عقل و نقل هر دو بر اين معني دلالت دارند.

دليل عقلي: ترديدي نيست که مهم ترين و ارزنده ترين نعمت ها آن است که مايه رستگاري به شناختن معارف ربّاني و علوم سودمند، و رسيدن به درجات والا و نعمت هاي جاودانه اخروي مي شود، و اين نعمت همان امام است که به او خداوند شناخته مي شود و عبادت مي گردد، و بندگان به سبب او به آنچه بخواهند از مقامات عاليه و عنايات خاصّه نايل مي آيند، چنان که در روايات بسياري که قسمتي از آن ها در بخش اوّل کتاب آورديم دلالت بر اين معني هست.

و امّا دليل نقلي: روايات بسيار زيادي وارد شده که قسمتي از آن ها را مي آوريم:

1 - در اصول کافي به سند خود از حضرت امير المؤمنين علي عليه السلام آورده که در تفسير آيه: «أَ لَمْ تَرَ إِلَي الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَةَ اللَّهِ کُفْراً»؛ [1] آيا نديدي آنان که نعمت الهي را به کفر بدل ساختند. فرمود: ما آن نعمت هستيم که خداوند بر بندگانش عنايت کرده، و به سبب ما رستگار شوند آنان که رستگار مي شوند روز قيامت. [2] .

2 - در غاية المرام از دو تفسير عيّاشي و قمي از امير مؤمنان عليه السلام آمده که درباره آيه: «ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ» [3] فرمود: ما نعيم هستيم. [4] مثل همين حديث از امام صادق عليه السلام نيز رسيده است.

3 - و از حضرت ابوالحسن موسي بن جعفرعليهما السلام منقول است که فرمود: ما نعمت مؤمن و علقم کافر هستيم. [5] .

علقم: حنظل است، يعني خربزه ابوجهل که در تلخي به آن مثل مي زنند. البته کافر به خيال فاسد خودش امام را تلخ مي پندارد چون از امام منزجر است، يا اين که منظور قيامت است که مؤمن به خاطر ايمانش به امامان معصوم عليهم السلام به انواع نعمت هاي ابدي متنعّم است و کافر به سبب کفرش به امامان عليهم السلام دچار عذاب هاي هميشگي و عقوبت هاي دائمي مي شود.



[ صفحه 423]



4 - و در مجمع البيان، از عيّاشي به سند خود از حضرت ابوعبد اللَّه صادق عليه السلام آمده که فرمود: ما خاندان پيامبر، همان نعيم هستيم که خداوند بر بندگانش به [وجود] ما عنايت فرموده، و به ما بندگان الفت گرفتند، پس از آن که پراکنده بودند، و به [وسيله] ما خداوند متعال دل هايشان را مأنوس نمود، و آنان را برادر ساخت پس از آن که دشمن بودند، و به ما آنان را به اسلام هدايت کرد. و همين است نعمتي که قطع نمي شود، و خداوند از حقّ نعمتي که بر مردم عنايت فرموده - و آن پيغمبر و خاندان اوعليهم السلام است - از آنان سؤال مي نمايد. [6] .

5 - در کفاية اللاثر و کمال الدين از محمد بن زياد ازدي روايت کرده اند که گفت: از مولايم موسي بن جعفرعليهما السلام درباره آيه: «وَأَسْبَغَ عَلَيْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَباطِنَةً»؛ [7] و خداوند نعمت هاي ظاهر و باطن خويش را بر شما عنايت کرد. سؤال کردم. فرمود: نعمت ظاهر امام ظاهر و نعمت باطن امام غايب است. راوي گويد: پرسيدم: آيا از امامان کسي هست که غايب شود؟ فرمود: آري، شخص او از ديدگان مردم غايب مي گردد، ولي يادش از دل هاي مؤمنين پوشيده نمي ماند. و او دوازدهمين تن از ما است، خداوند متعال براي او هر سخت را آسان و هر سرکشي را رام گرداند، و گنجينه هاي زمين را برايش آشکار مي سازد، و هر دوري را برايش نزديک مي نمايد، و هر سرکش خيره سري را هلاک، و به دست او هر شيطان پليدي را نابود سازد، او فرزند بهترين کنيزان است که ولادتش بر مردم مخفي مي ماند، و بردن نامش بر آن ها حلال نيست، تا اين که خداوند او را آشکار گرداند، پس زمين را از قسط و عدل پر کند همچنات که از ستم و ظلم پر شده باشد.