نسخه شناسي اثبات الرجعة
از اثبات الرجعة يا برگزيده هاي آن، چند نسخه الآن شناخته شده است:
الف) نسخه ي موجود نزد ميرلوحي (متوفاي بعد از 1085 ه) که در کفاية المهتدي از آن فراوان نقل کرده است. [1] .
ب) نسخه ي استنساخ شده به خطّ شيخ حرّ عاملي (م 1104 ه) که مشتمل بر بيست حديث از إثبات الرجعة است و در مجلّه ي تراثنا، شماره 15، ربيع الثاني 1409 چاپ شده است.
ج) نسخه ي منقول در کشف الحق معروف به اربعين خاتون آبادي (م 1272 ه) که در منتخب الأثر، رواياتي از آن نقل شده که با منقولات کفاية المهتدي، مطابقت کامل دارد. اظهار نظر در مورد اين کتاب را به تحقيق بيش تر وا مي گذاريم.
درباره ي صحّت انتساب إثبات الرجعة موجود به فضل بن شاذان، قراين متعدّدي وجود دارد که به آن ها اشاره مي شود:
الف) علماي حديث فوق الذکر، اغلب، نام کتاب را إثبات الرجعة گفته اند و مؤلِّف آن را فضل بن شاذان دانسته اند.
ب) مشابهت فراوان به ويژه نسخه ي مختصر اثبات الرجعة با نسخه ي موجود نزد ميرلوحي که حتي ترتيب نقل روايات در اين دو، مثلِ هم است. [2] .
ج) اسناد روايات، اغلب، غرابت ندارد و نيز مضامين احاديث با احاديث ديگر منابع موجود، همخواني دارد.
د) رويّه ي علمي فضل و متکلّم بودن او - که در نقل روايات، به نقل و جمع آوري تنها اکتفا نمي کند - کاملاً در اين مجموعه، مشهود است. در اواخر کفاية المهتدي نقل مي کند که فضل بعد از نقل روايتي که شيخ طوسي«ره» آن را آخرين روايت کتاب الغيبة خود قرار داده، مي گويد: «هذا حديث مؤوّل». [3] .
ه) تسلّط فضل بر احاديث مناقب و اثبات امامت اميرمؤمنان (عليه السّلام) در اين کتاب، کاملاً، مشهود است.
و) اکثر مشايخ حديثي فضل، در اَسناد کتب حديثي ديگر، نام برده شده اند.
ز) بسياري از اين احاديث، در کتب معتبر مانند کافي، ارشاد، کمال الدين و ديگر کتب صدوق، الغيبة نعماني، الغيبة طوسي، الخرائج والجرائح، أعلام الوري، تحف العقول، کفاية الأثر، مقتضب الأثر، کتاب سُليم، مناقب ابن شهر آشوب، مختصر بصائر الدرجات، الفضائل شاذان بن جبرئيل قمي، الصراط المستقيم بياضي عاملي، کشف الغمّة، الأنوار المضيئة و منتخب آن و تأويل الآيات شرف الدين نجفي، موجود است.
پاورقي
[1] شايد روايات کفاية المهتدي از فضل بن شاذان بيش از 60 روايت باشد.
[2] احاديث 20 گانه ي مختصر اثبات الرجعة به ترتيب در صفحات 13، 28، 32، 43، 67، 91، 105، 108، 133، 143، 149، 160، 179، 187، 257، 258، 261، 265، 280، 284 و 286 گزيده کفاية المهتدي آمده است.
[3] گزيده کفاية المهتدي ، ص 306.