دسته بندي و رعايت سير منطقي محتوا
در تهيه پيام و محتوا توجه به سه نکته اساسي بسيار مهم است.
1. دسته بندي: پيامي رسا و قابل درک است که از يک دسته بندي خوب و اصولي برخوردار باشد.
2. علاوه بر دستهبندي مطالب، محتوا بايد از يک چينش و توالي مناسب بهرهمند باشد. در غير اين صورت پيام و ابلاغ آن دچار کاستي ميشود. به عنوان مثال در آغاز بحث، ارائه نتيجه، نوعي قضاوت زودرس تلقي خواهد شد. همچنين ارائه کردن آن، بريدگي مطلب و سرگرداني و ترديد مخاطب را در پي خواهد داشت يا اين که اگر در ابتداي بحث به ساختار مفهومي بحث نپردازيم تا آخر، بحث از ابهام برخوردار خواهد بود.
بهرحال دستهبندي مطالب و همچنين چينش مناسب آن موجب انسجام فکري و ذهني مخاطب ميگردد و بحث از گيرايي و جذابيت بيشتري برخوردار ميگردد. همان طور که مولاي متقيان حضرت علي(ع) در اينباره ميفرمايد:
احسن الکلام مازانه حسن النظام و فهمه الخاص و العام. [1] .
زيباترين سخن آن است که با نظم و ترتيبي زيبا آراسته شده و براي خاص و عام قابل فهم باشد.
3. گزينش و انتخاب خوب: علاوه بر دسته بندي و سير منطقي بحث، يکي ديگر از نکتههايي که در تعيين محتوا بايد به آن توجه داشت، گزينش خوب مطالب است. بايد براي تهيه يک متن از بين دهها فيشي که وجود دارد، به گزينش خوب آنها دست زد و تنها به چند فيش برگزيده بسنده کرد. به قول حکيم نظامي گنجوي:
کم گوي و گزيده گوي چون دُر
تا زاندک تو جهان شود پر
يک دسته گل دماغ پرور
از خرمن صد گياه بهتر
اميربيان حضرت علي(ع) اشاره بسيار ظريف و لطيف به اين اصل مهم دارد و ميفرمايد:
انّ المؤمن اذا اراد ان يتکلم بکلام، تدبرهُ في نفسه فان کان خيراً ابداه و ان کان شراً و اراه. [2] .
مؤمن هرگاه بخواهد سخن بگويد در آن ميانديشد. اگر خوب بود ابرازش ميکند و اگر در آن زيان و مفسدهاي بود بازگويش نميکند.
و در کلام نوراني ديگري ميفرمايد:
لاتتکلم بکل ما تعلم فکفي بذلک جهلا. [3] .
هرچه را ميداني نگو؛ زيرا براي ناداني تو همين بس است.
بايد به اين نکته توجه داشت که در صورتي پيام ما از تأثيرگذاري لازم برخوردار ميشود که پيام، گزينشي متناسب با روح و احساسات مخاطبان باشد. در غير اين صورت پيام عايق ميشود و رسايي خود را از دست ميدهد.
پس يکي از ضرورتهاي اجتنابناپذير در تبيين مباحث مهدويت توجه به مقتضيات زمان و مکان در تعيين پيام و ابلاغ آن است. ميتوان گفت افرادي در عرصه بيان مباحث مهدوي موفق بودهاند که با توجه به اقتضائات زمان و مکان، پيام را ابلاغ ميکردند. همچنين بخش زيادي از ناکاميها در تبليغ مباحث مهدوي به رعايت نکردن اين اصل برميگردد. به طور کلي گزينش خوب در مسايل مهدوي و انتخاب مباحثي که شوق و نشاط و رغبت و اميد ايجاد کند، يکي از رموز موفقيت در ابلاغ پيام است که متأسفانه در انتخاب مباحث مهدويت غالباً دچار کج سليقگي هستيم.
به طور کلي بايد در تهيه محتوا نکات زير مراعات شود:
1. فرهنگ مخاطبان شناسايي شود.
2. بينش و جهان بيني آنها در نظر گرفته شود.
3. از واژههاي مناسب سود برده شود.
با رعايت اين نکات ميتوان بياني متناسب با فرهنگ، بينش و گويش مخاطبان ارائه داد.
پاورقي
[1] غررالحکم، ص 995.
[2] نهج البلاغه، خطبه 176، اصول و مبادي سخنوري، ص 275.
[3] غررالحکم، ص 991.