1- «قال الشيخ الکامل العادل العابد الزّاهد المتکلّم الخبير الفقيه النّحرير النبيل الجليل أبومحمّد الفضل بن شاذان بن الخليل، برداللّه مضجعه و جعل في الفردوس الي الأئمّة الطّاهرين مرجعه، في کتابه الموسوم ب «إثبات الرجعة»:

حدّثنا محمّد بن اسماعيل بن بزيع - رضي اللّه عنه - قال: حدّثنا حمّاد بن عيسي، قال: حدّثنا ابراهيم بن عمراليماني، قال: حدّثنا أبان بن أبي عيّاش، قال: حدّثنا سُلَيم بن قيس الهلاليّ، قال:

قُلتُ لأمير المؤمنين (عليه السّلام): اِنّي سمعتُ مِن سلمانَ والمقدادِ وأبي ذرّ شيئاً مِن تفسير القرآنِ والأحاديثِ عن النبيّ (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) غير ما في أيدي النّاس، ثم سمعتُ منکَ تصديقَ ما سمعتُه منهم، و رأيت في أيدي النّاسِ أشياءَ کثيرةً من تفسير القرآنِ والأحاديثِ عن النّبيِّ (عليه السّلام) و أنتم تُخالِفونَهم فيها و تَزعُمون أنَّ ذلک کلَّه باطلٌ، افتري النّاس يَکذِبونَ علي اللّهِ ورسولهِ (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) مُتَعَمِّدينَ، وَيُفسِّرونَ القرآن بآرائهم؟

قال: فقال عليٌّ (عليه السّلام): قد سألتَ فافهم الجوابَ اِنَّ في أيدي النّاسِ حَقّاً وباطلاً و صدقاً و کذباً و ناسخاً و منسوخاً و خاصّاً و عامّاً و محکماً و متشابهاً و تحفُّظاً و تَوهُّماً، و قد کُذِبَ علي رسولِ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) في عهده حتّي قامَ خطيباً، فقال: أيُّها النّاسُ قد کَثُر الکذبُ عَلَيَّ فَمَن کذب عَلَيَّ مُتَعَمّداً فَلْيَتَبَوَّأ مَقْعَدَه مِن النّارِ. ثُمَّ کُذِب عليه من بعدِه [أکثر ممّا کُذِبَ عليه في زمانه،] و انّما أتاکُم الحديثُ مِن أربعةٍ ليس لهم خامسٌ:

1- رجلٌ منافقٌ مظهرٌ للايمان، متصنّعٌ بالاسلامِ، لايتَأثَّمُ ولايَتَحرَّجُ أن يَکذِبَ علي رسول اللَّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) مُتَعَمّداً، فلو عَلِمَ النّاسُ أنّه منافقٌ کذّابٌ لم يَقْبَلوا منه و لم يُصَدّقوه، ولکنَّهم قالوا: هذا رجلٌ من أصحاب رسولِ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) رآه و سَمِعَ منه، فأخذوا عنه و هُم لايَعرِفون حالَه، وقد أخبَر اللّهُ عن المنافقينَ بما أخبَر وَوَصفَهم بما وَصَفَ، فقال عزَّوجلَّ: واذا رأيتهم تُعجِبُک أجسامُهم واِن يَقولوا تَسمعْ لِقولهم کأنَّهم خُشُبٌ مُسَنَّدةٌ، ثُمَّ تَقَرَّبوُا بعدَه الي الأئمّةِ الضّالّة والدّعاة الي النّار بالزُّور والکذبِ والبُهتان، فَوَلَّوهم الأعمالَ وحَمَلُوهم عَلي رِقابِ النّاسِ وَأکَلوا بِهِمُ الدُّنيا، وانّما النّاسُ مع الملوک والدّنيا الاّ مَنْ عَصَمَه اللّهُ تعالي، فَهذا أحدُ الأربعة.

2- و رجلٌ آخَرُ سَمع مِن رسولِ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) شيئاً ولَم يَحفَظْ علي وجهه، وَوَهَمَ فيه، ولم يَتَعمَّدْ کذباً، فهو في يده، يقولُ به ويَعملُ به ويَرويه، ويقول: أنا سمعتُه مِن رسول اللَّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) فَلو عَلِمَ المسلمونَ أنَّه وَهْمٌ لم يَقْبَلوه، ولو عَلِمَ هو أنَّه وَهمٌ لَرَفَضه.

3- ورجلٌ ثالث سَمِعَ من رسولِ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) شيئاً أمَر به ثُمَّ نَهي عنه، أو سَمِعه نهي عن شي ءٍ ثُمَّ أمر به و هو لايَعلم، فَحَفِظَ منسوخَه ولم يَعلَم النّاسخَ، فلو عَلِمَ أنّه منسوخٌ لَرَفَضَه، ولو عَلِمَ المسلمون اذ سَمِعوه منه أنَّه منسوخٌ لَرَفَضُوه.

4- ورجلٌ رابعٌ لم يَکْذِب علي رسولِ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) و هو مُبْغِضٌ لِلکذبِ خَوفاً من اللّه تعالي و تعظيماً لرسوله (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) لَمْ يَنْسَ، بل حَفِظَ ما سَمِعَ علي وجهه، فجاء به لم يَزِدْ فيه ولَمْ يَنْقُصْ منه، و عَلِمَ النّاسخَ والمنسوخَ، فَعمل بالنّاسخ و رَفَضَ المنسوخَ، ويعلمُ أنَّ أمْرَ النّبي (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) کَأمرِ القرآنِ، وفيه کما في القرآن ناسخٌ و منسوخٌ و خاصّ و عامّ و محکمٌ و متشابهٌ، و قد کانَ يکونَ مِن رسولِ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) الکلامُ له وَجهانِ کلامٌ عامّ و کلامٌ خاصّ مِثلُ القرآن، قال اللّه تبارکَ و تَعالي: ما آتاکم الرّسول فَخُذُوه و مانَهيکُم عنه فانتَهوا، فاشتَبَه عَلي مَن لم يَعرِفْ ولم يَدرِ ما عني اللّهُ به ورسولُه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم).

و ليس کلُّ أصحاب رسولِ اللّهِ (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) کان يَسألُه عن الشي ء، و کلُّ مَنْ يَسألُه عن الشي ء فَيَفْهم، و کلُّ مَنْ يَفْهَمُ يَسْتحفِظ، و قدکان فيهم قومٌ لَمْ يسألوه عَن شي ءٍ قَطُّ، و کانوا يُحبّون أن يَجي ءَ الأعرابيُّ الطاري ءُ أو غيرهُ فَيسأل رسولَ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) وَهُم يَستَمعون.

