در بحار و غاية المرام از طريق عامّه از پيغمبر اکرم صلي الله عليه وآله روايت شده که فرمود: هنگام جدايي هاي زمانه و آشکار شدن فتنه ها و آشوب ها، مردي خواهد بود که بخشش هايش گوارا است. [1] .

مي گويم: اين که بخشش هاي آن حضرت گوارا خواهد بود، به خاطر آن است که مؤمنين قبل از ظهورش در تنگنا و فشار واقع مي شوند و به انواع سختي ها و مصيبت ها دچار مي گردند، چنان که در تفسير آيه: «وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَيْ ءٍ مِنَ الخَوْفِ وَالجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الأَمْوالِ والأَنْفُسِ وَالَّثمَراتِ»؛ [2] و البته شما را به چيزهايي از [قبيل] ترس و گرسنگي و کمبود اموال و جان ها و آفات زراعت ها مي آزماييم. از امام صادق عليه السلام آمده که اين ها براي مؤمنين پيش از قيام قائم عليه السلام [3] است. که تمامي حديث در بخش هشتم خواهد آمد، ان شاء اللَّه تعالي.

و در حديث ابراهيم کرخي که در کتاب کمال الدين از حضرت صادق عليه السلام روايت شده در وصف حضرت قائم عليه السلام آمده که فرمود: اي ابراهيم! اوست که گرفتاري شيعيان را پس از سختي شديد و بلاي طولاني و ترس و جزع، فرج بخشد. [4] .

که ان شاء اللَّه تعالي تمام آن در حرف «ف» خواهد آمد.

و در تفسير آيه «حمعسق» [5] از حضرت ابوجعفر باقرعليه السلام آمده که فرمود: (حم) حتمي بودن و (ع) عذاب و (س) سنون؛ سال خشکي و قحطي است مانند قحط سالي زمان يوسف و (ق) قذف و پرتاب ها و مسخ است که در آخر الزمان واقع مي شود. [6] .

مخفي مباد که: فرج و گشايش امر بعد از شدّت، و بخشش پس از فشار و مشقّت،



[ صفحه 192]



گواراتر است از غير آن، از همين روي در اوّل آن حديث، حضرت عليه السلام اشاره فرمود به اين بيان که: هنگام جدايي هاي زمانه و آشکار شدن فتنه ها و آشوب ها... و احتمال هم دارد که از اين جهت بخشش هاي آن حضرت - عجّل اللَّه فرجه الشريف - گوارا باشد که توأم با منّت نيست. چنان که شيوه بسياري از مردم است که اگر چيزي به کسي بدهند کم مي دهند و منّت زيادي مي گذارند. و يا از اين جهت که آن حضرت کريم ترين مردم و برترين آن هاست در شأن و عظمت. و ترديدي نيست که عطا و بخشش کريم گواراتر از غير اوست و يا از جهت کثرت بخشش آن جناب است، که از طريق عامّه از رسول خداصلي الله عليه وآله در وصف قائم عليه السلام آمده: در آخر الزمان خليفه اي خواهد بود که مال را بي شماره مي دهد. [7] .

و در حديث ديگري از آن حضرت است که: و مال در آن زمان و روزگار بسيار است. مردي مي گويد: اي مهدي! به من بده. پس مي فرمايد: برگير. [8] .

اين دو روايت را در غاية المرام آورده و در بخش سخاوت آن حضرت مطالب مناسبي گذشت و در کرم آن جناب هم ان شاء اللَّه مطالبي خواهد آمد.