امام زمان - که درودهاي بي پايان خدا بر او - در يکي از توضيحاتشان پيرامون احسان بي پايان خود در زمان غيبت چنين مي فرمايند: و اما وجه الانتفاع بي في غيبتي فکالانتفاع بالشمس اذا غيبتها عن الابصار السحاب. بهره گيري از من در زمان غيبت همچون بهره گيري از خورشيد است آن هنگام که ابر آن را از ديدگان پوشيده و پنهان کرده باشد. مرحوم مجلسي در ذيل اين حديث چنين مي فرمايد: تشبيه آن وجود مقدس به خورشيد در پس ابر متضمن نکاتي چند است:

1 - نور وجود و علم و هدايت توسط او به خلق مي رسد. زيرا آنان - که درود خدا برايشان باد - علل غائي خلقت اند و به واسطه آنان است که علوم و معارف در ميان خلق نشر مي يابد و بلايا از مردم دفع مي شود، و مردم به خاطر اعمال قبيحه خود مستحق انواع عذاب خواهند بود، که خداوند مي فرمايد:



[ صفحه 41]



و ما کان الله ليعذبهم و انت فيهم. [1] .

خداوند آنان را عذاب نمي کند در حالي که تو در ميان آنها هستي.

2 - با آنکه مردم از خورشيد پنهان در پس ابر بهره مي گيرند، اما هر لحظه انتظار آن را دارند که ابرهاي به کناري رود و جمال فروزان آن ديدگانشان را روشن کند. همچنين، در ايام غيبت آن حضرت نيز مخلصان شيعه هر لحظه منتظر خروج و ظهور او هستند و هرگز مايوس نمي شوند که سرانجام اين ابرهاي تيره و تار را نيز پاياني خواهد بود.

3 - منکر وجود آن حضرت با وفور دليل وجود او، مانند منکر وجود شمس است موقعي که در پشت ابر قرار گيرد.

4 - گاهي در پشت ابر بودن خورشيد، بيشتر به صلاح مردم است، همچنين است غيبت امام عليه السلام.

5 - همان گونه که ديدگان انسان تاب و توان نظاره مستقيم خورشيد را ندارد، کور چشمان کوتاه نظر نيز تحمل ديدار او را نخواهند داشت.

6 - گاهي خورشيد از پس ابرها از شکاف روزنه اي جلوه مي کند و بعضي او را ديده و بعضي همچنان محروم مي مانند. همچنين امام زمان عليه السلام در زمان غيبت، گهگاه جلوه اي نموده، از نيکبختاني خوش اقبال دل مي برد و بر آتش سوزان دلسوختگان ديگر شعله اي فروزان تر مي افزايد.

7 - همان گونه که خورشيد را تنها ديدگان بينا، قادر به رويت مي باشد شمس فروزان چهره امام عليه السلام را نيز کوردلان بي بصيرت هرگز نمي توانند نظاره کنند، و در اخبار هم، آيه کريمه من کان في هذه اعمي فهو في الاخره اعمي و اضل سبيلا [2] به همين مسئله تفسير شده است.

8 - همان گونه که اشعه خورشيد به اندازه وسعت روزنه هاي خانه ها از آنها عبور کرده وارد خانه مي شود، مردم نيز به قدر ظرفيت خويش و به اندازه وسعت روزنه هاي دلهايشان از وجود او بهره مي برند، يعني به همان اندازه اي که موانع شهوي و علائق جسماني را از خود رانده باشند، به وجود و نور وجود تابان او نزديک مي شوند. [3] .



[ صفحه 42]



بنابر آنچه ذکر شد، ملاحظه مي کنيم که چندان تفاوتي در احسانهاي آن وجود نوراني، در زمان غيبت با زمان ظهور نيست و برکات مادي و معنوي او در هر دو زمان بر اساس يک قانون و ضابطه به دوستانش مي رسد. و شاهدي گويا بر اين مدعا، الطاف خاصه آن سرور در دستگيريها و اغاثه هاي بي شماري است که در زمان غيبت کبري در پاسخ به استغاثه هاي دوستانش از آن وجود مبارک صادر گشته است.