و کنت أدخُلُ عليه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) في کلّ يومٍ دَخْلَةً، وفي کلِّ ليلةٍ دَخْلَةً، فَيُخْلِيني فيها يجيبني بِما أسأل، و أدُور مَعَه حَيْثُما دار، قد عَلِمَ أصحابُ رسول اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) أنَّه لَمْ يَصْنَعْ ذلکَ بأحدٍ من النّاس غَيري، ورُبّما کان يأتيني رسولُ اللّهِ (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) في بيتي، وکنتُ اِذا دَخَلتُ عَليه في بعضِ مَنازِله أخلي بي وَأقام عَنّي نساءَه فلا يبقي عندَه غَيري، وَاذا أتاني لِلْخَلوةِ لَم يُقِمْ عَنّي فاطمةَ ولا أحداً من بَنِيَّ وَکُنتُ اِذا سَألتُه أجابني و اِذا سَکَتُّ ونَفِدَتْ مَسائلي ابتدأني، فما نَزَلَتْ علي رسولِ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) آيةٌ من القرآن الاّ أقْرأنيها و أملاها عليَّ فَکَتبتُها بِخَطّي، وعَلَّمني تأويلَها و تفسيرَها و ناسخَها و منسوخَها و محکَمها و متشابهَها و خاصَّها و عامَّها وظَهْرَها وبَطْنَها، و دعا اللّه أنْ يُعطِيني فهمَها و حِفْظَها، فما نَسِيتُ آيةً من کتابِ اللّه ولا عِلْماً أملاهُ عَلَيَّ، و ما تَرَکَ شيئاً عَلَّمه اللّهُ مِن حلالٍ أو حرامٍ أو أمرٍ أو نهيٍ أو طاعةٍ أو مَعصيةٍ أو شي ءٍ کان أو يکون و لا کتابٍ مُنْزَلٍ علي أحدٍ من قبله الاّ عَلَّمَنيه، و حَفِظْتُه فلم أنْس حرفاً واحداً منها، و کان رسولُ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) اِذا أخْبرني بذلک کلِّه وَضَعَ يَدَه علي صَدري و دعا اللّه لي أن يَملأ قلبي علماً و فهماً و حُکماً و نوراً، و کان يقول: اللّهمَّ عَلِّمه و حَفِّظْهُ و لاتُنْسِه شَيئاً ممّا أخبرتُه و عَلَّمتُه.

فَقُلتُ له ذاتَ يومٍ: بأبي أنتَ وأمّي يا رسولَ اللّه! مُنْذُ دَعَوتَ اللّه بما دَعوتَ لَم أنْسَ شَيئاً، و لم يَفُتني شَي ءٌ ممّا عَلَّمْتَني، و کلّما عَلّمتَني کتبتُه أفَتَخَوَّفُ عليَّ النّسيانَ؟

فقال: يا أخي لستُ أتَخوّفُ عليکَ النّسيانَ، اِنّي أحبُّ أنْ أدعولَکَ، و قد أخبرني اللّهُ تعالي أنَّه قد أجابني فيکَ وفي شرکائِکَ، الّذين قَرَنَ اللّهُ عزّوجلّ طاعَتهم بطاعته و طاعتي، و قال فيهم: يا أيّها الّذين آمَنو أطيعوا اللّه و أطيعوا الرّسولَ و أولي الأمر منکم.

قلتُ: مَن هُم يا رسولَ اللّه؟

قال: الّذين هم الأوصياءُ بَعدي، والّذين لايَضُرُّهم خِذْلانُ مَنْ خَذَلَهم، و هُم مع القرآن والقرآنُ معهم، لايُفارِقُونَه و لا يُفارقُهم حتّي يَرِدُوا عليَّ الحوضَ، بهم يَنْتَصرون أمّتي و بهم يُمْطَرون، و بهم يُدْفَعُ البَلاءُ و بهم يُستَجابُ الدّعاءُ.

قلتُ: سَمِّهم لي يا رسولَ اللّه!

قال: أنتَ يا عليُّ أوّلُهُم ثُمَّ ابني هذا، و وَضَعَ يدَه علي رأسِ الحسنِ، ثُمَّ ابني هذا، وَ وَضَع يَده علي رأسِ الحسينِ، ثم سَمِيُّکَ ابنُه عليٌ زَيْنُ العابدين، وَسَيُولَدُ في زَمانِک يا أخي فَأقْرِئه منّي السّلامَ، ثمَّ ابنُه محمّدٌ الباقر، باقر علمي و خازنُ وحي اللّه تعالي، ثمّ ابنُه جعفر الصادق ثم ابنه موسي الکاظم ثم ابنه عليٌّ الرضا ثم ابنه محمّدٌ التّقيُّ، ثمَّ ابنُه، عليٌّ النّقيّ، ثمَّ ابنُه الحسنُ الزکيٌ، ثمّ ابنُه الحجّةُ القائمُ، خاتم أوصيائي و خُلَفائي، والمنتقِمُ مِن أعدائي، الّذي يَملأُ الأرضَ قِسْطاً و عدلاً کما مُلِئَت جَوراً وظُلماً.

ثمَّ قالَ أميرالمؤمنين (عليه السّلام): واللّهِ اِنّي لأعرفُه يا سُلَيْمُ حينَ يُبايَعُ بينَ الرُّکنِ والمقامِ، وأعرفُ أسماءَ أنصارِه وأعرِفُ قبائلَهم.

قال محمّد بن اسماعيل: ثمَّ قال حمّاد بن عيسي قد ذکرتُ هذا الحديثَ عندَ مولاي أبي عبدِاللّه (عليه السّلام) فبکي و قال: قد صَدَقَ سُلَيْمٌ، فَقَد رَوَي لي هذا الحديثَ أبي عن أبيه عليّ بن الحسين عن أبيه الحسين بن عليّ (عليهم السّلام) انّه قال قد سمعتُ هذا الحديثَ عن أبي أميرالمؤمنين (عليه السّلام) حين سَألَه سُلَيم بنُ قَيْس. [1] .

شيخ مذکور در کتاب مزبور به اين سند از خلل خالي که في الحقيقه سنديست صحيح عالي روايت مي کند از سُلَيم بن قيس هلالي که او گفت: گفتم به حضرت اميرالمؤمنين (عليه السّلام) که: من شنيدم از سلمان و مقداد و ابي ذر چيزي از تفسير قرآن و احاديث پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) غير آنچه در دستهاي مردمانست. بعد از آن شنيدم از شما تصديق آنچه شنيده بودم آن را از ايشان و ديدم در دستهاي مردمان چيزهاي بسيار از تفسير قرآن و از احاديث منقوله از پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) و حال آنکه شما خلاف مي نماييد ايشان را در آن، و زعم شما آنست که کلّ آن باطل است، آيا مردمان را برين وجه ديده و دانسته ايد که دروغ ببندند بر خدا و رسول او (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) از روي عمد؟ و تفسير کنند قرآن را به رأي ها و انديشه هاي خود؟

راوي مي گويد که پس اميرالمؤمنين (عليه السّلام) فرمود که: سؤال کردي، پس بفهم جواب را.

