عبد الله بن بکير قال سئلت ابا عبد الله عليه السلام عن قول الله تبارک و تعالي اذکروا الله ذکرا کثيرا قال: قلت: ما ادني الذکر الکثير؟ قال: فقال: التسبيح في دبر کل صلوه ثلثا و ثلثين مره. [1] .

عبدالله بن بکير گويد: از امام صادق عليه السلام از اين آيه پرسيدم که: ياد کنيد خدا را ياد بسيار. گويد: گفتم: کمترين ذکر کثير چقدر است؟ فرمودند: پس از هر نمازي سي و سه مرتبه تسبيح کردن.

المومن دائم الذکر. [2] .

مومن کسي است که هميشه در حال ذکر باشد.

قال: احب ان اکون اخص الناس الي الله تعالي. قال: اکثر ذکر الله تکن اخص العباد الي الله تعالي. [3] .

مردي [به پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله] عرض کرد که دوست مي دارم نزديکترين بندگان نسبت به خداوند تعالي باشم. [رسول خدا صلي الله عليه و آله] فرمودند: ذکر خدا را زياد کن، نزديکترين بندگان به خداوند تعالي مي شوي.

عن ابي عبد الله عليه السلام، قال: ما من شي ء الا و له حد ينتهي اليه، فرض الله الفرائض فمن اداهن فهو حدهن، و شهر رمضان فمن صامه فهو حده، و الحج فمن حج فهو حده، الا الذکر، فان الله لم يرض فيه بالقليل و لم يجعل له حدا ينتهي اليه، ثم تلا يا ايها الذين آمنوا اذکروا الله ذکرا کثيرا و سبحوه بکره و اصيلا فلم يجعل الله له حدا ينتهي اليه. [4] .

امام صادق عليه السلام فرمودند: هيچ چيزي نيست مگر اينکه براي آن حدي است که بدان پايان مي پذيرد. خدا فرائض (نمازهاي فريضه) واجب فرموده است. پس اداي آنها حد آنهاست. و حد ماه رمضان روزه آن است و حد حج، حج خانه خداست، مگر ذکر که حد ندارد و خداوند به مقدار اندک آن راضي نيست. سپس حضرت اين آيه را تلاوت فرمود: اي مومنان! خدا را زياد ياد کنيد و صبح و شام او را تسبيح کنيد. پس خداوند براي ذکر حدي معين نکرده است.



[ صفحه 167]



عن بعض اصحاب ابي عبد الله عليه السلام، قال: قلت له: من اکرم الخلق علي الله؟ قال: اکثرهم ذکرا لله، و اعملهم بطاعته. [5] .

يکي از ياران امام صادق عليه السلام گويد: به آن حضرت عرض کردم که بهترين مردم نسبت به خداوند کيست؟ فرمودند: آنان که بيشتر ذکر خدا کنند و به طاعت او گردن نهند. مي بينيم که در آيات و روايات فوق در زمينه ياد و ذکر، فراواني و کثرت آن در نظر است و چگونگي ارتباط عاشق با معشوق و بنده با خدا را در کثرت ذکر او مي داند. در پايان به گفتاري گهربار و زيبا از محبوب دلهاي تپنده چشم براهان، که خود تبلور کامل محبت نسبت به خداوند است نسبت به عاشقان خود، استناد مي کنيم که اين چنين سفارش به ذکر کثير مي فرمايد: و اکثروا الدعاء بتعجيل الفرج فان ذلک فرجکم. [6] .

در تعجيل فرج من بسيار دعا کنيد که بي گمان در اين، فرج و گشايش کار شماست.