بارزترين صفات نيکويش «عدالت» است، لذا به «عدل» ملقب گرديده، چنان که در دعايي که از خود آن حضرت براي شب هاي ماه رمضان روايت شده (معروف به دعاي افتتاح) آمده است: «اَللَّهُمَّ وَصَلِّ عَلي وَلِيِّ أَمْرِکَ القائِمِ المُؤَمَّلِ وَالعَدْلِ المُنْتَظَرِ؛ پروردگارا و درود بفرست بر وليّ امرت که قيام کننده است و اميد مردم و عدل منتظر است».

و در حديث اُبيّ که در کمال الدين روايت شده از رسول اکرم صلي الله عليه وآله در وصف امام قائم عليه السلام آمده: «أَوَّلُ العَدْلِ وَآخِرُهُ...؛ اوّل و آخر عدل است...».

و کم تر حديثي درباره آن حضرت آمده که عدلش در آن يادآوري نشده باشد.

در کمال الدين از پيغمبر اکرم صلي الله عليه وآله منقول است که فرمود: به درستي که خلفا و اوصياي من و حجّت هاي الهي بر خلق بعد از من دوازده نفرند، اوّلشان برادرم و آخرشان پسرم است. عرض شد: يا رسول اللَّه! برادرت کيست؟ فرمود: علي بن ابي طالب. گفته شد: پسرت کيست؟ فرمود: همان مهدي که زمين را از قسط و عدل پر کند، هم چنان که مالامال از ستم و ظلم شده باشد. سوگند به آن که مرا به حق بشارت دهنده فرستاد! اگر از عمر دنيا جز يک روز باقي نماند، هر آينه خداوند آن يک روز را آن قدر طولاني کند، تا در آن روز خروج نمايد. آن گاه عيسي بن مريم روح اللَّه فرود مي آيد و پشت سر او نماز مي گزارد، و زمين به نور او روشن مي شود و سلطنت و فرمانروايي اش به مشرق و مغرب همه جا مي رسد.

و از حضرت سيّد الشهداعليه السلام روايت شده که فرمود: اگر از عمر دنيا باقي نماند مگر يک روز، خداوند عزّوجلّ آن روز را آن قدر طولاني مي کند تا اين که مردي از فرزندانم خروج کند، سپس زمين را پر از عدل و قسط سازد، هم چنان که از ستم و بيداد پر شده باشد، شنيدم که پيغمبرصلي الله عليه وآله اين را مي فرمود. [1] .

مي گويم: اخبار در اين باره جدّاً متواتر است، بعضي از آن ها را ان شاء اللَّه تعالي ذکر



[ صفحه 190]



خواهيم کرد. و از تتبع و بررسي موارد استعمال چنين به دست آورده ام که عدل اعمّ از قسط است، زيرا که قسط در مورد ايفاي حقّ غير به کار مي رود، مانند اداء شهادت، قضاوت، کيل و وزن و امثال اين ها؛ ولي عدل هم شامل خود انسان مي شود و هم ديگري. بنابراين عدل به طور مطلق موافقت با حقّ است، ولي قسط موافقت با حقّ است در مورد خلايق، براي اين که کاملاً صدق اين گفتار روشن شود به آيات شريفه قرآن که در آن ها قسط و عدل ياد شده مراجعه فرماييد. و جور، ضدّ قسط؛ و ظلم، ضدّ عدل است. ظلم آن است که از حريم حقّ تجاوز شود ولي جور تجاوز از حقّ است نسبت به غير.

و احاديثي که به اين مضمون وارد شده دلالت مي کند که حکّام و رؤسا و قضات در آخر الزمان بر مردم ستم مي کنند و به اصطلاح جائر هستند، بر خودشان نيز ظلم مي کنند.پس هرگاه حضرت قائم عليه السلام ظهور کند، جور را برطرف مي کند و در حکومت بين مردم عدالت را حکم فرما مي سازد و ريشه و شاخه ظالمين را قطع مي کند تا جايي که عدلش همه عالم را فرا گيرد و احدي بر ديگري ظلم نخواهد کرد.

لذا حضرت صادق عليه السلام در حديثي که در بحار و غيبت نعماني از آن حضرت نقل شده مي فرمايد: قسم به خدا، عدل او داخل خانه هاي شان مي شود، هم چنان که گرما و سرما داخل مي شود. [2] .

بعضي از اخباري که درباره عدالت آن حضرت تصريح دارد خواهد آمد.