محقق اصفهاني
حاج شيخ محمد حسين اصفهاني (کمپاني) مي‌نويسد:
و اما الکلام من حيث الجابريه و الموهنيّه: فمجمل القول اما في الجابريه، فبان دليل حجيه الخبر حيث دل علي حجيه الخبر الموثوق بصدوره. فاذا حصل الوثوق بصدور الخبر ولو من طريق غير معتبر، فقد تحقّق موضوع الحکم وجداناً قهراً فيعمه دليل الحجيه... [1] .
سخن درباره جابريت و موهنيت به اجمال چنين است: اما در بارهِ جابر بودن، چون دليل حجّيت خبر واحد، دلالت بر حجّيت خبر موثوق الصدور مي‌کند؛ بنابراين اگر وثوق به صدور خبر پديد آيد، گرچه از راه غير معتبر باشد، موضوع حکم وجداناً و قهراً فراهم شده است؛ در نتيجه دليل حجّيت خبر واحد شامل آن مي‌گردد.
ايشان در ادامه مي‌نويسد:
مع انّ الاعتبار بتحقّق الخبر الموثوق به عندنا.
در ارتباط با گفتار مرحوم اصفهاني، تذکر اين نکته ضروري است:
ايشان بر اين باور است که وثوق به خبر بايد براي خود ما پديد آيد و صرف حصول براي ديگران کافي نيست (دقت شود)؛ ولي در هر حال حجّيت خبر موثوق به را پذيرفته‌اند.
پاورقي
[1] نهايه الدرايه، ج 3، ص 433 تا 436.