با اينکه قرآن کريم در خطاب به پيامبر بزرگوارمان صلي الله عليه و آله مي فرمايد: طه ما انزلنا عليک القرآن لتشقي [1] .

اما او صلوات الله عليه و آله که محبوبي جز الله و محبوبهاي او ندارد، آن چنان در اين راه خود را به سختي افکنده و با تمام جان رنجها و مشقات را بر خود هموار نموده که اين چنين مورد خطاب قرار مي گيرد. اما در عين حال، در جائي ديگر خداوند منان در خطاب به او مي فرمايد: الم نشرح لک صدرک و وضعنا عنک وزرک... فاذا فرغت فانصب و الي ربک فارغب: [2] .

آيا به تو شرح صدر (ظرفيت روحي) نداديم و سنگيني و وزر را از دوش تو بر نداشتيم؟!... پس، هنگامي که فارغ شدي به کار بپرداز و به سوي پروردگارت ميل کن. لغت نصب ينصب نصبا، يعني در کار فرسوده و خسته شد، کوشش کرد و به رنج افتاد. و چنين گفته اند که در آيه کريمه معناي دوم منظور شده است. پس معناي



[ صفحه 128]



آن چنين مي شود که: اي حبيب ما، آن هنگام که از کار خود فراغت حاصل نمودي دوباره به کار و کوشش بپرداز و متحمل رنجها و زحمات آن شو. مفسران در بيان مقصود آيه وجوهي را گفته اند که نقل آنها در اينجا بي مناسبت نيست:

1 - چون از کار دنيا فارغ شدي خود را در عبادت به رنج بينداز.

2- چون نماز واجبت را بجا آوردي، به دعا مشغول شو.

3 - چون از هدايت خلق فراغت يافتي به وظايف عبادي و رنج تحصيل قرب پروردگار بپردازد، پس از عبادتهاي اجتماعي به عبادت فردي مشغول شو.

4 - چون از نوعي عبادت فراغت يافتي به نوعي ديگر بپرداز.

5 - چون از واجبات رهائي يافتي به شب زنده داري بپرداز. [3] .

نکته اي که در هر پنج قول، مشترک است اين است که: در برنامه زندگي عاشق و محب، فراغت و استراحت معني ندارد بلکه در راه رسيدن به محبوب لحظه اي نبايد از پاي نشست و بايستي همواره به جان کوشيد.