بدرستي که آنچه در دستهاي مردمانست از تفسير و حديث، همه حق نيست و تمام باطل هم نيست، بلکه بعضي حق است و بعضي باطل، و بعضي راست است و بعضي دروغ، و بعضي ناسخ است و بعضي منسوخ، و بعضي خاص است و بعضي عام، و بعضي محکم است و بعضي متشابه، و بعضي محفوظ است و بعضي موهوم، و به تحقيق که در عهد پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) دروغ بستند بر آن سرور تا به حدّي که آن حضرت برخاست به خطبه خواندن و فرمود که: اي مردمان بدرستي که بسيار شد دروغ بستن بر من، پس هر کس دروغ ببندد بر من از روي دانستگي و عمد، پس مي بايد که جاي بودن خود را در جهنّم مقرّر و معيّن سازد. پس بعد از رحلت آن حضرت دروغ بستند ارباب نفاق و شقاوت بر آن برگزيده ي حضرت عزّت بيشتر از آنچه در زمان حياتش برو بسته بودند. و جز اين نيست که مي آيد و مي رسد حديث به شما از چهار کس و راويان حديث بر چهار قسم مي باشند که پنجم نيست ايشان را:

اوّل: مرديست از اهل نفاق که مُظهر ايمان و متصنّع به اسلام است، يعني اظهار ايمان مي کند و اسلام را بر خود مي بندد، و گناه نمي داند خود را در آنکه افترا زند و دروغ بندد بر رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) پس اگر مردمان مي دانستند که او منافق و دروغگوي است قبول نمي کردند از او قول او را، و تصديق نمي نمودند او را، وليکن گفتند که اين مرديست از اصحاب رسول اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم)، او را ديده و از او شنيده، و حال آنکه نمي دانند حال او را، به تحقيق که خبر داد حضرت اللّه تعالي از حال منافقين به آنچه خبر داد و وصف کرد ايشان را به آنچه وصف کرد، پس فرمود حضرت معبود که: وَاِذا رَأَيْتَهُمْ تُعجِبُکَ أَجْسامُهُمْ وَاِنْ يَقُولُوا تَسْمَعْ لِقولِهِمْ کَأنَّهُمْ خُشُبٌ مُّسَنَّدة. پس نزديکي جستند آن منافقان دروغگوي بعد از وفات پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) به اماماني که گمراهانند و دعوت کنندگان به آتش سوزانند به سبب دروغ و کذب و بهتان، پس متولّيِ اعمال ساختند و والي و حاکم گردانيدند آن بدبختان را، و ايشان را بر گردنهاي مردمان بار کردند، يعني مسلّط کردند ايشان را بر مردمان، و خوردند دنيا را به وسيله ايشان، يعني تصرّف در دنيا به هم رسانيدند به سبب ايشان؛ و جزين نيست که مردمان با ملوک اند و با دنيا، يعني ملوک را تابعند و به دنيا مايلند مگر کسي که خداي تعالي او را از ميل به ملوک و محبّت دنيا نگاه دارد؛ و اين راوي منافق کاذب مايل به دنيا يکي است از آن چهار راويان حديث حضرت مصطفي. صلوات اللّه عليه و علي جميع الانبياء و الاوصياء.

دويم از ايشان: مرديست که شنيده است از رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) چيزي را، امّا بر آن وجهي که شنيده است حفظ نکرده است، و

در آن گماني کرده، و در خاطرش توهّمي راه يافته، و تعمّد در کذب ننموده، و دانسته دروغ بر پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) نبسته، بلکه گمان برده که درست ياد گرفته و پنداشته که نيک محافظت آن نموده، و آن حديث در دست اوست و عمل به مضمون آن مي نمايد و آن را روايت مي کند، و مي گويد: آن را از رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) شنيده ام، پس اگر مسلمانان بدانند که او گمان غلطي کرده از او نمي پذيرند و روايتش را قبول نمي کنند، و اگر خود بداند که گمانش باطل است هر آينه ترک مي کند آن را و نه عمل به آن مي کند و نه در صدد روايتش در مي آيد.

سيم: مرديست که شنيده است از رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) چيزي را که امر کرده است به آن و بعد از آن نهي فرموده است از آن، يا شنيده است که آن حضرت نهي فرموده است از چيزي و بعد از آن امر به آن فرموده، و حال آنکه او نمي داند و خبري از آن ندارد، پس به ياد گرفته و حفظ کرده منسوخ آن را و ندانسته آن ناسخ را، پس اگر بداند آنکه او به ياد گرفته منسوخ است هر آينه ترک مي کند آن را، و اگر بدانند مسلمانان هرگاه بشنوند آن حديث را از او که آن منسوخ است، ايشان نيز ترک مي نمايند.

