هرچند پيامبران، ائمه و اولياي الهي از آغاز تاريخ تا کنون، جز در مقاطع کوتاه، توفيق به برپايي نظام عادلانه نيافته‌اند، اما در پايان تاريخ، با پيروزي حق بر باطل و تشکيل حکومت صالحان به رهبري حضرت بقيه‌الله‌الاعظم ـ ارواحنا فداه ـ نظام عادلانه محقق خواهد شد. به نظر مي‌رسد مهم‌ترين ساز و کار تحقق عدالت، در تمام وجوه آن، از ديدگاه و منظر الهي‌، آگاه کردن مردم به حق و حقيقت و رهبري الهي است تا انتظار براي ظهور امام زمان و تشکيل حکومت جهاني حضرت در سطح جهان محقق شود.

با توجه به چارچوب نظري ارائه شده در مقدمه اين پژوهش، که متخذ از سوره حمد بود، مي‌توانيم بگوييم نظام‌هاي سياسي اجتماعي که به وسيله انسان ساخته شده‌اند و يا ساخته خواهند شد، در سه مدل کلان قابل تصورند:

1. نظام‌هايي که در شکل‌گيري و استمرار خود، هيچ‌گونه تقيدي به رضايت خداوند و نيز رضايت مردم ندارند. براساس اين تعريف‌، به اين نظام‌ها، نظام‌هاي استبدادي، ديکتاتوري، توتاليتر و... گفته مي‌شود. طبيعي و بديهي است که نظام‌هاي طاغوتي، فرعوني و استبدادي، متناسب با مقتضيات زمان و مکان، مي‌توانند در اشکال گوناگوني جلوه کنند.

2. نظام‌هايي که در شکل‌گيري و استمرار خود ميکوشند رأي اکثريت مردم را با خود داشته باشند، ولي مقيد به رضايت الهي نيستند و يا مقيدند که بر اساس آموزه‌هاي ديني کاري را انجام ندهند. طبق تعريف‌، اين دسته از نظام‌ها، نظام‌هاي دمکراتيک خوانده مي‌شوند.

3. نظام‌هايي که در شکل‌گيري و استمرار خود، برآنند تا رضايت الهي و رضايت مردمي را با خود داشته باشند. اين دسته از نظام‌ها، نظام‌هاي سياسي مردم‌سالار ديني ناميده مي‌شوند. بر اساس آموزه‌هاي شيعي‌، تحقق نظام سياسي ديني سه مرحله دارد:

مرحله اول‌، شايستگي و لياقت کساني است که قرار است از سوي خدا به رهبري انتخاب شوند. هيچ فردي تا شايستگي نداشته باشد، حکم الهي نصيب او نمي‌شود. اين همان پاسخي است که خداوند متعال به ابراهيم فرمود: (لا ينال عهدي الظالمين (.

مرحله دوم‌، مشروعيت الهي است. مشروعيت مرتبه صدور حکم امامت جامعه از سوي خداوند متعال است.

مرحله سوم‌، مقبوليت مردمي است. انتخاب و بيعت مردم سبب مي‌شود تا رهبر مبسوط‌‌اليد شود و بتواند نظام الهي را مستقر سازد. استقرار نظام سياسي اجتماعي ديني، به معني اسقرار عدالت نيز خواهد بود؛ زيرا رهبر الهي ساختارها، قوانين و کارکردهاي عادلانه را مي‌شناسد.

براي مثال‌، مراحل سه‌گانه را بر حکومت نبوي تطبيق مي‌کنيم: پيامبر اسلام (ص) که در چهل‌‌سالگي به پيامبري برگزيده شد، پيش از چهل سالگي از لياقت و شايستگي برخوردار بود، در چهل سالگي مشروعيت نيز يافت، اما پس از سيزده سال فعاليت در مکه و با پيوستن جمعي از مردم يثرب‌، بسط يد يافت و توانست نظام اجتماعي و سياسي ديني تشکيل دهد. حکومت مهدوي نيز چنين است. امام مهدي (عج) به عنوان رهبر الهي از سوي خدا به امامت منصوب شده است. ظهور او زماني است که انتظار مردم براي آمدن او در سطح جهاني تحقق پيدا کند و اين به معناي انتخاب او به وسيله مردم و بيعت مردم با او است.

علاوه بر آنچه گفته شد، به طور خاص‌، تحقق عدالت، به عنوان هدف مياني دولت اسلامي و مهدوي و نيز تقرب به خدا، به عنوان هدف نهايي دولت ديني، در حکومت حضرت مهدي (عج) به شيوههاي زير تسريع خواهد شد: