سپس سيد مرتضي ميفرمايد: مرزباني [1] ميگفت: علي بن سليمان اخفش از احمد بن يحيي و او از محمد بن سلام و غيره نقل کرده که اين اشعار از نابغه جعدي است:



تلوم علي هلک البعير ضعيتني

و کنت علي لوم العواذل زاريا





[ صفحه 580]



الم تعلمي اني رزيت محاربا

فمالک منه اليوم شيئا و لا ليا



و من قبله ما قد رزيت بوحوح

و کان ابن امي و الخليل المصافيا



فتي کملت خيراته غير انه

جواد فما يبقي من المال باقيا



فتي تم فيه ما يسر صديقه

علي ان فيه ما يسوء الا عاديا



اشم طويل الساعدين سميدع

اذا لم يرح للمجد اصبح غاديا



يعني: تو مرا بر هلاک شدن شترم سرزنش مي کني، و من هم درصددم که سرزنش کنندگان را سرزنش کنم اي زن تو نميداني که در جنگ براي من اتفاق سوئي افتاده که امروز نه تو و نه من اثري از آن نداريم؟ پيش از آن هم من بواسطه يکفر مبارز سوگوار گشتم. او فرزند مادرم و دوست پاکباز من بود. او جواني بود که نيکوئيهايش بسرحد کمال رسيده بود، جز اين که از بس سخي بود چيزي از اموالش را باقي نميگذاشت. جواني بود که دوست داشت هميشه دوستش را مسرور نگاهدارد. بعلاوه در وي صفاتي بود که خوش آيند دشمنان نبود. وي جواني بلند بالا و داراي بازواني دراز و خود با شخصيت بود. بطوري که اگر در شب ظلماني بمجد و بزرگواري نميرسيد، صبح بان نائل ميگشت. اين اشعار هم از نابغه است:



عقيله او من هلال بن عامر

بذي الرمث من وادي المنار خيامها



اذا ابتسمت في البيت و الليل دونها

اضاء دجي الليل البهيم ابتسامها



يعني: محبوبه من از قبيله عقيله يا هلال بن عامر است. خيمه هاي او در ذي الرمث واقع در بيابان منار است. او اگر در خانه و موقع شب تبسم نمايد، با دندانهاي سفيد و روشنش، ظلمت شب را برطرف نموده بکلي نوراني ميگرداند. اصمعي [2] از ابو عمرو بن علانقل کرده که گفت: از فرزدق پرسيدند



[ صفحه 581]



اشعار نابغه جعدي چگونه بود؟ گفت: او داراي دو نوع شعر بود. و مانند لباس فروشي بود که رداء خز هزار ديناري و روسري يک درهمي ميفروخت سپس اصمعي ميگويد: فرزدق [3] راست گفته است چه: سخنان نابغه از يک طرف روان تر از آب زلال و از طرفي سخت تر از سنگ بود. سپس فرزدق اين اشعار را از نابغه انشاد کرد:



سمالک هم و لم تطرب

و بت ببث و لم تنصب



و قالت سليمي اري راسه

کناصيه الفرس الاشهب



و ذلک من وقعات المنون

ففيئي اليک و لا تعجب



يعني: رنج و محنت تو برخاست و تو خشنود نشدي، و با مشقت پي در پي بسر بردي اما تو مشقت نکشيدي. سليمي گفته است: سر او را مانند پيشاني اسب سفيدي که مايل بسياهي باشد مي بينم. باو گفتم: اين بواسطه جنگهاي مرگ است که با من نموده. پس بجاي خود برگرد و تعجب مکن. و بعد از اين ابيات ميگويد:



اتين علي اخوه سبعه

و عدن علي ربعي الاقرب



فادخلک الله برد الجنان

جذلان في مدخل طيب



يعني: مرگها بر هفت برادر من وارد گشتند و آنها را بردند. آنگاه بخانه من که بانها نزديک بود بود برگشتند سپس خود را مخاطب ساخته و ميگويد: خداوند



[ صفحه 582]



تو را در جاي خنکي از بهشت درآورد، بحالتي مسرور و در جايگاهي مطلوب. ولي با اين وصف سخنان نابغه روان و نرم شد. چون موحد بود و بگفته خود ايمان داشت و اشعار در خير و خوبي ميگفت اگر ابو شمقمق اين بيت بيت آخر را ميگفت: خوش آيند نبود و ضعيف شمرده ميشد زيرا اهل اين حرفها نبود. اصمعي ميگويد: روش شعر اينست که اگر آنرا در باب خير بکاري بري روان و نرم گردد. نمي بيني که حسان بن ثابت [4] از نظر شعر چه مقامي در جاهليت و اسلام يافت. ولي هنگاميکه اشعار خود را در باب خير مانند مراثي پيغمبر و حمزه و جعفر و غيره گفت، شعرش روان شد و بر زبان همه جاري گشت؟