و اما طور عمر خضر، براي آن نبود که منصب نبوت بوي اعطا شود يا کتابي بر او نازل گردد، يا دينش، دين انبياء پيش از خود را نسخ کند، يا داراي مقام امامت باشد که مردم پيروي او را لازم بدانند، يا بخاطر اطاعتي باشد که خداوند بر وي واجب گرداند، بلکه چون در علم ازلي خداوند مقدار عمر قائم ما و طول غيبت او تقدير شده بود و ميدانست که بندگانش طول عمر او را انکار ميکنند، از اينرو عمر خضر را طولاني گردانيد، تا در اثبات طول عمر قائم ما بوسيله آن استدلال شود. و بدانوسيله ايراد دشمنان از ميان برود و مردم را بر خدا حجت و ايرادي نباشد. در غيبت شيخ مانند اين روايت از علي بن حرث هم نقل شده است. نيز در کتاب کمال الدين است که ابوبصير گفت: امام صادق عليه السلام فرمود: در صاحب اين امر سنتهائي علاماتي از پيغمبران است يا سنت از موسي و يک سنت از عيسي و يک سنت از يوسف و يک سنت از محمد صلي الله عليهم اما شباهت وي بموسي اين است که از مردم وحشت داشت و مراقب خود بود. و شباهت او به عيسي اينست که آنچه درباره وي گفته ميشود همانست که درباره



[ صفحه 490]



عيسي گفتند و اما سنته من يوسف فالستر. جعل الله بينه و بين الخلق حجابا يرونه و لا يعرفونه و اما سنته من محمد (ص) فيهتدي بهداه و يسير بسيرته. و اما علامتي که از يوسف دارد، پوشش وي است. بطوريکه او را ميبينند، ولي نميشناسند و علامتي که از محمد (ص) دارد اينست که بطريقه و شيوه او مردم را رهبري و راهنمائي ميکند. در کتاب مزبور از حسن بن محمد بن صالح بزاز روايت ميکند که گفت: شنيدم امام حسن عسکري عليه السلام ميفرمود: فرزند من همان قائم بعد از من است و همان کسي است که داراي علائم پيغمبران يعني طول عمر و غيبت طولاني خواهد بود، و بر اثر طولاني بودن مدت غيبتش، دلها قساوت ميگيرد و جز افرادي که خداوند مهر ايمان بر دلشان زده و با امداد غيبي مويد داشته کسي در راه اعتقاد به وي ثابت نميماند. در غيبت شيخ مينويسد: ابوبصير از امام پنجم روايت نموده که فرمود: شباهتي از يوسف در قائم است. من عرضکردم: آن شباهت چيست؟ قال الحيره و الغيبه فرمود آن شباهت حيرت و پنهاني است.