و مي توان در اين باره استناد جست - اضافه بر اين که اين عمل از اقسام صله امام است و خواهد آمد که از مهم ترين کارهاي بندگان مي باشد -.

1 - به آنچه گذشت در استحباب صدقه دادن از سوي آن حضرت.

2 - و به فحواي آنچه دلالت مي کند بر استحباب حج و طواف بيت اللَّه الحرام به نيابت از امام عليه السلام.

3 - و به آنچه در مورد زيارت مشاهد مشرّفه به نيابت از عموم مؤمنين وارد گرديده است.

چنان که در کافي از علي بن ابراهيم حضرمي از پدرش از حضرت ابوالحسن موسي بن جعفرعليه السلام روايت آمده که ضمن حديثي فرمود:... پس هرگاه به نزد قبر پيغمبر صلي الله عليه وآله رفتي و آنچه بر تو لازم است به جاي آوردي، دو رکعت نماز بگزار، سپس بالاي سر پيغمبر صلي الله عليه وآله بايست و بگو: سلام بر تو اي پيغمبر خدا از طرف پدرم و مادرم و همسرم و فرزندانم و تمام بستگانم، و از سوي تمام اهل شهرم آزاد و برده و سفيد و سياهِ آنان، پس اگر به کسي بخواهي بگويي من از سوي تو بر رسول خدا صلي الله عليه وآله سلام کردم راست گفته باشي. [1] .

4 - و به اين که از جمله امور متداول متعارف بين خواص و عوام شيعه از زمان هاي گذشته تا زمان ما، نيابت نمودن در مشاهد مشرفه است، و علماي ما - رضوان اللَّه عليهم - عنوان و چگونگي آن را در کتاب هاي زيارات و غير آن ها يادآور شده اند، و فرق گذاشتن بين امام و غير او از مؤمنين در اين باره چيزي است که دل هاي اهل دين و بينش و يقين آن را نمي پذيرد.



[ صفحه 317]



5 - و به اين که چون از دلايل گذشته، خوبي و رُجحان نيابت کردن از آن حضرت عليه السلام را در حج و طواف دانستيم، و به رواياتي که در مورد برتر بودن زيارت مشاهد امامان عليهم السلام از نيابت کردن شيعيانشان از ايشان در حج و عمره و طواف خرسند مي شوند، يقين مي کنيم که خرسندي و سرور امام عليه السلام بالاتر خواهد بود هرگاه مؤمن، زيارت مشاهد مشرفه پدرانش را به نيابت از حضرتش انجام دهد، و اين وجه هر چند که بر مبناي قواعد علم اصول تمام نيست، ولي نزد صاحبان خرد قطعي و مسلّم است.

6 - و به آنچه علّامه مجلسي رحمه الله در مزار بحار به نقل از مؤلف مزار کبير حکايت نموده، و اين است عبارت حکايت شده: و حضرت ابوالحسن عسکري عليه السلام زيارت کننده اي را از سوي خود به مشهد حضرت ابي عبد اللَّه عليه السلام فرستاد، پس فرمود: براي خداوند جاهايي است که دوست مي دارد در آن ها دعا شود که اجابت فرمايد، و البته حائر امام حسين عليه السلام از آن جاها است. [2] .

مي گويم: هرگاه استحباب نيابت کردن از آن حضرت عليه السلام در زيارت بعضي از مشاهد امامان عليهم السلام ثابت شد، پس بدون ترديد بين آن حَرَم و مشاهد ديگر امامان عليهم السلام تفاوتي نخواهد بود.

توجه:

بدان که از جمله کساني که تصريح کرده اند به استحباب زيارت مشاهد پيغمبر و ائمه معصومين عليهم السلام به نيابت از معصومين عليهم السلام و از مؤمنين، عالم محدث عاملي رحمه الله در کتاب وسائل الشيعه است، که گفته: باب استحباب زيارت از سوي مؤمنين و معصومين عليهم السلام. [3] سپس روايت داوود صرمي را از حضرت ابوالحسن امام هادي عسکري عليه السلام آورده که گفت: به آن حضرت عليه السلام عرض کردم: من پدر شما را زيارت کردم و آن را براي شما قرار دادم، فرمود: به سبب آن براي تو از سوي خداوند پاداش و اجر بزرگي است و ما از تو سپاسگزاريم.



[ صفحه 318]



مي گويم: در اين حديث بر مطلب مورد بحث دلالتي نيست، چون ظاهر از آن هديه کردن ثواب زيارت است نه نيابت نمودن در زيارت، و بر فرض که ظهور اين مطلب را انکار نمايي لااقل احتمال اين معني در اينجا هست، و با احتمالِ خلاف، استدلال ساقط است.