ذکر نيز همچون خود محبت، رابطه اي دو طرفه است که:



چه خوش بي مهرباني هر دو سربي

که يک سر مهرباني درد سربي



يک حقيقت محسوس و مشهود براي همگان دو طرفه بودن رابطه محبت است که هميشه ميان عاشق و معشوق برقرار است. اين راز زيباي داستان پر ماجراي عشق



[ صفحه 171]



است، گوئي از نوع مقوله اضافه است که تکرر نسبت ميان دو طرف رابطه وجود دارد. بي گمان اين حقيقت زيبا براي همگان به تجربه رسيده و حتي متون روايات و ادعيه بارها از اين حقيقت پرده برداشته اند: در روايت نبوي است که خداي متعال مي فرمايد: لا يذکرني عبد في نفسه الا ذکرته من ملاء من ملائکتي في الرفيق الاعلي. [1] .

هرگز بنده اي مرا در خفاي خود ياد نمي کند مگر آن که من در ميان فرشتگان و در جايگاه بلند رفيق اعلي از او ياد مي کنم. امام صادق عليه السلام فرمودند: قال الله تعالي: ابن آدم اذکرني في نفسک اذکرک في نفسي، ابن آدم اذکرني في الخلاء اذکرک في خلاء، ابن آدم اذکرني في ملاء اذکرک ملاء خير من ملاک و قال: ما من عبد يذکر الله في ملاء من الناس الا ذکره الله في ملاء من الملائکه. [2] .

خداوند [خطاب به بنده خود] مي فرمايد: اي فرزند آدم! در دل به ياد من باش، من هم به ياد توام، در خلوت مرا ياد کن، من هم تو را ياد مي کنم، در ميان مردم مرا ياد کن، من هم در ميان مردمي بهتر از آن گروه تو را ياد مي کنم. سپس حضرت فرمودند: هر کس خدا را در ميان مردم ياد کند، خداوند نيز او را در ميان گروه فرشتگان ياد خواهد کرد. امام سجاد عليه السلام در مناجات ذاکران مي گويند: و قلت و قولک الحق: فاذکروني اذکرکم، فامرتنا بذکرک و وعدتنا عليه ان تذکرنا تشريفا لنا و تفخيما و اعظاما و ها نحن ذاکروک کما امرتنا فانجز لنا ما وعدتنا يا ذاکر الذاکرين. خداوندا! چنين گفتي و گفتارت حق است که: پس مرا ياد کنيد تا شما را ياد کنم. پس ما را به ذکر خود امر نمودي و وعده دادي که از جهت بزرگداشت و تکريم و تعظيم ما از ما ياد کني. و هم اکنون ما به ياد تو هستيم همان گونه که فرمان دادي، پس تو نيز به وعده خويش وفا کن، اي ياد کننده ياد کنندگان! پس مي بينيم رابطه ذکر که از محبت بر مي خيزد در ميان بنده و خداوند دو طرفه



[ صفحه 172]



است و ياد بنده و خدا همگام و همراه مي باشد.