چهارم: آن کسي است که دروغ نبسته بر رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم)، و دروغ گفتن را دشمن است از جهت ترسي که از خداي تعالي دارد، و تعظيمي که رسول خداي (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) را مي نمايد، و ترس از خدا و بزرگ داشتن حضرت مصطفي (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) را واجب و لازم مي شمارد، و فراموش نکرده آن حديث را، و سهو از او سر نزده، بلکه بر همان وجهي که شنيده آن حديث را به ياد گرفته، پس روايت کرده است آن را همچنانکه شنيده و بر آن چيزي نيفزوده و چيزي از آن کم نکرده، و دانسته است ناسخ و منسوخ حديث را، و عمل به ناسخ کرده و منسوخ را واگذاشته، و مي داند که امر پيغمبر و حديث آن سرور (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) همچو امر قرآن است، و همچنانکه در قرآن ناسخ و منسوخ و خاص و عام و محکم و متشابه مي باشد در احاديث پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) نيز مي باشد، و بود اينکه از رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) کلامي صادر مي شد که آن را دو وجه بود، و کلامي بر زبان مبارکش جاري مي گشت که عام بود و کلامي مي فرمود که خاص بود، مثل قرآن، و خداي تعالي در کتابش فرمود که: ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَما نَهيکُمْ عَنْهُ فَانْتَهوُا. يعني هر آنچه امر کند رسول خدا شما را به آن فرا گيريد آن را، و هر چه نهي کند شما را از آن ترک آن کنيد. پس مشتبه شد کار بر آن کسي که نشناخت و ندانست که چه خواسته اند خدا و رسول او (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) و مراد ايشان از آن کلام چه بوده. و همچنين نيست که تمام اصحاب رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) از آن حضرت سؤال مي کردند و هر کس که سؤال مي کرد جواب آن را مي فهميد و هر که مي فهميد به ياد نگاه مي داشت و بودند در ميان اصحاب آن حضرت قومي که هرگز از آن حضرت چيزي نمي پرسيدند و از کاهلي سؤالي نمي کردند، و دوست مي داشتند که اعرابي تازه يا غير او بيايد، و از آن حضرت سؤال نمايد و ايشان بشنوند. و من داخل منزل رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) مي شدم هر روز يک مرتبه و هر شب يک مرتبه، و خلوت مي کرد از براي من، و با آن حضرت مي گشتم هر جا که مي گرديد، و اصحاب رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) مي دانند که به غير از من با هيچ کس آن حضرت به اين طريق سلوک نمي فرمود. و بسيار بود که رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) به خانه من مي آمد و آن مجالست و مکالمت در خانه من واقع مي شد. و من هرگاه داخل بعضي از منازل آن حضرت مي شدم خلوت مي کرد از براي من و بر مي خيزانيد زنان خود را، و به غير از من کسي نزد آن حضرت نمي ماند، و چون آن حضرت مي آمد به منزل من از براي خلوت کردن بر نمي خيزانيد از پيش من فاطمه را، و نه يکي از فرزندان مرا، و هر گاه مي پرسيدم از او جواب مي گفت مرا، و چون خاموش مي شدم و تمام مي شد مسايل من، آن حضرت بنياد مي کرد به سخن گفتن با من، و هيچ آيه اي از قرآن فرود نيامد به پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) الاّ آنکه خواند و املا نمود به من، و نوشتم آن را به خطّ خود، و تعليم نمود مرا و به ياد من داد تفسير و تأويل و ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه و خاص و عام و ظاهر و باطن آن آيه را، و از خدا درخواست که عطا نمايد به من فهم و حفظ آن آيه را، و فراموش نکردم هيچ آيه اي را از کتاب خداي تعالي و هيچ علمي را که املا فرموده بود آن را به من، و ترک نکرد و وانگذاشت چيزي را که خداي تعالي به ياد آن حضرت داده بود از حلال و حرام و امر و نهي و طاعت و معصيت، يا چيزي را که پيش از اين بوده يا بعد از اين خواهد بود، يا کتابي را از کتب سماوي که قبل از آن حضرت بر يکي از پيغمبران فرود آمده الاّ آنکه تعليم داد آن را به من، و حفظ کردم آن را، و فراموش نکردم يک حرف را از آن. و چون رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) خبر مي داد مرا به کلّ آن، دست مي گذاشت بر سينه من، و دعا مي کرد از براي من که خداي تعالي پر کند دل مرا از علم و فهم و حکمت و نور، و مي گفت: اي پروردگار من تعليم ده او را، و محو مگردان از خاطر او چيزي را از آنچه خبر داده ام و تعليم نموده ام او را.

پس گفتم يک روزي که: پدر و مادرم فداي تو باد اي رسول خدا! از آن وقتي که دعا فرموده اي در حقّ من و از خدا در خواسته اي آنچه در خواسته اي چيزي را فراموش نکرده ام و چيزي از من فوت نشده از آنچه تعليم نموده اي مرا، و حال آنکه آنچه تعليم نموده اي مرا نوشته ام آن را، آيا مي ترسي بر من از فراموش کردن؟

پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) فرمود که: اي برادر من نمي ترسم بر تو از فراموش کردن، دوست مي دارم که دعا کنم از براي تو، و به تحقيق که خبر داده است مرا حضرت اللّه تعالي که مستجاب کرده دعاي مرا در حقّ تو و در حقّ شرکاي تو، آنانکه قرين گردانيده است خداي عزّوجلّ فرمانبرداري ايشان را به فرمانبرداري خود و فرمانبرداري من، و فرموده است در شأن ايشان که: يا أيّها الّذين آمنوا أطيعوا الله و أطيعوا الرّسول و أولي الأمر منکم.

گفتم: کيستند ايشان اي رسول خدا؟ فرمود: آنانکه اوصيايند بعد از من، و آنانکه مضرّت نمي رساند ايشان را فرو گذاشتن آن کسي که فرو گذارد ايشان را، و ايشان با قرآنند و قرآن با ايشان و ايشان از قرآن جدا نمي شوند و قرآن از ايشان جدا نمي شود تا وارد شوند بر من در کنار حوض کوثر. به سبب ايشان نصرت مي يابند امّت من و باران مي بارد بر ايشان، و به سبب ايشان دفع مي شود بلا و مستجاب مي شود دعا.

گفتم: بنام ايشان را ذکر کن از براي من اي رسول خدا!

آن حضرت فرمود که: تو يا علي اوّل ايشاني و بعد از تو اين فرزند من و دست گذاشت بر سر حسن، و بعد از او اين فرزند من، و دست گذاشت بر سر حسين، بعد از او همنام تو پسر او علي که زينت عابدانست، و زود باشد که متولّد شود در زمان تو اي برادر من، پس بخوان او را از من سلام. بعد از او پسر او محمّد باقر که شکافنده علم من و خازن علم خداست، بعد از او پسر او جعفر که صادق است لقب او، بعد از او پسر او موسي که ممدوح است به کاظم، بعد از او پسر او علي که مشهور است به رضا، بعد از او پسر او محمد که موصوف است به تقي، بعد از او پسر او علي. که ملقّب است به نقي، بعد از او پسر او حسن که معروف است به زکي، بعد از او پسر او حجّت قائم، که خاتم اوصيا و خلفاي من و انتقام کشنده است از اعداي من، آنکه پر کند زمين را از عدل و داد همچنانکه پر شده باشد از جور و ظلم.

بعد از آن حضرت اميرالمؤمنين (عليه السّلام) فرمود: به خدا سوگند اي سُلَيم که مي شناسم و مي دانم او را در آن هنگام که بيعت کنند با او در ميان رکن و مقام، و مي دانم نامهاي انصار او را، و مي دانم و مي شناسم قبيله هاي انصار او را.

محمّد بن اسماعيل گفت که: بعد از آن حمّاد بن عيسي گفت که ذکر کردم اين حديث را نزد مولاي خود حضرت ابي عبداللّه، يعني جعفر بن محمّد (عليهماالسلام)، آن حضرت گريست و فرمود که: راست گفت سُلَيم بن قيس، روايت کرد اين حديث را پدر من از پدرش علي بن الحسين از پدرش حسين بن علي (عليه السّلام) که آن حضرت فرمود که شنيدم اين حديث را از پدرم اميرالمؤمنين (عليه السّلام) در آن هنگام که سؤال کرد از او سليم بن قيس.

2- «حدّثنا محمّد بن أبي عمير - رضي اللّه عنه - عن حمّاد بن عيسي عن أبي شعبة الحلبيّ عن أبي عبداللّه (عليه السّلام) عن أبيه محمّد بن عليّ عن أبيه عليّ بن الحسين عن عمّه الحسن بن عليّ بن أبي طالب (عليهم السّلام).

