در احاديث شريفه ائمه طاهرين سلام الله عليهم اجمعين کلمات سلم، سلام و تسليم بسيار به کار مي رود تا مردم براي رسيدن بن مراحل آن اشتياق يابند و به پيروي از پيشوايانشان در سير مراتب آن بکوشند. در مناجات پر سوز امام سجاد عليه السلام در صحيفه سجاديه اين چنين مي خوانيم: اللهم و اني اتوب اليک من کل ما خالف ارادتک او زال عن محبتک من خطرات قلبي و لحظات عيني و حکايات لساني. [1] .

خدايا! به سوي تو توبه مي کنم از هر چه که با اراده تو مخالفت کند يا موجب زوال محبتت شود، از وساوس دل من و نگاههاي کوچک و گفتارهاي زبان که بر خلاف خواسته و محبت تو باشد. و در دعاي بيستم آن نيز مي خوانيم: و اعمم ابصار قلوبنا عما خالف محبتک. چشمهاي دل ما را از آنچه مخالف محبت تو است کور کن و تنها محبت خود را در دل ما جايگزين فرما. و در دعاي بيست و يکم آن مي خوانيم: و فرغ قلبي لمحبتک.



[ صفحه 93]



قلب مرا چنان کن که براي محبت تو خالي باشد. و نيز: و اجعلنا عندک من التوابين الذين اوجبت لهم محبتک. [2] .

و ما را نزد خود از توبه کنندگان قرار ده، آنان که محبت خود را بر ايشان واجب نموده اي. از کلام امام عليه السلام اين گونه برداشت مي شود که تنها دوستداران خدا توفيق توبه مي يابند و همانان تسليم حق گشته، از محبت غير او اعراض مي کنند: و انزع من قلبي حب دنيا دنيه. [3] .

و محبت دنياي پست را از دل و جان من ريشه کن فرما. و در بخش کلمات گوهربار و کوتاه امام اميرالمومنين عليه السلام در نهج البلاغه آمده است: الاسلام هو التسليم و التسليم هو اليقين. [4] .

اساس اسلام، تسليم و تسليم يقين است. در درياي مواج تولي و تبري زيارت عاشورا، زبان وحي به شيعيان چنين مي آموزد: اني سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم. من با هر کس که با شما سر صلح داشته باشد صلح، و با آن که جنگ کند جنگ هستم. جالب است که در عبارت فوق به واژه سلم توجه کنيم که به معني صلح است و به جاي صلح کننده به کار رفته که جنبه مبالغه اي دارد و مفهوم آن چنين است که از شدت تسليم، نفس سلم و صلح شده ام، و همچنين، واژه حرب يعني جنگ و معناي آن چنين است که از شدت غضب بر کساني که در مقابل شما ايستاده اند عين جنگ شده ام. در روايات اعتقادي، ابوابي مناسب اين مقام وجود دارد و در کتب اخلاقي نيز مباحث مبسوطي در اين زمينه به چشم مي خورد. مثلا مرحوم کليني در کتاب شريف کافي بابي گشوده با عنوان باب التفويض و الرد اليهم که مشتمل بر احاديث زيبايي



[ صفحه 94]



در اين زمينه است و در ارائه اين نحو تعليم و تربيت است که در عبارات دلنواز زيارت سلام علي آل يس اين گونه اعتقادات خود را به امام عصرمان - عجل الله تعالي فرجه الشريف - عرضه مي داريم و آنها را بدو تفويض مي کنيم: اشهدک يا مولاي اني اشهد ان لا اله الا الله... و اشهد انک حجه الله.... و همچنين در سرود صبحگاهي انتظار - دعاي عهد، از خداي عز و جل مي خواهيم که: اسلک بي محجته. مرا همواره بر طريق و راه او ثابت قدم دار. امام الموحدين حضرت علي عليه السلام نيز مي فرمايند: و لقد کنا مع رسول الله صلي الله عليه و آله، نقتل آباءنا و ابناءنا و اخواننا و اعمامنا، ما يزيدنا ذلک الا ايمانا و تسليما و مضيا علي اللقم و صبرا علي مضض الالم. [5] .

ما با پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله بوديم در حالي که پدران و فرزندان و برادران و عموهاي خود را مي کشتيم و اين کار نمي افزود مگر ايمان و تسليم و بر شاهراه صراط مستقيم بودن و صبر ما را بر دردها و رنجها. و نيز در جاي ديگر مي فرمايند: فما نزداد علي کل مصيبه و شده الا ايمانا و مضيا علي الحق و تسليما للامر. [6] .

در هر مصيبتي و شدتي، آنچه براي ما زياد مي شد ايمان بود و سر سپردگي حق و تسليم امر و فرمان.