اتهام جعل حديث به عالمان شيعه
در مواردي از مقاله مورد نظر عالمان بزرگ شيعه متهم به جعل حديث شده‌اند (صفحات 12، 13 و 19) از متقدمان کتب اربعه شيعه و از متأ‌خران، امثال مرحوم مجلسي که بحارالانوار ايشان دايره‌المعارف خرافات ناميده شده است! در مورد عالمان متأ‌خر که از کتاب‌هاي مشهور و معروف قدما نقل حديث کرده‌اند اصطلاحاً جعل معنايي ندارد. در مورد متقدمان نيز که سلسله راويان را ذکر مي‌کرده‌اند تعبير جعل حديث کاملاً بي مورد است و اثبات نقل روايت ضعيف توسط آنان بستگي به بررسي موردي هر روايت و نشان دادن ضعف يک راوي به استناد قول يک رجالي ثقه است و صرف ادعاي مجعول بودن روايتي بدون بررسي حداقلي يادشده امکان ندارد.
در مورد خود صاحبان کتب اربعه شيعه يعني شيخ کليني (ره)، شيخ صدوق (ره) و شيخ طوسي نيز جز توثيق آنان از سوي رجاليان موثق و برجسته شيعه، رجاليان بزرگ اهل سنت نيز از اين بزرگان قدح و ذمي نکرده آنان را چنين توصيف کرده‌اند که نشان از وثاقت و جلالت شأن آن‌ها دارد.
حال به کوتاهي راجع به «محمدين» ثلاث، صاحبان کتب اربعه شيعه از زبان رجاليان اهل سنت سخن مي‌گوييم:
الف) «محمدبن يعقوب کليني ره»:
ابن حجر گويد:
محمدبن يعقوب بن اسحاق ابو جعفر الکليني... در بغداد سکونت گزيد و بدان‌جا حديث گفت... وي از فقهاي شيعه و نويسندگان طبق مذهب آن‌ها بوده است. [1] .
صفدي رجالي بزرگ ديگر عامه درباره وي مي‌گويد: «محمدبن يعقوب ابوجعفر الکليني... از اهل ري... از فقهاي شيعه و نويسندگان آن مذهب بوده است.» [2] .
امام شمس الدين ذهبي درباره‌اش گفته است: «محمدبن يعقوب کليني شيخ الشيعه و دانشمند امامي داراي تأ‌ليفاتي است». [3] .
ابن اثير درباره کليني گويد: «در سال 328 ه محمدبن يعقوب کليني درگذشت... او يکي از رهبران و عالمان اماميه بود». [4] .
در جامع الاصول ابن اثير نيز مي‌خوانيم:
ابوجعفر محمدبن يعقوب رازي، پيشوا بر مذهب اهل بيت (ع)، عالم در مذهب آنان، کبير و فاضل نزد آنان، مشهور... نخست مجدد مذهب شيعه در پايان سده اول هجري امام باقر (ع) دانسته شده و در پايان قرن دوم امام رضا (ع) و در پايان قرن سوم کليني و در پايان قرن چهارم سيد مرتضي. [5] .
ب) محمدبن علي بن حسين بن موسي بن بابويه القمي، مشهور به شيخ صدوق:
خطيب بغدادي راجع به وي مي‌گويد:
صدوق در بغداد ساکن گرديده بدان جا از پدرش حديث گفته و از بزرگان و عالمان مشهور شيعه بوده است. [6] .
امام شمس الدين ذهبي درباره شيخ صدوق گويد:
وي پيشواي شيعيان بوده است... او داراي کتاب‌هاي معروف و رايج ميان شيعه بوده که حافظه نيرومندش ضرب المثل شده بوده است و گويند او سيصد اثر علمي از خود برجا نهاده است. پدرش نيز از بزرگان و نويسندگان شيعه بوده است. [7] .
ج) محمدبن الحسن بن علي الطوسي:
شيخ الطائفه، شيخ طوسي صاحب دو موسوعه حديثي تهذيب و استبصار از کتب اربعه شيعه نزد رجاليان اهل سنت نيز چهره برجسته‌اي است.
ابن اثير درباره‌اش گويد:
در محرم سال 460 ه ابوجعفر طوسي، فقيه شيعه اماميه در مشهد اميرالمؤ‌منين علي بن ابي طالب عليه السلام درگذشت. [8] .
شهرستاني او را از عالمان متأ‌خر صاحب قلم شيعه شمرده است. [9] ياقوت حموي نيز در معجم الادباء نقل قول‌هايي از الفهرست شيخ طوسي کرده است. [10] .
پاورقي
[1] لسان الميزان ، ج 5، صص 490، دار الفکر ، بيروت، 1407 ق.
[2] الوافي بالوفيات ، ج 5، صص 226، چاپ سوم ، دارالنشر فراز اشتاينر آلمان ، 1411 ق.
[3] سير اعلام النبلاء ، ج 15، صص 280.
[4] الکامل في التاريخ ، ج 8، صص 364.
[5] العلامه التستري ، قاموس الرجال ، ج 9، صص 661، به نقل از جامع الاصول ابن اثير ، نشر جامعه مدرسين قم ، چاپ نخست ، 1419 ق.
[6] تاريخ بغداد، ج 3، صص 89، دار الفکر ، بي جا، بي تا.
[7] سير اعلام النبلاء ج 16، صص 303، 304.
[8] الکامل في التاريخ ، ج 10، صص 58.
[9] الملل و النحل ، ج 1، صص 190، دار صعب ، بيروت ، 1406 ق.
[10] معجم الادباء ، ج 12، صص 222، دارالفکر ، بي جا، 1400 ق.