در منابع ديني، انبوهي از رخدادهاي طبيعي وغيرطبيعي و دگرگونيهاي سياسي و اجتماعي، به عنوان نشانه ظهور ياد شده اند. نعماني، شيخ صدوق (م:381ه.ق.) شيخ مفيد (413ه.ق.)، شيخ طوسي (460ه.ق.) و طبرسي (548ه.ق.) از پيشينيان شيعه و بسياري نيز از پسينيان و معاصران، اخبار مربوط به نشانه هاي ظهور را در کتابهاي خود گردآورده اند. [1] .

شيخ مفيد، در آغاز باب (علامات قيام القائم)، با اشاره به اخبار و آثاري که در اين مورد از معصومان (ع) رسيده است، بيش از پنجاه نشانه را ياد کرده [2] و علامه مجلسي در بحارالأنوار، شمار بيشتري را بر شمرده است . [3] .

علماي عامه نيز، از جمله: علاءالدين هندي، ابن حجر، سيوطي و... نشانه هاي ظهور مهدي (ع) را در کتابهاي خويش بر شمرده اند. [4] .

روشن است که درجه اعتبار و درستي همه اين نشانه ها، يکسان نيست، برخي در منابع معتبر آمده و از جهت سند و دلالت استوارند و برخي در کتابهاي عامّه و منابع دست دوم ياد شده اند که اعتبار زيادي ندارند. برخي از اين نشانه ها، تنها نشانه ظهورند و برخي، هم نشانه ظهورند و هم برپايي قيامت. برخي نشانه هاي کلي و محوريند و برخي، بيانگر مسائل ريز و جزئي که گاه، همه آنها را مي توان در عنوان واحدي گرد آورد. [5] .

بنابراين، نمي توان مشخص کرد که نشانه هاي ظهور چه مقدارند. به فرض که مشخص هم باشد، اهميتي ندارد. مهم اين است که فراواني روايات، به ما اين اطمينان را مي دهند که در آستانه ظهور مهدي موعود، حوادثي رخ خواهد داد. شناخت موارد اصلي و مهم اين حوادث، به ويژه نشانه هاي حتمي و چگونگي تحقق و دلالت آنها بر ظهور و مسائل مربوط به آن، چيزي است که ما در اين مقال در پي آن هستيم.

نعماني، در اين باره مي نويسد:

(هذه العلامات التي ذکرها الأئمة (ع) مع کثرتها واتصال الروايات بها وتواترها واتفاقها موجبة الاّ يظهر القائم الاّ بعد مجيئها وکونها اذا کانوا قد اُخبروا أن لابدّ منها وهم الصادقون... ثم حققوا کون العلامات الخمس التي أعظم الدلائل والبراهين علي ظهور الحق بعدها کما ابطلوا امر التوقيت...). [6] .

اين نشانه هايي که امامان (ع) فرموده اند، با توجه به شمار زياد آنها و اين که سلسله اسناد اين روايات، به آنان مي رسد و نيز توجه به اين که روايات متواترند و مورد اتفاق، سبب مي گردد که ظهوري در کار نباشد، مگر پس از پديدار شدن اين نشانه ها؛ زيرا امامان (ع) از مسلم بودن پديد آمدن آنها خبر داده اند و آنان راستگويند... سپس نشانه هاي پنجگانه را که از بزرگ ترين نشانه ها بر آشکار شدن حق است، مورد تأکيد قرار داده اند، چنانکه از مشخص ساختن زمان ظهور، نهي کرده اند.

در اين سخن، نعماني به فراواني نشانه هاي ظهور و رواياتي که در اين باب رسيده، اشاره مي کند. و در مجموع با توجه به اسناد آنها به معصومان (ع) تحقق آنها را پيش از ظهور مهدي (ع) امري مسلم مي داند و بر تواتر آنها و مورد اتفاق بودن اخبار نشانه هاي ظهور تأکيد مي ورزد.