قال: سألتُ جدّي رسولَ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) عَن الائمّةِ بعدَه، فقال (عليه السّلام): الأئمّةُ بعدي عدد نُقَباءِ بني اسرائيل اثنا عَشَرَ، أعطاهم اللّه عِلمي و فَهمي، و أنتَ منهم يا حسن. فقلتُ: يا رسولَ اللَّه فَمتي يَخرجُ قائمنا أهل البيت؟ قال: يا حسن انّما مَثَلُهُ مَثَلُ السّاعِة أَخفي اللّه علمها علي أهلِ السَّمواتِ والأرضِ لاتأتي الاّ بغتةً.» [2] .

حضرت امام حسن (عليه السّلام) فرمود که از جدّ خود رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) پرسيدم از امامان که بعد از آن سرور عالميان پيشواي جهانيان خواهند بود، آن حضرت فرمود که: امامان بعد از من به شماره نقباء بني اسرائيل اند يعني آن چنانکه نقباء بني اسرائيل دوازده تن بودند، امامان بعد از من دوازده تن اند، عطا نموده است خداي تعالي به ايشان دانش و فهم مرا، و تو از جمله ايشاني. پس گفتم که اي رسول خدا کي خروج خواهد کرد قائم ما اهل البيت؟ آن حضرت فرمود که: اي حسن جزين نيست که مثل او مثل روز قيامت است که پنهان داشته است حضرت اللّه تعالي علم آن را بر اهل آسمانها و زمين، نمي آيد روز قيامت مگر ناگاه و بي خبر. يعني آن چنانکه کسي به غير از حضرت خداوند عالميان نمي داند که قيامت کي خواهد بود، کسي به غير از حضرت ملک منّان نمي داند که وقت ظهور حضرت صاحب الزّمان (عليه السّلام) کي خواهد بود.

3- «حدّثنا عبدالرّحمن بن أبي نجران - رضي اللّه عنه - عن عاصم بن حُمَيد عن أبي حمزة الثّماليّ عن أبي جعفر (عليه السّلام)، قال: قال رسولُ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) لأميرِ المؤمنين (عليه السّلام): يا عليُّ اِنَّ قُرَيشاً سَتُظْهِرُ عليکَ مَا استْبْطَنَته، و تَجتمع کلمتُهم علي ظُلمکَ وقَهرِکَ، فَاِنْ وَجْدتَ أَعواناً فجاهِدْهُم، وَاِنْ لم تَجِد أَعواناً فَکُفَّ يَدکَ واحقِنْ دَمَکَ، فَاِنَّ الشّهادةَ مِن وَرائِک، فاعْلم أنَّ ابني يَنْتَقِمُ مِن ظالِميکَ وظالمي أولادِکَ وشيعتکَ في الدّنيا، ويُعذّبهمُ اللّه في الآخرةِ عذاباً شديداً.

فقال سلمانُ الفارسيُ: مَن هو يا رسول اللّه؟ قال: التّاسعُ مِنْ وُلْدِ ابني الحسينِ الّذي يَظْهَر بعدَ غَيبتِه الطَّويلة، فَيُعلنُ أمرَ اللّه ويُظهِرُ دينَ اللّه وَيَنتِقِمُ مِن أعداء اللّهِ و يَملأ الأرضَ قِسْطاً وَعَدْلاً کما مُلِئت جَوراً وظُلماً.

قال: متي يظهر يا رسول اللّه؟ قال (عليه السّلام): لايَعلمُ ذلک الاّ اللّهُ، و لکن لِذلک علاماتٌ، مِنها نداءٌ مِنَ السّماءِ، و خسفٌ بِالمشرق، وخَسْفٌ بِالمغربِ، وخَسْفٌ بالْبَيْداءِ». [3] .

حضرت امام محمّد باقر (عليه السّلام) فرمود که: پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) به اميرالمؤمنين (عليه السّلام) گفت که: يا علي زود باشد که قريش ظاهر سازند بر تو آنچه پنهان داشته اند آن را، يعني کين و عداوتي را که در زمان من نسبت به تو پنهان مي داشته اند بعد از من آن را ظاهر سازند؛ و مجتمع شود کلمه ايشان بر ستم نمودن و غلبه کردن بر تو، يعني اتّفاق کنند بر ظلم و جور کردن و قهر و غلبه کردن بر تو، پس اگر اعوان و انصار بيابي جهاد کن با ايشان و اگر نيابي باز دار دست خود را و نگاه دار خون خود را، پس به درستي که شهيد شدن از پي است ترا، و بدان که فرزند من انتقام خواهد کشيد در دنيا از آنها که بر تو و اولاد و شيعه تو ظلم کنند، و خداي تعالي در آن جهان ايشان را به عذاب شديد گرفتار خواهد گردانيد.

سلمان فارسي «عليه الرحمة» گفت: اي رسول خدا آن فرزند تو که اين کار را خواهد کرد کيست؟ پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) گفت که: او نهمين است از اولاد فرزند من حسين، آنکه ظاهر و هويدا گردد بعد از پنهان بودن دراز، پس اعلان نمايد امر خدا را و ظاهر سازد دين خدا را، و انتقام کشد از دشمنان خد، و پر کند زمين را از عدل و داد همچنانکه پر شده باشد از جور و ظلم.

سلمان فارسي گفت: کي ظهور خواهد نمود اي رسول خدا؟ پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) فرمود: آن را کسي نمي داند الاّ خداي تعالي، ليکن آن را نشانه هاست، از جمله نشانه ها ندايي است از آسمان، و فرو رفتن جمعي به زمين در مشرق، و فرو رفتن گروهي به زمين در مغرب، و فرو رفتن طايفه اي به زمين در بيداء.

4- «قال الفضل بن شاذان - عليه الرّحمة والغفران -: حدّثنا صفوان بن يحيي - رضي اللّه عنه - قال: حدّثنا أبو أيّوب ابراهيم بن أبي زياد الخزّاز، قال: حدّثنا أبو حمزة الثّماليّ، عن أبي خالد الکابليّ، قال: دخلتُ علي مولاي عليّ بن الحسين بن عليّ بن أبي طالب (عليهماالسلام) فرأيتُ في يدِه صحيفةً کان يَنْظُر اليها ويَبکي بُکاءً شَديداً. فَقُلتُ: فداکَ أبي وأُمي يا ابن رسول اللّه! ما هذه الصّحيفةُ؟ قال (عليه السّلام): هذه نسخةُ اللّوح الّذي أهداهُ اللّهُ تعالي اِلي رسولِه 9 الّذي کان فيه اسمُ اللّهِ تعالي و رسولِه و أميرِ المؤمنين و عمّي الحسنِ بن عليّ و أبي (عليهم السّلام) و اسمي و اسم ابني محمّدٍ الباقر وابنهِ جعفرٍ الصّادق وابنه موسي الکاظم وابنه علي الرضا وابنهِ محمّدٍ التّقي وابنه عليٍّ النّقيّ و ابنه الحسنِ الزّکيّ وابنه حُجَّةِ اللّه القائمِ بأمرِ اللّهِ المنتقِمِ مِنْ أعداءِ اللّه الّذي، يغيبُ غَيْبةً طويلةً، ثمّ يَظهر فيملأ الأرضَ قسطاً وعدلاً کما مُلِئت جوراً و ظلماً. [4] .

