اصل تناسب محتوا با مراحل رشد
يکي ديگر از اصولي که بايد در تهيه محتوا مورد توجه قرار گيرد، تناسب محتوا با مراحل رشد و نيازمنديهاي مخاطبان است. چرا که در هر مرحله از رشد با توجه به اقتضائات و خصوصيات آن دوره، ادبيات و زبان ويژه آن دوره لازم است. به طور کلي، آموزش بايد با درجه رشد ذهني مخاطب متناسب باشد. روان شناسي رشد، در صد سال اخير از لحاظ مطالعه رشد و مراحل آن و خصوصيات هر دوره به پيشرفتهاي قابل ملاحظهاي دست يافته، که شايسته است مبلغان مباحث مهدويت، با توجه به اين مراحل موضوعات را تهيه و ارائه نمايند.
علاوه بر آن، مبلغ و مبين فرهنگ مهدويت، بايد شروع اين فرصتها و مراحل رشد را به خوبي بشناسد و ادبيات خاص آن را بداند و مواظب باشد که اين قبيل فرصتها بدون بهره برداري از دست نرود.
اين مسئله در نظام تربيتي اسلام هم کاملاً مورد توجه قرار گرفته و از نظر اسلام، تربيت به طور کلي به سه دوره سيادت، اطاعت و وزارت تقسيم شده است، که هر دوره روشها و ويژگيهاي خاص خود را دارد. در دوره سيادت ادبيات احساسي و عاطفي صرف براي آموزش و يادگيري ضروري است، در دوره اطاعت آميزهاي از احساس و تعقل و در دوره وزارت با ادبيات تعقل و استدلال بايد با او سخن گفت.
امير بيان حضرت علي(ع) هم اشارهاي زيبا به اين مطلب دارد:
«الامور مرهونه باوقاتها.کارها در گروگان زمانهاي خود هستند». [1] .
هم چنين در بيان ديگر ميفرمايد:
شتافتن (در کاري) پيش از آن که فرصت از دست رود و درنگ و کندي پس از دست دادن فرصت نشانه ناداني است. [2] .
به هرحال آموزشهاي مهدوي بايد در يک برنامه ريزي زمانبندي شده متوازن و مبتني بر شناخت نيازها، علايق و قابليتها صورت گيرد و توجه به وضعيت بدن و شرايط ذهني، فکري و رواني انسان در هر مرحله از رشد، يک الزام تربيتي است.
متأسفانه غالباً مفاهيم مهدويت با همان ادبياتي که براي بزرگان گفته ميشود براي جوانان و حتي کودکان، آموزش داده ميشود و اين مسئله آسيبهاي جدي در اين حوزه وارد نموده و لازم است که در خاتمه اشاره شود به بيان بزرگترين مربي بشريت، حضرت ختمي مرتبت، که فرمود:
«نحن معاشر الانبياء امرنا ان نکلم الناس علي قدر عقولهم». [3] .
پاورقي
[1] بحارالانوار، ج 77، ص 165، ح 2.
[2] نهج البلاغه، حکمت 263.
[3] فروع کافي، ج 8، ص 268؛ ترجمه اصول کافي، ج 1، ص 27.