صدوق در کمال الدين از ابوبصير روايت ميکند که گفت: بحضرت صادق عليه السلام عرضکردم: يابن رسول الله از پدرت شنيدم ميفرمود: بعد از قائم دوازده مهدي خواهد بود. حضرت صادق فرمود: پدرم فرموده: دوازده مهدي و نفرمود دوازده امام آنها مردمي از شيعيان ما هستند که مردم را دعوت بدوستي ما و شناسائي ما ميکنند. و هم در غيبت شيخ طوسي از ابوحمزه ثمالي روايت ميکند که حضرت صادق (ع) ضمن حديث طولاني فرمود: اي ابوحمزه ما را بعد از قائم يازده مهدي خواهد بود که همه از اولاد حسين عليه السلام ميباشند. شيخ مفيد در ارشاد مينويسد: بعد از دولت قائم آل محمد دولتي نخواهد بود، مگر آنچه که در روايتي رسيده که اگر خدا بخواهد اولاد قائم بجاي وي مي نشينند. اين حديث هم قاطع و اطمينان بخش نيست. غالب روايات ميگويد: مهدي موعود چهل روز پيش از قيامت مي ميرد و در آن چهل روز هرج و مرج خواهد شد و علامت بيرون آمدن مردگان و روز رستاخيز براي حساب و پاداش اعمال خود آشکار خواهد شد. و الله اعلم



[ صفحه 1239]



عياشي در تفسير خود از جابر بن يزيد جعفي روايت نموده که گفت: شنيدم حضرت باقر عليه السلام ميفرمود: بخدا قسم مردي از ما اهلبيت بعد از مرگش سيصد و نه سال سلطنت ميکند. عرضکردم: اين کي خواهد بود؟ فرمود: بعد از مرگ قائم است عرضکردم: قائم در عالم خود چقدر ميماند؟ فرمود: نوزده سال از موقع قيام تا هنگام مرگش عرضکردم: آيا بعد از مرگ قائم هرج و مرج ميشود؟ فرمود: آري پنجاه سال. آنگاه امام منتصر بدنيا باز ميگردد براي خونخواهي خود و يارانش. وي بيدينان را بقتل ميرساند و باسارت ميبرد، تا جائيکه ميگويند اگر اين شخص از دودمان پيغمبران بود، اين همه مردم را بقتل نميرسانيد. طبقات مردم از سفيد و سياه چنان در اطراف او اجتماع کنند که از کثرت و فشار مردم ناگزير شود پناه بحرم خدا ببرد. وقتي گرفتاري وي شدت پيدا کرد و امام منتصر وفات يافت، امام سفاح بدنيا بر ميگردد، در حاليکه از مرگ امام منتصر غضبناک است. پس تمام دشمنان ستمگر ما را ميکشد، و تمام زمين را مالک ميشود و خداوند کار او را اصلاح ميگرداند، و سيصد و نه سال سلطنت کند، آنگاه امام باقر فرمود: اي جابر ميداني امام منتصر و سفاح کيست؟ منتصر حسين عليه السلام و سفاح اميرالمومنين صلوات الله عليه است. شيخ طوسي در کتاب غيبت از جعفر بن محمد مصري و او از عمويش حسين بن علي از پدرش روايت ميکند که حضرت صادق از پدران بزرگوارش روايت کرده که اميرالمومنين عليه السلام فرمود: پيغمبر صلي الله عليه و آله در شب رحلتش بمن فرمود: يا ابا الحسن صحيفه و دواتي بياور سپس پيغمبر وصيت خود را املا فرمود تا باينجا رسيد...: يا علي بعد از من دوازده امام خواهد بود، و بعد از آنها دوازده مهدي ميباشد. يا علي تو نخستين آن دوازده امامي سپس يک يک ائمه را نام برد تا اينکه فرمود: حسن عسکري هم اين صحيفه را بفرزندش م ح م د که از ما آل محمد محفوظ است تسليم کند، اينها دوازده امام هستند. بعد از مهدي موعود دوازده مهدي



[ صفحه 1240]



ديگر خواهد بود، چون او وفات کرد، آنرا تسليم کند به مهدي اول که داراي سه نام است، يک نام مثل نام من و يک نام مانند نام پدرم عبد الله و احمد و اسم سوم مهدي است و او نخستين مومن است. شيخ حسن بن سليمان در منتخب البصائر از جمله رواياتي که سيد علي بن عبد الحميد بسند خود از حضرت صادق عليه السلام روايت نموده اينست که فرمود: بعد از قائم دوازده مهدي خواهد بود از اولاد حسين عليه السلام. ابن قولويه در کتاب کامل الزياره از حضرمي و او از حضرت امام محمد باقر و امام جعفر صادق عليهما السلام روايت ميکند که آن دو بزرگوار از شهر کوفه سخن بميان آورده و او جمله فرمودند: در آنجا مسجد سهله است که خدا هيچ پيغمبري را مبعوث نکرد جز اينکه در آنجا نماز گزارد. بخدا قسم عدل حقيقي از آنجا آشکار ميشود. قائم بامر الهي در آنجا منزل دارد و کسانيکه بعد از وي قيام بامر خدا ميکنند نيز در آنجا ميباشند، و آن مسجد منازل پيغمبران و جانشينان آنها و مردان صالح خداست. مولف: اين اخبار که ذکر شد با آنچه ميان ما شيعه مشهور است، مخالفت دارد. راه تاويل آنها بدو گونه است: اول اينکه مقصود از دوازده مهدي [1] پيغمبر و ساير ائمه غير قائم باشد. باين معني که آنها بعد از قائم بدنيا رجعت نموده و بنوبه سلطنت مي نمايند، و قبلا هم از شيخ حسن بن سليمان روايت کرديم که مهدي را بهمه ائمه تاويل کرده بود و هم او گفت که قائم بعد از مرگش دوباره بدنيا برميگردد. و نيز با اين روايت ميتوان بعضي از اخبار مختلفه را که درباره مدت سلطنت قائم آل محمد رسيده است



[ صفحه 1241]



با هم جمع کرد [2] دوم اينکه اين مهدي ها جانشينان قائم باشند که در زمان ساير ائمه که رجعت



[ صفحه 1242]



بدنيا ميکنند، مردم را دعوت بدين خدا مينمايند، تا زمان از وجود حجت خالي نماند، هر چند جانشينان انبيا و ائمه حجت هاي خدايند، و الله يعلم



[ صفحه 1243]