نوشته: شيخ الطائفة ابي جعفر محمد بن الحسن الطوسي.

تحقيق: شيخ عبداللّه تهراني وشيخ احمد ناصح.

ناشر: موسسه معارف اسلامي، قم.

شماره صفحه ها: 569.

شيخ طوسي، از بزرگترين علماي اسلام است.

وي، در سال 385 ه در شهر طوس ديده به جهان گشود و در همان جا، علوم مقدماتي، فقه، اصول و حديث را از، استادان عصر خويش فرا گرفت. در سال 408 ه. ق.

به عراق مهاجرت کرد و در بغداد، حدود پنج سال از پيشواي بزرگ شيعيان، شيخ مفيد و برخي اساتيد ديگر بهره برد.

پس از رحلت شيخ مفيد، حدود 23 سال از محضر پرفيض سيد مرتضي و ديگر بزرگان، استفاده هاي فراواني بر دو حدود 12 سال پيشواي علمي بغداد بود و کرسي درس عظيم آن جا رابر عهده داشت، سپس به نجف اشرف مهاجرت کرد. در نجف، حوزه علوم اسلامي را بنياد نهاد و بقيه عمر پربرکتش را در آن شهر به تأليف، تصنيف و تدريس گذراند و در سال 460 ه ق. به ديدار حق شتافت . [1] .

شيخ، عالمي جامع و مسلط بر علوم متداول زمان خود بوده و در زواياي گوناگون فرهنگ اسلامي، قلم زده و آثار گرانبها و ارزشمندي از خود، به جا گذاشته است. درباب عقايد، بويژه مسأله مهدويت و غيبت امام عصر(ع)، افزون بر کتاب تخليص الشافي سيد مرتضي، که در جلد اول و چهارم آن درباره امام زمان، به شرح بحث کرده، کتاب جدا گانه اي در خصوص غيبت امام زمان به نام الغيبة، نگاشته است.

اين کتاب، از ابتکار و جامعيت کم نظير شيخ، حکايت دارد، وي در اين اثر، به همه جوانب مسأله غيبت، به گونه دقيق و استوار رسيده و پاسخ اشکالات مخالفان را با استدلال به کتاب، سنت و عقل داده است و ديدگاه شيعه را با استدلالهاي دقيق، روشن کرده است.

آقا بزرگ تهراني، در اهميّت و عظمت اين اثر ارزنده مي نويسد:.

(قد تضمن اقوي الحجج و البراهين العقليه والنقليه علي وجود الامام(ع) وغيبته ثم ظهوره في آخر الزمان...) [2] .

(کتاب حاضر) قوي ترين برهانهاي عقلي و نقلي بر وجود امام زمان(ع) و غيبت و ظهور آن حضرت را در آخر الزمان، در بر دارد.

شيخ طوسي در مقدمه کتاب، انگيزه تاليف کتاب را چنين بيان مي کند:.

(شيخ بزرگوار ما، به من دستور داد، کتابي درباره غيبت صاحب الزمان و سبب دوام غيبت و پاسخ شبهات مخالفان بنويسم.

من، با وجود کمي فرصت و ناراحتي روحي و موانع روزگار، پيشنهاد او را پذيرفتم و به گونه اختصار، آن را تعقيب خواهم کرد.

کتاب الغيبه، امهات مباحث مربوط به غيبت امام عصر(ع) را در بر دارد، از جمله: غيبت، علت و اسباب غيبت، حکمت غيبت و....

در آغاز، با ادله و برهانهاي بسيار، وجود امام زمان را و اين که حضرت، فرزند بلافصل امام حسن عسکري است، ثابت مي کند، به شبهات فرق گوناگون، از جمله: اسماعيليه، زيديه، کيسانيه، ناووسيه، واقفيه، فطحيه و...، با استناد به روايات پاسخ مي دهد. آن گاه براي رفع استبعاد از غايب شدن حضرت مهدي(ع) به غايب شدن پيامبر(ص) در شعب ابي طالب.

غايب شدن حضرت يوسف، موسي، يونس، اصحاب کهف و... استشهاد مي کند و براي طبيعي جلوه دادن طول عمر حضرت، عمر طولاني حضرت نوح، خضر و... را گواه مي آورد.

و به اين نکته تأکيد مي ورزد که طولاني کردن عمر افراد براي خداوند توانا، کار مشکلي نيست و او بر هر کاري تواناست و مي تواند به افراد عمر طولاني ببخشد و آنان را ساليان سال زنده نگهدارد، چنانکه اهل بهشت، در بهشت جوان مي مانند و پير نمي شوند.

در مورد فلسفه غيبت، ترس از کشته شدن را يادآور مي شود و درباره فايده غيبت مي نويسد:.

(وجود حضرت، لطفي است و تصرف وي در امور، لطفي ديگر. خدا به وسيله امام، لطف خويش را به انسانها مي رساند. فردي را که براي اداره جامعه لازم است، آفريده و حجت را بر مردم تمام کرده، تا اگر خواستند از وجودش بهره ببرند، حجت را بر آنان تمام کرده است. مردم هستند که اسباب ترس و غيبت را فراهم ساخته اند. از جانب خداوند، فيض، کامل است، قابليت قابل شرط است.).

اين کتاب، تا کنون، بارها به چاپ رسيده: نخستين بار در تبريز، چاپ سنگي، سال 1323 ه. ق. چاپ دوّم در نجف در قم و تهران بارها اُفست شده است.

از آن جا که چاپهاي پيشين اشتباه بسيار داشته و در مواردي افتادگي، محققان محترم کتاب بر آن مي شوند، چاپ تصحيح و تحقيق شده اي از اين اثر ارزشمند، عرضه بدارند. از اين روي متن آن را، با نسخه آستان قدس رضوي، کتابخانه مدرسه فيضيه، کتابخانه آيت اللّه مرعشي نجفي که اصل نسخه نجف است، مقابله مي کنند و به گونه اي مطلوب و در خور، به بازار دانش عرضه مي دارند.