غيبت و انتظار، يکي از سنن تکاملي است، که تاريخ براي بسياري از امت هاي گذشته، نشان مي دهد. همواره در بين انسان ها، نهضت هايي به منظور آزادي از قيد و اسارت طاغوت ها صورت مي گرفته و اين نهضت ها، توسط فرستادگان الهي، رهبري مي شده است. اما توده مردم، آن طور که مي بايست، از رهبر نهضت قدرداني و طرفداري نمي کردند و قابليت دريافت اين نعمت بزرگ را از خود نشان نمي دادند، و در نتيجه رهبر، براي مدتي از ميان مردم غايب مي شد. خواجه نصير طوسي در کتاب تجريد الاعتقاد مي گويد: وجوده لطف و تصرفه لطف آخر و عدمه منا. يعني وجود امام و تصرف او در امور، طبق قاعده لطف مسلم است و عدم (حضور يا تصرف) او، از ناحيه ما پديد آمده است. در طول مدت غيبت، مردم در اثر لمس کردن آثار شوم اسارت و طاغوت پرستي، بيدار مي شدند، و وقتي به خود مي آمدند و از روش عصيان و گناه و نافرماني رهبر، بازگشت و توبه مي کردند، رهبر به فرمان الهي، در ميان آنان آشکار شده، حق جويان را در طي مراحل نهضت، رهبري مي نمود. اين حقيقت را در تاريخ نهضت ادريس، نوح، صالح، ابراهيم، يوسف، موسي و... مشاهده مي کنيم. (کمال الدين / باب اول تا هفتم).



[ صفحه 31]