شيخ عالي شان يعني فضل بن شاذان به سند مزبور روايت کرد از ابي خالد کابلي که او گفت: داخل شدم به منزل مولاي خود حضرت امام زين العابدين (عليه السّلام) و در دست آن حضرت صحيفه اي ديدم که بر آن مي نگريست و مي گريست، گفتم: پدر و مادرم فداي تو باد اي فرزند رسول خدا چيست اين صحيفه؟ آن حضرت فرمود که: اين نسخه لوحي است که خداي تعالي به رسول خود به هديه فرستاد، آن لوحي که در آن بود نام اللّه تعالي و نام رسول او و نام اميرالمؤمنين و نام عمّم حسن بن علي و نام پدرم (عليهم السّلام) و نام من و نام فرزندم محمّد باقر و فرزند او جعفر بن محمد و فرزند او موسي بن جعفر و فرزند او عليِّ رضا و فرزند او محمّد تقي و فرزند او علي نقي و فرزند او حسن زکيّ و فرزند او حجّةاللّه و قائم به امر اللّه و منتقم از اعداء اللّه، آنکه غايب شود غايب شدني دراز، بعد از آن ظاهر شود و پر کند زمين را از عدل و داد همچنانکه پر شده باشد از ستم و بيداد.

5- «قال الشّيخ الجليل الفضلُ بن شاذانَ بن الخليل قدس سره: حَدَّثَنا عبدالرّحمن بن أبي نجران، قال: حدّثنا عاصم بن حميد، قال: حدّثنا أبوحمزة الثماليّ؛ و قال رحمه اللّه تعالي: حدّثنا الحسن بن محبوب، قال: حدّثنا أبوحمزة الثّماليّ، قال: حدّثنا سعيد بن جبير، قال: حدّثنا عبداللّه بن عبّاس، قال:

قال رسول اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم): لمّا عُرِجَ بي الي السّماءِ بَلَغْتُ سِدْرَةَ المنتهي، ناداني ربّي جَلَّ جلالُه، فقال: يا محمّد! فقلتُ: لبّيک لبّيک يا ربّ! قال: ما أرسلتُ رسولاً فانْقَضتْ أيّامُهُ إلا أقامَ بالامرِ بعدَه وصيَّه، فأنا جعلتُ عليَّ بنَ أبي طالبٍ خَليفتکَ و إمامَ أُمتک ثم الحسن ثم الحسين، ثم علي بن الحسين، ثمّ محمّد بن علي، ثمّ جعفر بن محمّد، ثمّ موسي بن جعفر، ثمّ عليَّ بن موسي، ثمّ محمّد بن علي، ثمّ عليَّ بن محمّد، ثمّ الحسنَ بن عليّ، ثمّ الحجّةَ بن الحسن، يا محمّد ارفَعْ رأسَک، فَرفَعتُ رأسي، فاذا بأنوار عليّ والحسنِ والحسينِ و تسعةِ أولادِ الحسين، وَالحجّةُ في وَسَطِهم يَتَلأ لأکأنّه کوکبٌ دُرِّيٌّ، فقال اللّه تعالي: يا محمّد هؤلاء خُلَفائي و حُجَجي في الأرض، و خلفاءُک و أوصياءُک من بعدک، فطوبي لِمَنْ أحَبَّهم والويلُ لِمَنْ أَبْغَضَهم. [5] .

شيخ مذکور به سند مزبور روايت مي کند از عبداللّه بن عبّاس که او گفت:

پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) فرمود که: چون مرا عروج به معارج سماوات فرمودند به سدرة المنتهي رسيدم، خطاب از حضرت ربّ الارباب رسيد که: يا محمّد! گفتم: لبّيک لبّيک اي پروردگار من! خداوند عالميان فرمود که: ما هيچ پيغمبري به دنيا و اهل دنيانفرستاديم که منقضي شود ايّام حيات و روزگار نبوّت او الاّ آنکه به پاي داشت به امر دعوت و به جاي خود گذاشت براي هدايت امّت بعد از خود وصيّ خود را، و به جهت نگاهباني شريعت حجّتي را، پس ما که آفريدگار جهان و خداوند عالميانيم گردانيديم عليّ بن ابي طالب را خليفه تو و امام امّت تو، پس حسن را، يعني مقرّر گردانيديم که بعد از اميرالمؤمنين خليفه تو و امام امّت تو حسن باشد، و بعد از او حسين و بعد از او عليّ بن الحسين، و بعد از او محمّد بن علي، و بعد از او جعفر بن محمّد، و بعد از او موسي بن جعفر، و بعد از او عليّ بن موسي، و بعد از او محمّد بن علي، و بعد از او علي بن محمّد و بعد از او حسن بن علي، و بعد از او حجّت پسر حسن، يا محمّد سر بالا کن، چون سر بر آوردم انوار علي و حسن و حسين و نُه تن از اولاد حسين را ديدم، و حجّت يعني حضرت صاحب الزّمان (عليه السّلام) در ميان ايشان مي درخشيد، که گويا کوکب درخشنده اي بود، پس حضرت اللّه تعالي فرمود که: اينها خليفه ها و حجّتهاي منند در زمين، و خليفه ها و اوصياي تواند بعد از تو، پس خوشا حال کسي که دوست دارد ايشان را و ويل و واي بر آن کسي که دشمن دارد ايشان را».

6- «قال أبو محمّد بن شاذان - عليه رحمة اللّه الملک المنّان -: حدّثنا فضالة بن أيّوب (رضي اللّهُ عنه) قال: حدّثنا أبان بن عثمان، قال حدّثنا محمّد بن مسلم، قال: قال أبو جعفر (عليه السّلام):

قال رسول اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) لعليّ بن أبي طالب (عليه السّلام): أنا أولي بالمؤمنين مِن أنْفُسِهم، ثمّ أنت يا عليُّ أولي بالمؤمنين من أنفسهم، ثمّ الحسنُ أولي بالمؤمنين مِن أنفسهم، ثمّ الحسينُ أولي بالمؤمنين من أنفسهم، ثمّ عليُ بن الحسين أولي بالمؤمنين من أنفسهم، ثمّ محمّد بن عليّ اولي بالمؤمنين من انفسهم، ثم جعفرُ بن محمّد اولي بالمؤمنين من انفسهم، ثمّ موسي بن جعفر أولي بالمؤمنين من أنفسهم، ثمّ عليُّ بن موسي أولي بالمؤمنين من أنفسهم، ثمّ محمّد بن عليّ أولي بالمؤمنين من أنفسهم، ثمّ عليُّ بن محمّد أولي بالمؤمنين من أنفسهم، ثمّ الحسنُ بن عليّ أولي بالمؤمنين من أنفسهم، ثمّ الحجّةُ بن الحسنِ الّذي ينتَهي اليه الخلافةُ والوصايةُ، و يَغيِبُ مدّةً طويلةً، ثمّ يَظهَرُ ويَمْلأ الارضَ عدلاً و قِسطاً کما مُلِئت جوراً و ظلماً. [6] .

