا يَهْدِي القَوْمَ الفاسِقِينَ»؛ [4] بگو: اگر پدران و پسران و برادران و همسران و خويشاوندان و اموالي که به دست آورده ايد و تجارتي که از کسادي آن بيم داريد و مساکني که مورد علاقه شما است نزد شما محبوب تر از خدا و رسول او و جهاد در راه او است، پس منتظر باشيد تا خداوند امر خويش را برآورد و خداوند گروه فاسقان را هدايت نمي کند.

و اين مطلب از جهت کمال وضوح و روشني نيازي به آوردن دليل و برهان ندارد، و بر آن دلالت مي کند روايتي که از طريق عامّه در کتاب هاي مسلم [5] و بخاري و ربيع الأبرار زمخشري آمده که پيغمبر اکرم صلي الله عليه وآله فرمودند: «هر کس در حالي بميرد که نسبت به امام مسلمين بيعتي بر گردن او نباشد، به مرگ جاهليّت مرده است».