بيان اين مطلب به دو وجه تقرير مي شود:

يکم:

اين که مؤمن روز قيامت نورش درخشان مي گردد. قبلاً گذشت که دعا براي مولايمان صاحب الزمان عليه السلام سبب ثبوت ايمان و کمال آن است، و دليل از آيات قرآن، فرموده خداي تعالي است: «يَوْمَ يَقُولُ المُنافِقُونَ وَالمُنافِقاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ»؛ [1] روزي که مردان و زنان منافق به کساني که ايمان آورده اند گويند: مهلت دهيد تا از نورتان برگيريم.

و از اخبار، روايات بسياري بر اين امر دلالت دارد. از جمله: در بحار از مولايمان حضرت جعفر بن محمد صادق عليه السلام آمده که فرمود: براي مردم به مقدار ايمانشان در قيامت نور تقسيم مي گردد، و به منافق هم تقسيم مي شود پس نور او بر ابهام پاي چپش خواهد بود، نورش خاموش مي شود و [به مؤمنين] مي گويد: به جاي خود باشيد تا از نورتان بهره گيرم. گفته شود: بازگرديد پشت سر و نوري درخواست کنيد. يعني از همانجا که نور تقسيم شده. پس وقتي برمي گردند بين آنان حجابي قرار داده مي شود. [2] .

و نيز از امام صادق از پدرش از جدّش عليهم السلام آمده که رسول خداصلي الله عليه وآله فرمود: يا علي! تو و شيعيانت از قبرهايتان بيرون مي آييد در حالي که صورت هايتان همچون ماه شب چهارده مي درخشد، و سختي ها از شما دور شده و محنت ها برطرف گرديده، زير عرش سايه مي گيريد. مردم مي ترسند ولي شما ترسي نداريد، و مردم اندوهگين هستند امّا شما اندوهي نداريد، ودر حالي که مردم پاي حساب هستند برايتان مائده اي گسترده مي شود. [3] .



[ صفحه 611]



دوم:

آنچه از حديثي که در اصول کافي روايت شده استفاده مي شود، در باب حقّ المؤمن علي أخيه، به سند خود از عيسي بن ابي منصور است که گفت: من و ابن ابي يعفور و عبد اللَّه بن طلحه در خدمت حضرت ابي عبد اللَّه صادق عليه السلام بوديم، آن حضرت بي مقدّمه فرمود: اي پسر ابي يعفور! رسول خداصلي الله عليه وآله فرمود: شش خصلت است که هرکس در او باشد در پيشگاه خداوند و در سمت راست او خواهد بود. ابن ابي يعفور عرضه داشت: فدايت شوم آن ها چيست؟ فرمود: مرد مسلمان دوست بدارد براي برادرش آنچه را که براي عزيزترين خاندانش دوست مي دارد، و اکراه دارد براي برادرش آنچه را که براي عزيزترين خاندانش خوش ندارد، و در دوستي با او صميميت داشته باشد.

ابن ابي يعفور گريه کرد و گفت: چگونه با او صميميت کند؟ امام صادق عليه السلام فرمود: هرگاه به آن مرتبه برسد همه آنچه در دل دارد به او مي گويد، پس اگر خوشحال باشد او هم مسرور مي گردد، و هرگاه اندوهگين باشد او نيز محزون مي شود و اگر بتواند ناراحتي هايش را برطرف مي سازد، و گرنه براي او به درگاه خداوند دعا کند.

سپس امام صادق عليه السلام فرمود: سه چيز از آن شما و سه چيز از آن ما است، و آن شناختن فضيلت ما و گام برداشتن در پي ما و انتظار داشتن عاقبت ما مي باشد. پس هرکس چنين باشد در پيشگاه خداي - عزّوجلّ - خواهد بود، و کساني که درجه شان پايين تر از ايشان است از نور اينان پرتو گيرند. امّا کساني که در جانب راست خداوند هستند، اگر کساني که درجه شان پايين تر از آن ها است ايشان را ببينند، خوشي زندگي بر آن ها تلخ و ناگوار مي شود به جهت فضيلتي که براي آن ها مي بينند. ابن ابي يعفور گفت: با آن که در جانب راست خدايند چگونه نمي بينند؟ فرمود: اي پسر ابي يعفور! آن ها به نور الهي پوشيده شده اند. آيا اين حديث را نشنيده اي که رسول خداصلي الله عليه وآله مي فرمود: براي خدا مخلوقي است در جانب راست عرش، در پيشگاه خداوند و جانب راست او صورتشان از برف سفيدتر و از خورشيد فروزان تابناک تر است. کسي سؤال مي کند: اين ها کيانند؟ گفته مي شود: اين ها کساني



[ صفحه 612]



هستند که در جلال خداوند با يکديگر دوستي کرده اند. [4] .

مي گويم: وجه استشهاد اين که: امام صادق عليه السلام فرمود: پس هرکس چنين باشد - يعني خصلت هاي سه گانه اي را که متعلق به امامان عليهم السلام است داشته باشد - در پيشگاه خداوند - عزّوجلّ - خواهد بود، و کساني که درجه شان پايين تر از ايشان است از نور اينان پرتو گيرند. و مخفي نيست که دعا کننده در حقّ مولايش صاحب الزمان عليه السلام که فرج و ظهورش نزديک شود، مصداق اين سه عنوان است، زيرا که دعا در حقّ آن حضرت عليه السلام نشانه معرفت او و پدران گراميش مي باشد، و علامت پيروي از آن ها در اين امر ارزنده و دليل انتظار عاقبت امر ايشان و انتظار دولت ايشان است.

و از توهّمات غريبي که براي يکي از اعلام [5] واقع شده اين که: در بيان فرموده امام عليه السلام که: هرکس چنين باشد....، گفته: يعني تمام خصلت هاي شش گانه در او باشد.

و حال آن که توجه داريد که معنايي که ما ذکر کرديم ظاهر است، به خصوص با دقت در فرموده حضرت که: و امّا کساني که در جانب راست خداوند هستند...، و اين که پيش از آن فرموده: سه چيز از آنِ ما است. تمام اين ها توضيح مي دهد که اين ثواب بر خصلت هاي سه گانه مترتب مي باشد، و در جانب راست خداوند بودن ثواب بيشتري است براي کسي که تمام صفات شش گانه را دارا باشد.

و احتمال دارد که منظور از: در پيشگاه خداوند و در جانب راست او بودن، نهايت درجه قرب معنوي باشد، هم چنان که نزديک ترين افراد نزد سلطان در پيشگاه وي و در سمت راست او است. و احتمال هم مي رود که منظور در جانب راست عرش خداوند باشد، مؤيد اين احتمال شاهد آوردن آن حضرت است فرموده رسول خداصلي الله عليه وآله را که: خداوند را مخلوقي است در جانب راست عرش....