حضرت امام محمّد باقر (عليه السّلام) گفت که: پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) به اميرالمؤمنين (عليه السّلام) خطاب نموده فرمود که: من اولايم به مؤمنان از نفْسهاي ايشان، بعد از آن تو يا علي اولايي به مؤمنان از نفسهاي ايشان، بعد از آن امام حسن اولي است به مؤمنان از نفسهاي ايشان، بعد از آن امام حسين اولي است به مؤمنان از نفسهاي ايشان، بعد از آن عليّ بن الحسين اولي است به مؤمنان از نفسهاي ايشان، بعد از آن محمّد بن علي اولي است به مؤمنان از نفسهاي ايشان، بعد از آن جعفر بن محمّد اولي است به مؤمنان از نفسهاي ايشان، بعد از آن موسي بن جعفر اولي است به مؤمنان از نفسهاي ايشان، بعد از آن عليّ بن موسي اولي است به مؤمنان از نفسهاي ايشان بعد از آن محمّد بن علي اولي است به مؤمنان از نفسهاي ايشان، بعد از آن علي بن محمّد اولي است به مؤمنان از نفسهاي ايشان، بعد از آن حسن بن علي اولي است به مؤمنان از نفسهاي ايشان، بعد از آن حجّة بن الحسن اولي است به مؤمنان از نفسهاي ايشان آنکه منتهي مي شود به او خلافت و وصايت، و غايب خواهد شد مدّتي دراز، بعد از آن ظاهر خواهد شد و زمين را پر از عدل و داد خواهد کرد آن چنانکه پر شده باشد از جور و ظلم.»

7- «قال أبو محمّد بن شاذان - عليه الرحمة والغفران - حدّثنا محمّد بن الحسن الواسطيّ (رضي اللّهُ عنه) قال: حدّثنا زُفَر بن الهذيل، قال: حدّثنا سليمان بن مهران الأعمش، قال: حدّثنا مورق، حدّثنا جابر بن عبداللّه الأنصاريّ قال:

دخل جندل بن جنادة اليهوديّ من خيبر علي رسول اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) فقال يا محمّد أخْبِرني عمّا ليس لِلّهِ و عمّا ليس عنداللّه و عمّا لايَعلَمه اللّه؟

فقال رسول اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم): امّا ما ليس للّهِ، فليس للّه شريکٌ؛ و امّا ما ليس عنداللّه، فليس عند اللّه ظلمٌ؛ و امّا ما لايعلَمه اللّه، فذلکم قولُکم مَعاشِر اليهودِ انّ عُزَيراً ابن اللّه، واللّه لايعلم له وَلَداً: فقال جندل: أشهد أن لا اله الاّ اللّه و أنّک رسولُ اللّه حقّاً، ثمّ قال: يا رسول اللّه أنّي رأيتُ البارحةَ في النّومِ موسي بنَ عمرانَ (عليه السّلام) فقال لي: يا جندل أسلِمْ علي يدِ محمّدٍ واستمسک بالاوصياء مِنْ بَعدِه، فقد أسلَمتُ ورَزَقَني اللّهُ ذلک، فأخبِرني بالاوصياء من بعدک لأستمسک بهم.

فقال: يا جندل أوصيائي من بعدي بِعَدَدِ نُقَباء بني اسرائيل.

فقال: يا رسولَ اللّه! انّهم کانوا اثني عَشَرَ، هکذا وَجَدنا في التوراة.

قال: نعم، الّذين هم أوصيائي من بعدي اثنا عَشَرَ. فقال: يا رسول اللّه کلُّهم في زَمَنٍ واحدٍ؟ قال: لا، خَلفٌ بَعدَ خَلَفٍ، فانَک لن تدرِکَ منهم الاّ ثلاثةً. قال: فَسَمَّهِم لي يا رسول اللّه! قال: نَعَم اِنّک تُدرِکُ سيّد الأوصياءِ وَوارثَ علمِ الأنبياءِ و أبا الائمّةِ الأتقياء عليَّ بن أبي طالب بَعدي، ثمّ ابنَيه الحسنَ والحسينَ، فاستمسک بهم من بعدي، فلا يَغُرَّنَّکَ جهلُ الجاهلين، فاذا کان وقت ولادة ابني عليَّ بن الحسين زينِ العابدين يَقضي اللّه عليک، و يکونُ آخِرُ زادِک مِنَ الدّنيا شربةَ لبن تَشربُه فقال: يا رسول اللّه فما أسامي الأوصياء الّذين يکونون أئمّةَ المسلمين بعد عليّ بن الحسين؟

قال - صلوات اللّه عليه و آله -: فاذا انقَضَت مدّةُ عليّ قام بالأمرِ محمّدٌ ابنه، يُدعَي بالباقر، فاذا انقضت مّدةُ محمّدٍ قام بالأمر بعده جعفرٌ ابنه، يُدعي بالصادق، فاذا انقضت مدّةُ جعفرٍ قام بالأمر بعده موسي ابنهُ، يُدعي بالکاظم، فاذا انقَضَت مدّةُ موسي قام بالامر بعده عليّ ابنه يدعي بالرّضا، فاذا انقضت مدّةُ عليّ قام بالأمر بعده محمّد ابنه، يُدعي بالتّقي، فاذا انقضت مدّةُ محمّدٍ قام بالأمر بعده عليّ ابنه يدعي بالنّقيّ، فاذا انقضت مدّةُ عليّ قام بالامر بعده الحسن ابنه، يُدعي بالزّکي، ثمّ يَغيبُ عن النّاسِ اُمامُهم.

قال: يا رسول اللّه يَغيبُ الحسنُ منهم؟ قال: لا، ولکن ابنُه الحجةُ يَغيبُ عنهم غيبةً طويلةً. قال يا رسولَ اللّه فما اسمُه؟ قال: لايُسمَّي حتّي يُظهِرَه اللّه، فقال جندل: قد بَشّرنا موسي بنُ عمران بکَ وبالأوصياء من ذرّيتک. ثمّ تلا رسولُ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم): وَعَداللّه الّذين آمنوا منکم و عملوا الصّالحات ليستخلفنّهم في الأرض کما استخلف الّذين من قبلهم و ليمکّننّ لهم دينهم الّذي ارتضي لهم و ليبدّلنّهم من بعد خوفهم امناً.

