صدوق عليه الرحمه روايت کرده در کتاب عيون به سند از حضرت رضا عليه السلام که آن حضرت از پدرانش روايت کرده که رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند که افضل اعمال امتان من انتظار رسيدن فرج است از جانب خدا. و به روايت کتاب خرايج از ثمالي از کابلي از علي بن الحسين عليه السلام فرمود که غيبت ولي دوازدهم خدا که وصي رسول خدا و ساير ائمه است بعد از رسول خدا طول خواهد کشيد يا اباخالد بدرستي که اهل زمان غيبت که به امامت او قائل باشند و انتظار ظهور او را دارند افضل مي باشند از اهل همه زمانها زيرا که خداوند عالم اين قدر از عقل و فهم و معرفت به ايشان عطا فرموده که زمان غيبت در نزد ايشان بمنزله زمان حضور و در زمان مشاهده گرديده و گردانيده ايشان را در اين زمان مانند کسي که در پيش روي رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم بشمشير جهاد کرده ايشانند مخلصان حقيقي و شيعيان ما که



[ صفحه 336]



تشيع با صدق و صفا دارند و ايشانند دعوت کنندگان خلايق بسوي دين خدا در پنهاني و آشکارا و انتظار فرج فرجي است بزرگ. و به روايت صدوق باسناد خود از عمر بن ثابت از آن حضرت فرمود که هر کسي که در ايام غيبت قائم عليه السلام در ولايت و دوستي ما ثابت قدم باشد هر آينه عطا مي کند خداوند به او اجر هزار نفر شهيد که مانند شهداي بدر واحد بوده باشند - و به روايت شيخ کليني طاب ثراه به اسناد خود از جابر از حضرت باقر ع فرمود که بايد قوي شما بضعيف شما ياري کند و بايد غني شما بفقير شما اعانت نمايد و هر يک از شما به برادر ديني خود نصيحت و خيرخواهي کند چنان که از براي خود خير مي خواهد و اسرار پنهاني ما را پنهان دارد و مردم را بر گردنهاي ما سوار نکند و بامر ما آنچه از ما به او مي رسد نظر کند و در آن تامل نمايد اگر آن را موافق قرآن ديد عمل کند و اگر مخالف يافت بيندازد و اگر امر بر او مشتبه شود يعني نداند که موافق است يا مخالف توقف نمايد و بما رجوع کند تا آنکه از براي او شرح نمائيم بطوري که از براي ما شرح شده پس چون بوصيت ما عمل نموديد و از آن تجاوز نکرديد هر گاه پيش از ظهور قائم وفات نمائيد بمنزله شهيد بوده باشيد و هر کس که قائم ما را دريابد و در پيش روي او کشته شود او را اجر دو شهيد باشد و اگر در پيش روي او يک نفر از دشمنان ما را بکشد اجر بيست نفر شهيد دارد.و بروايت صدوق در کتاب علل و جامع الاخبار به اسناد او از ابي بصير که صادق عليه السلام فرمود که طوبي از کسي باشد که در ايام غيبت قائم ما به امر ما چنگ بزند و دلش بعد از هدايت يافتن از حق برنگردد راوي عرض کرد فداي تو شوم طوبي چه چيز است فرمود طوبي درختي است در بهشت که بيخ آن در قصر علي بن ابي طالب است و هيچ مومني نيست مگر آنکه شاخي از شاخهاي آن در قصر او مي باشد و اينست معني قول خداي تعالي که فرمود طوبي لهم و حسن ماب و بروايت صدوق از خصال از اصول اربعمائه اميرالمومنين عليه السلام فرمود که منتظر فرج باشيد و از رحمت خدا نوميد نشويد که محبوبترين اعمال نزد خدا انتظار فرج است و بعد از آن فرمود که کندن کوهها از بيخ آسانتر است از مدارا کردن با پادشاهي که مدت سلطنت او طول کشيده پس از خدا ياري خواهيد و صبر کنيد زيرا که زمين ملک خداست و آن را بهرکس که خواهد مي دهد وعاقبت امر با متقيانست و باين امر پيش از رسيدن آن وقت تعجيل ننمائيد که باعث پشيماني مي شود و اين مدت را بطولاني نشماريد که سبب قساوت قلب شود هر کس به امر ما چنگ زند با ما باشد در مقام قدس و هر کس منتظر ظهور امر ما است مانند کسي باشد که در راه خدا بخون خود غلطيده باشد. بروايت شيخ صفار در کتاب بصائر الدرجات باسناد خود از باقر عليه السلام روايت کرده که روزي



[ صفحه 337]



رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم در محضر جمعي از اصحاب عرض نمود پروردگارا برادران مرا بمن برسان و دو بار اين کلام را تکرار و اظهار نمود پس اصحاب به ان جناب عرض کردند که يا رسول الله آيا ما برادران تو نيستم فرمود نه زيرا که شما اصحاب من هستيد بلکه برادران من کساني هستند که در آخر زمان مي باشند ايشانند که ايمان مي اورند با آنکه مرا نديده اند بدرستي که خداي تعالي ايشان را بنامهاي خودشان و نامهاي پدران ايشان از پشتهاي پدران و ارحام مادران ايشان بيرون آورد و بمن بشناسانيد هر آينه باقي بودن هر يک از ايشان بر سر دين خود دشوارتر است از خراشيدن يک درخت خاردار با کف دست در شب تار و از نگهداشتن آتش چوب سخت بر کف دست و ايشانند مانند چراغهاي نوراني در شبهاي ظلماني خداوند ايشان را از جميع فتنه ها نجات دهد و حفظ فرمايد و بروايت صدوق در کتاب اکمال باسناد او از داود بن کثير رقي صادق ع فرمود مراد از متيقاني که در آيه شريفه هدي للمتقين يومنون بالغيب اشاره به انها فرموده که ايمان بغيب آورند آنانند که اقرار بقيام قائم عليه السلام دارند و گويند ظهور او حق است و واقع خواهد گرديد. و بروايت ديگر آن حضرت فرمود که مراد از متقيان

شيعيان علي ع و غيب عبارت از غيبت حجت خدا مي باشد که واقع خواهد گرديد پس فرمود که شاهد بر اين مطلب قول خدا است که فرموده و لولا انزل عليه آيه من ربه فقل انما الغيب لله فانتظروا اني معکم من المنتظرين يعني مي گويند که چرا ازل نشد بر او آيه از پروردگار او پس بگو که غيب از براي خدا است پس شما انتظار داريد و ما هم با شما انتظار مي داريم پس خداوند خبر داد که آيه غيبت باشد و مراد از غيبت حجت خداست زيرا که خدا فرموده و جعلنا ابن مريم و امه آيه يعني قرار داديم پسر مريم و مادر او را آيه يعني حجت بر مردمان پس آيه بمعني حجت باشد. و بروايت حماد بن عمرو فرمود که رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم بعلي ع فرمود که يا علي بدان که کساني که يقين ايشان در عقايد دينيه بيشتر است قومي باشند که در آخر زمان باشند که پيغمبري نبينند و حجت خدا هم از ايشان غايب باشد با وجود اين محض ديدن سياه و سفيد يعني آيات و اخباري که به سياهي نوشته شده ايمان مي اورند. و بروايت برقي در کتاب محاسن حضرت صادق ع فرمود کسي که بانتظار اين امر و آرزوي آن وفات کند بمنزله کسي باشد که با رسول خدا باشد در زير خيمه که در وقت ظهور از براي آن



[ صفحه 338]



حضرت برپا کنند پس اندکي سکوت کرده و فرمود که او بمنزله کسي است که با رسول خدا باشد و در روايت ديگر فرمود که بمنزله کسي باشد که در خيمه قائم ع باشد و بروايت فيض بن مختار آن حضرت بعد از اين کلام هم اندکي سکوت نمود و بعد از آن فرمود نه چنين است يعني ثواب او منحصر باين قدر که در خيمه قائم يا رسول خدا باشد نيست بلکه بمنزله کسي است که در پيش روي قائم ع شمشير زند بعد از آن فرمود نه چنين است بلکه بخدا سوگند نيست مگر مانند کسي که در پيش روي رسول خدا شهيد شود. و بروايت عبدالله بن عجلان فرمود هر که به اين امر معتقد شود بعد از آن پيش از قيام قائم بميرد هر آينه باو داده شود اجر کسي که در رکاب او کشته شود. و در روايت معاويه بن وهب آن حضرت فرمود که رسول خدا فرمود که گوارا باد براي کسي که قائم اهل مرا دريابد در حالتي که پيش از قيامش دوست او را دوست داشته باشد و دشمن او را دشمن و ساير ائمه هدي را هم که پيش از او بوده دوست داشته اين گونه اشخاص رفيقان و دوستان منند و گرامي ترين امت منند در نزد من و بروايت رفاعه فرمود گرامي ترين خلق خدا هستند در نزد من و بروايت عبدالله بن سنان آن حضرت فرمود که رسول خدا صلي الله عليه و آله و

سلم فرمود به اصحاب خود که بعد از شما قومي آيند که يک نفر ايشان را اجر پنجاه نفر شما باشد عرض کردند که يا رسول الله ما در جنگ بدر و احد و حنين در خدمت تو بوده ايم و قرآن هم در خصوص ما نازل گشته پس چگونه ايشان از ما بهترند فرمود که اگر شما دچار شويد بشدايد و حوادثي که ايشان دچار مي شوند هر آينه مانند صبر ايشان صبر ننمائيد و بروايت جابر انصاري رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمود که گوارا باد کساني را که در ايام غيبت حجت خدا صبر کنند و از راه راست خود بيرون نروند ايشان آنانند که خدا فرموده الذين يومنون بالغيب و نيز فرموده که اولئک حزب الله الا ان حزب الله هم المفلحون و بروات تفسير نعماني رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم به اميرالمومنين عليه السلام فرمود يا اباالحسن بر خدا سزاوار است که اهل ضلالت را داخل بهشت گرداند پس اميرالمومنين ع فرمود که مراد رسول خدا از اهل ضلالت مومناني باشند که در زمان غيبت امام خود واقع شوند زيرا که چون آن امام از نظرها پوشيده باشد و مکان او پوشيده باشد پس راه بمکان او نيابند و ضلالت بمعني راه مقصود گم کردن است. و به روايت جابر صادق عليه السلام فرمود که بر مردم زماني بيايد که امام ايشان از ايشان پنهان شود گوارا باد کساني را که در آن زمان بر دين خود ثابت مانند زيرا که کمتر ثوابي که بايشان داده



[ صفحه 339]



شود اين است که خداي تعالي ايشان را ندا کند که اي بندگان من شما اهل سر من شديد و پنهان شده مرا يعني امام غايب را تصديق نموديد پس شما را مژده مي دهم باينکه شما غلامان و کنيزان حقيقي من هستيد طاعت خود را از شما قبول مي کنم و از تقصيرات شما مي گذرم و گناهان شما را مي امرزم و بسبب شما بندگان خودرا از باران سيراب مي کنم و بلاها را از ايشان دفع مي نمايم با آنکه اگر شما نبوديد عذاب خود را بر ايشان نازل مي کردم جابر گويد يابن رسول الله در آن زمان کدام عمل افضل اعمال است فرمود نگهداشتن زبان و گوشه گيري و به روايت مفضل آن حضرت فرمود که نزديکتر بودن بندگان خداي تعالي و خوشنود بودن خدا از ايشان در وقتي است که حجت خدا را ناياب شوند و او بر ايشان ظاهر نگردد و مکان او را هم ندانند با وجود اين بدانند که حجت خدا باطل نشده لهذا در هر صبح و شام انتظار او را کشند و شديدترين غضب خدا بر دشمنان او در آن وقت باشد که حجت خدا را نيابند و او بر ايشان ظاهر نگردد و ايشان در خصوص آن حجت در شک شوند و آن شک باعث زيادتي غضب خدا بر ايشان شود و چون خداي تعالي مي داند دوستانش در خصوص آن حضرت در غيبت شک نمي نمايند آن جناب را غايب مي نمايد و اگر مي دانست که در اين باب ايشان مانند دشمنان شک در خصوص آن جناب مي نمايند هر آينه حجت خود را يک لحظه غايب نمي نمود پس اين فتنه واقع نمي شد مگر براي اشرار يعني دلايل وجود آن بزرگوار بر اهل بصيرت واضح و ظاهر و آشکار است بطوري که بر طالبان حق مشتبه و مستور نمي ماند و ظهور و غيبت او از براي ايشان تفاوتي در معرفت او ندارد او را غايب مي نمايد تا آنکه بسبب غيبت او حق از باطل و دوست از دشمن جدا گردد نه آنکه اتمام حجت تمام نشده و راه معرفت امام در حال غيبت مسدود باشد و غيبت باعث اضلال شود زيرا که اين بر خدا جايز نباشد و تکليف مالا يطاق لازم آيد و بروايت زراره آن حضرت فرمود که قائم ع را پيش از قيامش بامر امامت غيبتي باشد عرض کردم سبب آن غيبت چه مي باشد فرمود مي ترسد و اشاره بشکم مبارک خود فرمود بعد از آن فرمود يا زراره اوست منتظر اوست کسي که مردم در ولايت او شک کنند و بعضي گويند او هنوز در شکم مادر است و بعضي گويند که غيبت کرده و بعضي گويند که دو سال پيش از وفات پدرش متولد شده و اوست منتظر که مردم انتظار ظهور او را برند بر خداي تعالي واجب است که شيعه را با غيبت او امتحان کند پس در آن وقت اهل باطل شک نمايند

زراره گويد که عرض کردم فداي تو شوم اگر آن زمان را دريابي باين دعا مداومت کن اللهم عرفني نفسک فانک ان لم تعرفني نفسک لم اعرف نبيک اللهم عرفني رسولک فانک ان لم تعرفني رسولک لم اعرف حجتک



[ صفحه 340]



اللهم عرفني حجتک فانک ان لم تعرفني حجتک ضللت عن ديني بعد از آن فرمود يا زراره جواني در مدينه بايد کشته شود عرض کردم فدايت شوم لشگر سفياني او را مي کشند فرمود نه بني فلان او را مي کشند زيرا که خروج مي کنند تا آنکه داخل مدينه مي شوند بطوري که اهل مدينه نمي دانند که ايشان چگونه داخل شهر شدند پس آن جوان را مي گيرند و مي کشند و چون او را بظلم و عدوان مي کشند خداي تعالي بايشان مهلت نمي دهد پس در آن وقت منتظر باشيد فرج را. و در روايت ديگر زراره فرمود که زماني مي ايد بر خلايق که امامشان در آن زمان غايب مي شود زراره عرض کرد که تکليف در آن وقت چيست فرمود بطريقه که در دست دارند عمل کنند تا آن وقت که طريقه ديگر بر ايشان ظاهر شود. و در روايت ابي حمزه فرمود که قول خداي تعالي که فرموده يوم ياتي( بعض آيات ربک لا ينفع نفسا ايمانها لم تکن آمنت من قبل او کسبت في ايمانها خيرا که معني آن اينست که آن روز که مي آيد بعض آيات پروردگار تو نفع ندهد هيچ نفس را ايمان او در آن روز هرگاه پيش از آن ايمان نياورده باشد يا آنکه در ايمان خود کسب خير کرده باشد مراد از آن روز روز قيام قائم عليه السلام است که اوست منتظر و از ما اهلبيت مي باشد بعد از آن فرمود که طوبي باد براي شيعيان قائم ما که در ايام غيبت او انتظار ظهور او را دارند و در زمان ظهور او اطاعت امر او را مي نمايند ايشانند دوستان خدا که خوف و ضرري برايشان نيست و ايشانند که هرگز اندوهناک نمي شوند. و در روايت ديگر به ان حضرت عرض کردند که هرگاه تو را حادثه عارض شود يعني وفات نمائي به که رجوع نمائيم آن حضرت اشاره بفرزند خود امام موسي عليه السلام کرد عرض کردند بعد از او کيست فرمود پسرش عرض کردند اگر پسر هم وفات کند و بعد از خود پسر صغيري و برادر کبيري بگذارد بکدام يک از اين دو اطاعت کنيم فرمود بپسرش اطاعت کنيد و امر هميشه چنين خواهد بود عرض کردند که هرگاه اورا نشناسيم و مکانش را هم ندانيم چه بايد کرد فرمود مي گوئيد اللهم اني اتولي من بقي من حجتک من ولد الامام الماضي يعني خداوندا بدرستي که من دوست دارم کسي را که باقي مانده از حجتهاي تو که از اولاد امام سابق است هرگاه اين را بگوئي کفايت کند تو را و در روايت عبدالله بن سنان آن حضرت فرمود که زود است شبهه بر شما وارد آيد و امامي نباشد که رفع آن شبهه نمايد و شما را هدايت کند مگر آن کسي که بدعاي غريق دعا کند راوي عرض کرد فدايت شوم دعاي غريق

چگونه است فرمود مي گوئي



[ صفحه 341]



يا الله يا رحمن يا رحيم يا مقلب القلوب ثبت قلبي علي دينک يعني اي پروردگار من اي رحم کننده اي آنکه دلهاي بندگان خود را مي گرداني از چيزي بچيز ديگر ثابت دار دل مرا بر دين خود.