شيخ صدوق (ره) در کتاب خصال در خبري که اعمش از حضرت صادق عليه السلام روايت نموده نقل ميکند که حضرت فرمود: دين امامان پرهيزکاري و عفت و صلاح، تا آنجا که فرمود: و انتظار فرج با صبر و بردباري است. و هم صدوق در عيون اخبار الرضا با سه سند از امام رضا عليه السلام نقل ميکند که گفت: پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله فرمود: افضل اعمال امت من انتظار فرج پروردگار است که لطف نموده امام زمان را براي نجات مردم از چنگ ظلم و بدبختي آشکار گرداند. شيخ الطائفه (ره) در کتاب امالي از سعيد بن مسلم و او از امام زين العابدين عليه السلام از پدرش از اميرالمومنين (ع) روايت نموده که پيغمبر فرمود: هر کس باندکي از روزي خدا از خداوند راضي باشد، خدا هم بعمل قليلي از وي خشنود است و انتظار فرج عبادت است. مولف: در باب مواعظ اميرالمومنين خواهد آمد در جلد هفدهم بحار که مردي از آن حضرت پرسيد: کدام عمل نزد خدا محبوب تر است؟ فرمود انتظار فرج. احمد بن علي بن ابيطالب طبرسي در کتاب احتجاج از ابوحمزه ثمالي و او



[ صفحه 893]



از ابو خالد کابلي روايت ميکند که امام زين العابدين عليه السلام فرمود: غيبت بوسيله دوازدهمي از جانشينان رسول خدا و امامان بعد از او ممتد ميشود. اي ابو خالد مردم زمان او که معتقد بامامت وي ميباشند و منتظر ظهور او هستند، از مردم تمام زمانها بهترند، زيرا خداوند عقل و فهمي بانها داده که غيبت در نزد آنها حکم مشاهده را دارد خداوند آنها را در آن زمان مثل کساني ميداند که با شمشير در پيش روي پيغمبر عليه دشمنان دين پيکار کرده اند، آنها مخلصان حقيقي و شيعيان راستگوي ما هستند که مردم را بطور آشکار و نهان بدين خدا ميخوانند. و هم فرمود: انتظار فرج بزرگترين فرج است. شيخ طوسي در کتاب امالي از جابر جعفي روايت ميکند که گفت: بعد از خاتمه اعمال حج، با جمعي بخدمت امام محمد باقر (ع) رسيديم و با حضرتش وداع نموديم و عرضکرديم: يابن رسول الله وصيتي بما بفرمائيد فرمود: اقوياي شما بضعفا کمک کنند. و اغنياي شما از فقرا دلجوئي نمايند، و هر مردي از شما برادر دينيش را مانند خود نصيحت کند آنچه براي خود ميخواهد براي او نيز بخواهد و اسرار ما را از نااهلان مخفي داريد، و مردم را بر گردنهاي ما مسلط نکنيد، بگفته هاي ما و آنچه از ما بشما ميرسانند توجه کنيد، اگر ديديد موافق قرآن است، آنرا بپذيريد، و چنانچه آنرا موافق قرآن نيافتيد، از نظر بياندازيد يعني اگر موافق قرآن بود کلام ماست وگرنه از ما نيست و مجعول است. و اگر مطلب بر شما مشتبه گشت، درباره آن تصميمي نگيريد و آنرا بما عرضه داريد تا همانطور که براي شما بيان کرده اند تشريح کنيم اگر شما چنين بوديد که بشما سفارش کرده ايم و از اين حدود تجاوز نکنيد و پيش از ظهور قائم ما کسي از شما بميرد شهيد از دنيا رفته است. و هر کس قائم ما را درک کند و در رکاب او کشته شود، ثواب دو شهيد دارد، و هر کس در رکاب او يکي از دشمنان ما را بقتل رساند ثواب بيست



[ صفحه 894]



شهيد خواهد داشت. در کمال الدين و معاني الاخبار از ابوبصير روايت ميکند که حضرت صادق (ع) فرمود: طوبي لمن تمسک بامرنا في غيبه قائمنا فلم يزغ قلبه بعد الهدايه طوبي براي کسي است که در غيبت قائم ما چنگ بگفتار ما زند و بعد از آنکه هدايت يافت دلش از دين حق بر نگردد. من عرضکردم: فدايت شوم طوبي چيست؟ فرمود: طوبي درختي است در بهشت که ريشه آن در خانه علي بن ابيطالب است و شاخه اش در خانه هاي مومنين ميباشد. اينست معني آيه شريفه طوبي لهم و حسن ماب. [1] و هم در خصال صدوق از اصول اربعماه [2] روايت نموده که اميرالمومنين عليه السلام فرمود: منتظر فرج آل محمد باشيد و از رحمت خداوند نوميد ميشويد. زيرا که بهترين اعمال در نزد خداوند انتظار فرج است. و هم فرمود: طاقت کندن کوهها آسان تر از انتظار دولتي است که ظهورش بتاخير افتاده است از خداوند مدد بخواهيد و صبر پيشه سازيد که خداوند زمين خود را به بنده شايسته خود ميسپارد و عاقبت نيک از آن پرهيزکاران است. پيش از رسيدن دولت حق، شتاب مکنيد که پشيمان ميشويد و مدت آنرا دراز مشماريد که باعث قساوت دلهاتان ميگردد. و فرمود: کسيکه عشق بظهور دولت ما را بدل گرفته است، در حظيره القدس [3] مکان مقدس بهشت با ما خواهد بود، و کسيکه منتظر امر ماست، همچون شهيدي است که در راه خدا در خون خود غلطيده باشد. صفار [4] در کتاب بصار الدرجات از ابوبصير و او از امام محمد باقر عليه السلام



