حسين بن ابراهيم از ابو العباس احمد بن علي بن نوح از ابو نصر هبه الله بن محمد کاتب دخترزاده ام کلثوم دختر محمد بن عثمان براي من شيخ طوسي نقل کرد که: چون خداوند خواست اعمال حلاج را آشکار سازد و او را رسوا و خوار گرداند، اينطور پيشامد کرد که حلاج خيال کرد ابو سهل بن اسماعيل بن علي نوبختي رضي الله عنه هم از کساني است که فريب دوز و کلک او را ميخورد و نيرنگ او در وي موثر واقع ميشود، لذا فرستاد نزد وي و او را با طاعت خود دعوت نمود. او با کمال ناداني چنين پنداشته بود که ابو سهل [1] هم در اينخصوص مانند



[ صفحه 702]



ساير افراد ضعيف الايمان است، و فريفته وي ميشود، از اين رو پيوسته او را بسوي خود دعوت ميکرد و بارامي نيرنگهاي خود را براي جلب وي برخ او ميکشيد، زيرا موقعيت علم و ادب ابو سهل در ميان مردم مشهور بود. حلاج در نامه هاي خود بابوسهل مينوشت: من وکيل صاحب الزمان عليه السلام هستم. او نخست با اين مطلب ميخواست ابوسهل را بسوي خود بکشاند، سپس ادعاي خود را بالا برد و نوشت که: من مامورم بتو بنويسم که هر گونه نصرت و ياري خواسته باشي برايت آشکار سازم تا دلت قوت گيرد و در نيابت من ترديد نکني ابو سهل هم بوي پيغام داد که من در مقابل آن همه معجزات و کرامات که بادعاي تو از تو بظهور رسيده، فقط موضوع مختصري را پيشنهاد کرده از تو ميخواهم و آن اينست که من مردي زن دوست هستم، و مايل بمعاشرت با آنها ميباشم. چندين کنيز دارم که پيري مرا از نزديکي با ايشان دور کرده است و ناچارم هر جمعه محاسن خود را حنا بگيرم و متحمل رنج زياد شوم تا موهاي سفيدم را بپوشانم وگرنه کنيزان خواهند دانست که من پير شده ام و بمن رغبت نشان نخواهند داد و نزديکي ما بدوري ميگرايد و وصال بخدائي ميکشد. از اينرو از تو ميخواهم کاري کني که مرا از حنا بستن بي نياز نمائي و زحمت آنرا از من برطرف سازي و موي ريشم را سياه گرداند. اگر چنين کني هر چه بگوئي



[ صفحه 703]



اطاعت ميکنم و گفته تو را ميپذيرم و بطريقه تو ميگروم. زيرا که اين معني موجب بصيرت من ميشود و از کمک بتو دريغ نخواهم داشت چون حلاج سخن او را شنيد و نتيجه دسيسه ها و جواب خود را بدينگونه شنيد دانست در نامه هاي خود که پر از ادعا و اظهار کرامات و معجزات بوده، خطا کرده و طريقه خود را بناداني برخ او کشيده است. بدين لحاظه خودداري کرد و جواب ابو سهل را نداد و ديگر کسي نزد وي نفرستاد. ابو سهل هم اين ماجرا را اتفاقي خوش و باعث تفريح و خنده قرار داده بود و نزد همه کس بازگو ميکرد، و حلاج را ريشخند مينمود. بدينگونه نزد بزرگ و کوچک شهرت يافت و همين باعث شد که کار حلاج بر ملا گردد، و مردم از دور وي پراکنده شوند. جمعي از دانشمندان از حسين بن علي بن بابويه قمي برادر شيخ صدوق نقل کرده اند که وي گفت: پس حلاج بقم آمد و نامه اي بخويشان ابوالحسن [2] نوشت و آنها و ابوالحسن را بسوي خود دعوت نمود و ميگفت: من فرستاده امام زمان و وکيل او هستم. چون نامه او بدست پدرم علي بن بابويه رسيد، آن را پاره کرد و باورنده نامه فرمود: چه چيز تو را بناداني واداشته است؟ آورنده نامه - که گمان ميکنم، گفت: پسر عمه يا پسر عموي حلاج هستم - بپدرم گفت: حلاج نامه اي بما نوشته و ما را دعوت کرده است، چرا نامه او را پاره کردي؟ حضار بوي خنديدند و او را مسخره کردند. سپس پدرم برخاست و در حاليکه جماعتي از اصحابش و غلامانش همراه او بودند، به حجره تجارت خود رفت. موقعيکه بدر خانه اي رسيد که حجره اش در آنجا واقع بود، کسانيکه آن جا نشسته بودند، باحترامش برخاستند، فقط يکنفر که پدرم او را نميشناخت از جا بر نخاست. موقعيکه پدرم در حجره نشست و دفتر حساب و قلم و دوات خود را چنانکه معمول تجار است درآورد، رو کرد بجانب شخصي که



[ صفحه 704]



حاضر بود و پرسيد: اينمرد ناشناس کيست؟ آن شخص هم جواب پدرم را گفت. مرد ناشناس که شنيد از هويت وي سوال ميکند، برخاست و نزد پدرم آمد و گفت با اينکه من حاضر هستم احوال مرا از ديگري ميپرسي؟ پدرم فرمود: اي مرد احترام تو را نگاه داشتم و تو را بزرگ شمردم و از خودت نپرسيدم. گفت: وقتي تو نامه مرا پاره ميکردي من ميديدم. پدرم فرمود: تو پسر حلاج هستي؟ خدا ترا لعنت کند، ادعاي اظهار معجزه ميکني؟ سپس پدرم بغلام خود گفت: پاها و گردن او را بگير و از خانه بيرون کن و از آن روز ديگر او را در قم نديديم. [3] .