در نتيجه گفتار کوتاه اين بخش مي بينيم که نظام جهان در شکل طولي خود، چنين است که هر موجود بالاتر ايجاد کننده و فيض دهنده موجود پايين تر و هر موجود داني گيرنده نور هستي و کمالات از موجود بالاتر است، و اقتباس نور محبت نيز چون نور هستي از مراتب پايين، آغاز مي گردد و هر موجود اخس از موجود اشرف نور عشق مي گيرد و آن را به موجودات پائين تر از خود مي رساند. مسئله نور دهي از محبوب اول و بالذات - الله جل جلاله - اغاز مي گردد و به وسيله مقام حضرت خاتم صلي الله عليه و آله و حضرات ائمه پاک عليهم السلام ادامه مي يابد تا به ضعيف ترين موجودات برسد. همچنين رابطه نور دهنده و نور گيرنده رابطه الاشرف فالاشرف و الاقرب فالاقرب است و هر عاشقي مي کوشد به معشوق خود تشبه يابد و بالاخره در نهايت تخلقوا باخلاق الله در مرتبه اعلاي خود چشم انداز ولي خدا مي گردد و باز به مراتب پايين تراز خود افاضه نور اخلاق و کمال مي نمايد. در اثر اقتباس نور، قرب محب به محبوب و سنخيت اندو بيشتر و شديدتر مي شود تا آنجا که عاشق و محب به تمام معني ظرف تابش نور محبوب و مرکز اراده و



[ صفحه 193]



خواسته او مي گردد و حديث شريف نحن اوعيه مشيه الله! [1] (توقيع امام زمان عليه السلام) و کريمه و ما تشاءون الا ان يشاء الله [2] از آن رتبه حکايت مي کنند.