خداوند به آنان از شما که ايمان آورده و عمل صالح انجام دهند، وعده داده است تا آنان را در زمين خليفه و جانشين گرداند. همانگونه که پيشينيان را خليفه گردانيد. و برايشان ديني قرار دهد که از آن راضي است. و ترسشان را به امن و آسايش مبدل گرداند در آن هنگام مرا خواهند پرستيد و احدي را شريک من قرار نخواهند داد.

قرآن - نور - 55

انگيزه سخن از حکومت امام، در زمان غيبت آن حضرت چيست؟ در اين گفتار بيشتر به اين خاطر سخن خواهيم گفت که غيبت امام، هنگامه انتظار است و انتظار يعني آمادگي و تعهد براي برپائي حکومت امام (ع). روشن است که تعهد براي بر پاداشتن حکومت امام (ع) نياز به شناختن آن دارد.



[ صفحه 44]



حکومت امام، حکومت اسلام است. حکومتي براي برقراري احکام و قوانين اسلام، در چهره ها و ابعاد گوناگون آن مي باشد. حکومتي، چون حکومت پيامبر در مدينه. از آنجا که شرايط زماني مکاني، تغيير يافته است، آيا حکومت امام با حکومت پيامبر متفاوت نخواهد بود؟ اين سوال آنگاه اساسي تر مي شود که دقت کنيم قوانين مدون اسلامي در باب حکومت با تفصيل و توضيح چنداني همراه نبوده و بسياري از مواد آن، جز يک سلسله احکام کلي و خطوط عمومي شامل چيز ديگري نيستند. از سوي ديگر تمدت جديد، زندگي را بسرعت متحول و دگرگون کرده و اين دگرگوني مبدا پيدايش نيازهاي فراوان گرديده است. حال آيا امام خواهد توانست با شيوه هاي پيامبر حکومت کند؟ در پاسخ سوال بايد اين نکته را در نظر داشت که امام چون پيامبر وظيفه تشريع دارد. کار امام اجتهاد نيست که امکان خطا در آن وجود داشته باشد. شايد احاديثي که مي گويند، امام امر جديدي مي آورد ناظر به همين موضوع باشد. علاوه بر اين وسائل و شيوه هاي خاصي که با زمان تغيير مي کنند در زمره مسائل موضوعه [1] مي باشند. با تغيير و تحول در تمدن موضوعات تغيير مي کنند و اسلام براي اين تغيير از انعطاف کامل برخوردار مي باشد. تفاوت عمدهميان حکومت پيامبر و حکومت امام (ع)، آنست



[ صفحه 45]



که نفوذ سياسي پيامبر به همه جهان گسترش نيافته بود. اگر چه آئين پيامبر براي جهان آمده بود. اما شرائط سياسي و اجتماعي و مدت کوتاه حکومت پيامبر، اجازه جهاني شدن آن را نداد. ولي حکومت امام (ع) به همه جهان گسترش خواهد يافت. اين مسئله، در احاديث و آيات به صراحت بيان شده است:

1) و لقد کتبنا في الزبور من بعد الذکر ان الارض يرثها عبادي الصالحون.انبياء 105: ما، پس از ذکر [2] ، در زبور نوشتيم که زمين را بندگان شايسته ما به ارث خواهند برد.

2) وعد الله الذين آمنوا منکم و عملوا الصالحات، ليستخلفنهم في الارض کما استخلف الذين من قبلهم و ليمکنن لهم دينهم الذي ارتضي لهم و ليبدلنهم من بعد خوفهم امنا يعبدونني لا يشرکون بي شيئا. نور - 55: خداوند به ايمان آورندگان شما و کساني که صالح بودند وعده داده، که آنان را در زمين جانشين گرداند. همانگونه که پيشينيان را خليفه کرد و بر ايشان ديني قرار دهد که از آن خشنود است. و بر ايشان ديني قرار دهد که از آن راضي است، و ترسشان را به امن و آسايش مبدل گرداند و در آن هنگام مرا خواهند پرستيد و برايم شريکي قرار نخواهند داد.

3) هو الذي ارسل رسوله بالهدي و دين الحق ليظهره علي الدين کله و لو کره المشرکون: و کسي است که پيامبرش را با هدايت و دين راستين ارسال داشت تا بر همه اديان چيره گرداند



[ صفحه 46]



اگر چه مشرکين را خوش نيايد. صف - 9.

امام سجاد و امام باقر (ع) فرمايند: خداوند به هنگام قيام قائم (ع) اسلام را بر همه اديان چيره گرداند. امام صادق از امام باقر نقل مي کند: هنوز تاويل آيه: و قاتلوا المشرکين کافه کما يقاتلونکم کافه [3] نيامده است. آنگاه که قائم ما، بپاخيزد، آنکه او را درک کند خواهد يافت که تاويل اين آيه چيست؟ آن چنانکه شب فراگير است حکومت امام (ع) و دين پيامبر (ص) همه جا را خواهد گرفت. امام صادق فرمود: آنگاه که قائم قيام کند، هيچ مکاني نمي ماند مگر آنکه در آن شهادت لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله از آن برخيزد: نفوذ جهاني امام (ع) تنها در امور سياسي نيست، بلکه احاديث ويژيگيهاي ديگري را نيز براي آن نقل کرده اند: