مولف: بعضي از تحقيقاتي که شيخ الطائفه در کتاب غيبت در اين باره نموده محتاج به تفصيل و توضيح است، ولي کتاب ما جاي آنرا ندارد، ما از اين جهت سخنان شيخ (ره) را نقل کرديم که داراي ابحاثي مشتمل بر اصول عقائد بود. ابن بحثها از نظر عقلي بايد در کتب کلامي تحقيق شود. آنچه با کتاب ما مناسبت دارد که ذکر اخبار وجود اقدس امام زمان عليه السلام باشد، بقدر کافي نقل کرده ايم. بطوريکه جاي ترديدي براي اهل انصاف و عناد باقي نمي ماند... بنظر ما خوبست که پاسخ مخالفين را بدينگونه بدهيم که: لطف در صورتي



[ صفحه 476]



شرط تکليف است که مشتمل بر مفسده اي نباشد. چه ميدانيم که خداوند متعال اگر علامت مشيت خود را در مقام ارتکاب گناه بر گناهکاران آشکار سازد. مثلا صورت آنها سياه گردد، و اينکار براي نزديک شدن آنها بطاعت و دوري از معصت بهتر باشد، چون سياه گردانيدن روي گناهکاران مشتمل بر بسياري از مفاسد است، خداوند هم اينکار را نميکند. درباره امام زمان عليه السلام هم ميگوئيم: ممکن است آشکار بودن حضرت براي عقيده مندان مشتمل بر مفسده عظيم باشد، بطوريکه موجب استيصال و احتياج آنها شود. و ناگفته معلوم است که ظاهر بودن امام با اين حالت براي معتقدين بحضرتش لطف نيست. اگر گفتار شيخ بزرگوار که فرمود: تکليف با فقدان لطف مانند تکليف بدون وسيله و اسباب است از وي بپذيريم، در صورتي مناسبت خواهد داشت که لطف باشد و مفاسدي که مانع از لطف بودن آنست از ميان برداشته شود. جمله کلام اينکه بعد از ثبوت حسن و قبح عقلي، و حکم عقل بوجوب لطف بر خداوند احديت، و اينکه وجود امام باتفاق تمام عقلاء لطف است. و مصلحت در وجود رئيس جامعه که مردم را بصلاح ميخواند و از فساد باز ميدارد و اينکه وجود امام مفيد بحال بندگان و موجب نزديکي آنها به اطاعت پروردگار است. و اينکه امام بايد معصوم باشد و عصمت هم جز از جانب خداوند دانسته نميشود و اينکه اجماع داريم که غير از صاحب الزمان معصومي نيست، وجود شخص امام ثابت خواهد شد. اما غيبت آن حضرت از نظر مخالفين ظاهرا مربوط به تقصير خود آنهاست و از نظر دوستان و عقيده مندانش، ممکن است بعضي مقصر و بعضي با اينکه مقصر نيستند از قسمتي از فوائد که مترتب بر ظهور آن حضرت است محروم باشند. چه ممکن است مفسده اي از جانب مخالفين براي آنان پديد آيد، يا بعلت صلاح خود آنها در غيبت امام که در حال پنهان بودن آن حضرت و پديد آمدن شبهه اي و مشقت سخت بوي ايمان آورند، ممنوع باشند تا ثواب بيشتري برند.



[ صفحه 477]



از اين گذشته فوائد دسترسي بامام منحصر بظهور آن حضرت نيست، که حتما بايد او را بشناسند، چه ممکن است الطاف بسياري از ناحيه مقدسه جنابش بشيعيان برسد و آنها هم او را نشناسند، چنانکه خواهيم گفت: بودن آن حضرت در حال غيبت مانند آفتاب پنهان گشته در ميان ابرهاست. بعلاوه غيبتهاي پيغمبران دليل روشني است که در اينگونه غيبتها مصلحتي نهفته است. وگرنه خداوند نميگذاشت هيچيک از آنان از نظر خلق غائب شوند. ايرادهائي که ممکن است بر آنچه نقل کرديم وارد سازند و پاسخهاي آنها را بکتب استدلالي که در اين زمينه نوشته شده است محول ميکنيم،



[ صفحه 478]