[ صفحه 895]



روايت نموده که پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله روزي در مجمعي از اصحاب دوبار فرمود: اللهم لقني اخواني: خداوندا برادران مرا بمن بنمايان. اصحاب عرضکردند: يا رسول الله مگر ما برادران شما نيستيم؟ قال لا انکم اصحاب و اخواني قوم في آخر الزمان آمنوا بي و لم يروني. فرمود: نه شما اصحاب [5] من ميباشيد، برادران من مردمي در آخر الزمان هستند که بمن ايمان مياورند، با اينکه مرا نديده اند. خداوند آنها را با نام و پدرانشان، پيش از آنکه از صلب پدران و رحم مادرانشان بيرون بيايند، بمن شناسانده است. ثابت ماندن يکي از آنها بر دين خود، از صاف کردن درخت خاردار قتاد با دست در شب ظلماني، دشوارتر است. و يا مانند کسي است که پاره اي از آتش چوب درخت غضا [6] را در دست نگاهدارد. آنها چراغهاي شب تار ميباشند، پروردگار آنان را از هر فتنه تيره و تاري نجات ميدهد. صدوق در کمال الدين از داود بن کثير و او از حضرت صادق عليه السلام نقل ميکند که: در تفسير اين آيه شريفه هدي للمتقين الذين يومنون بالغيب فرمود: آنها



[ صفحه 896]



که ايمان به غيب مياورند کساني هستند که اعتقاد بقيام قائم آل محمد دارند. و نيز در آن کتاب از يحيي بن ابوالقاسم روايت نموده که گفت: از حضرت صادق عليه السلام معني اين آيه شريفه الم ذلک الکتاب لا ريب فيه هدي للمتقين، الذين يومنون بالغيب را پرسيدم. فرمود: متقين شيعيان علي عليه السلام و غيبت حجه غائب است. آنگاه صدوق ميگويد: دليل آن، اين آيه است: و يقولون لو لا انزل عليه آيه من ربه فقل انما الغيب لله فانتظروا اني معکم من المنتظرين [7] يعني: ميگويند چه ميشد اگر آيه اي از خدايش بر او نازل ميگرديد؟ بگو غيبت از آن خداوند است. پس منتظر باشيد که من نيز با شما منتظرم زيرا خداوند در اينجا خبر ميدهد که آن آيه و علامت که مردم ميخواستند عبارت از غيب است و غيبت هم حجت ميباشد. مصداق آن، اين آيه است: و جعلنا ابن مريم و امه آيه يعني ما پسر مريم حضرت عيسي و مادرش را آيتي قرار داديم و آيه در اينجا بمعني حجت است. هم در کتاب مزبور از صالح بن عقبه و او از پدرش از حضرت امام محمد باقر و آن حضرت از پدران بزرگوارش عليهم السلام نقل کرده که پيغمبر صلي الله عليه و آله فرمود: افضل العباده انتظار الفرج يعني: بهترين عبادتها انتظار فرج آل محمد است. و نيز در آن کتاب از حضرت صادق و آن حضرت از پدرانش روايت نموده که پيغمبر صلي الله عليه و آله باميرالمومنين عليه السلام فرمود: يا علي آنها که بيش از همه در امور ديني يقين دارند، مردمي در آخر الزمان مي باشند که پيغمبر را نديده اند و حجت خدا هم از نظر آنها پنهان گرديده است، معهذا بوسيله سياهي که در سفيدي است يعني مسطور کتابهاي ديني خواه قرآن و خواه اخبار ايمان مياورند. همچنين در کتاب ياد شده از عمرو ثابت نقلن ميکند که امام زين العابدين عليه السلام فرمود: هر کس در غيبت قائم ما بر دوستي ما ثابت بماند، خداوند ثواب هزار شهيد امثال شهداي جنگ بدر و احد بوي عطا ميفرمايد. در دعوات راوندي هم اين روايت



[ صفحه 897]



آمده است جز اينکه در آنجا ميگويد: هر کس بر دوستي ما بميرد. برقي در کتاب محاسن از سندي و او از جدش نقل ميکند که بحضرت صادق عليه السلام عرضکردم: چه ميفرمائيد درباره کسيکه در حال انتظار ظهور قائم شما بميرد؟ فرمود: او مثل کسي است که با قائم در خيمه اش باشد. سپس حضرت لحظه اي سکوت کرد. و آنگاه فرمود: او مانند کسي است که با پيغمبر صلي الله عليه و آله بوده است. و نيز در محاسن برقي است که علاء بن سيابه گفت: حضرت صادق عليه السلام فرمود: کسيکه منتظر ظهور قائم باشد و بر اين عقيده بميرد مانند کسي است که در خيمه قائم مي باشد در کمال الدين و غيبت نعماني هم اين روايت با اسناد ديگر آمده است.