قال جندل: فما خوفهم؟ قال يا جندل في زمنِ کلِّ واحدٍ منهم شيطانٌ يَعْتَريه و يُوذيه، فاذا أذِنَ اللّهُ للحجّة خرج و طَهَّر الأرضَ من الظّالمين، فَيَمْلأها قِسطاً و عَدلاً کما مُلِئت جَوراً و ظُلماً، طوبي للصّابرين في غيبته، طوبي للسّالکين في مَحَجَّتِه والثّابتين في مُوالاته و محبّته، أولئکِ ممَّن وَصَفَهم اللّهُ في کتابه، فقال: الّذين يؤمنون بالغيب، و قال: اولئک حزبُ اللّه الا انَّ حزبَ اللّه همُ المفلحون.

ثم قال جابر: عاش جندل بن جنادة الي ايّام الحسين بن عليّ (عليهماالسلام) ثمّ خَرَجَ الي الطّائِفِ فمرض فَدَعا بشربةٍ من لبن فشربه، و قال کذا عَهِدَ اليَّ رسولُ اللَّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) انّه يکونُ آخِرُ زادي من الدّنيا شربةً مِن لبن، ثم مات و دُفِنَ بالطّائف في الموضع المعروف بالکوداء، رحمه اللّه تعالي. [7] .

به سند مسطور روايت کرد شيخ عالي شان ابومحمّد بن شاذان - عليه الرّحمة والغفران - از جابر بن عبداللّه انصاري که او گفت: داخل شد مردي از يهود به مجلس پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) که جندل نام او بود و پدرش جناده نام داشت، و از يهود خيبر بود، پس گفت: يا محمّد خبر ده مرا از آنکه خداي را نيست و از آنچه نزد خدا نيست و از آنچه نمي داند آن را خدا؟

حضرت رسول (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) فرمود که: آنکه نيست خداي را شريک است، و آنچه نيست نزد خدا ظلم است، و آنچه نمي داند آن را خدا، آن قول شما يهوديان است که مي گوييد: عزير پسر خداست، واللّه که خدا کسي را فرزند خود نمي داند.

جندل چون آن جواب به صواب شنيد گفت: أشهد أن لا اله الاّ اللّه و أنّک رسول اللّه حقّا. بعد از آن گفت: اي رسول خدا! من در خواب موسي بن عمران را ديدم که با من گفت: اي جندل به دست محمّد (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) مسلمان شو و به اوصياي او بگرو، و تمسّک نماي به ايشان، و بيزاري جوي از بد کيشان؛ چون خداوند عالميان مرا توفيق داد و به خدمتت رسانيد و شرف اسلام روزيم گردانيد، مرا بر حال اوصياي خود آگاه گردان تا متمسّک شوم به ايشان.

آن حضرت فرمود که: اي جندل اوصياي من که برگزيدگان ملک جليل اند به عدد نقباي بني اسرائيل اند.

جندل گفت: چنانکه در تورات يافته ام نقباي بني اسرائيل دوازده تن بوده اند.

آن حضرت فرمود: بلي امامان که اوصياي منند بعد از من منحصرند در دوازده تن.

جندل گفت: ايشان همه در يک زمان خواهند بود؟

آن جناب فرمود که: همه در يک زمان نخواهند بود بلکه يکي بعد از يکي به امر امامت و وصايت قيام خواهند نمود، تو به خدمت سه تن از ايشان خواهي رسيد و به استدعاي جندل آن حضرت ذکر اسامي ساميه اوصياي خود نمود برين وجه که فرمود:

تو در خواهي يافت سيّد اوصياء و وارث علم انبيا و پدر ائمّه اتقيا عليّ بن ابي طالب را بعد از من و بعد از آن دو فرزند او حسن و حسين را، پس تمسّک نماي به ايشان و فريفته مشو به جهل جاهلان، و هنگام ولادت فرزند من عليّ بن الحسين باشد که سيّد و سرور عابدان است که حکم خدا بر تو وارد گردد، يعني اجل تو در رسد، و آخرين زاد تو از دنيا يک جرعه شير باشد.

جندل گفت: اي رسول خدا چيست نامهاي اوصياي تو که بعد از عليّ بن الحسين امامان مسلمانان اند؟

پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) فرمود که: چون منقضي شود مدّت امامت و وصايت عليّ بن الحسين قائم گردد به امرامامت پسر او محمّد که او را باقر لقب باشد، و چون مدّت او منقضي گردد به پاي دارد امر امامت و وصايت را بعد از او و پسر او جعفر که ملقّب به صادق باشد، و چون مدّت او به سرآيد بعد از او پسر او موسي که او را کاظم گويند قائم مقام او گردد، و بعد از او پسر او علي که او را رضا خوانند، و بعد از او پسر او محمّد که او را تقي خوانند، و بعد از او پسر او علي که او را نقي خوانند، و بعد از او پسر او حسن که او را زکي خوانند، بعد از او غايب گردد از مردمان امام ايشان.

جندل گفت: اي رسول خدا! حسن از ايشان غايب گردد؟

آن حضرت فرمود که: نه وليکن پسر او حجّت غايب گردد.

جندل گفت: نام او چه باشد؟

رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) فرمود که: نام برده نشود تا زماني که حضرت اللّه تعالي او را ظاهر سازد.

جندل گفت: به تحقيق که بشارت داد ما را موسي به تو و به اوصيا که از ذرّيت تواند.

بعد از آن تلاوت فرمود رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) اين آيه وافي هدايه را که: وَعَدَ اللّهُ الّذينَ آمَنُوا مِنکُم وَعَمِلوُا الصّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ في الأرضِ کَمَا استَخْلَفَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهمُ وَلَيُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دينَهُم الّذي ارتضي لَهُمْ وَلَيُبَدّلَنَّهُمْ مِن بَعدِ خَوْفِهِمْ أمناً.

جندل گفت: اي رسول خدا خوف ايشان از چه باشد؟

آن حضرت فرمود: در زمان هر يک از ايشان شيطاني باشد که ايشان را آزار کند و بر ايشان جفا نمايد، چون رخصت دهد حضرت اللّه تعالي حجّت را، بيرون آيد و پاک سازد زمين را از ظالمان و پر کند زمين را از عدل و داد، آن چنانکه پر شده باشد از جور و ظلم، خوشا به حال آنان که در زمان غايب بودن او صابر باشند، و خوشا حال آنها که سالک محجّه و طريقه او باشند، و در مودّت و محبّت او ثابت باشند، ايشان آنانند که حضرت اللّه تعالي در کتاب خود وصف ايشان نموده و در تعريف ايشان فرموده: اَلّذينَ يُؤمِنوُنَ بِالغَيب، و جاي ديگر در کتاب خود در صفت ايشان فرموده: أولئکَ حِزبُ اللّهِ ألا اِنَّ حِزبَ اللّهِ هُمُ المُفْلِحُون.

جابر گفت: بعد از آن جندل زيست تا ايّام حضرت امام حسين بن علي (عليهماالسّلام) بعد از آن رفت به طرف طايف و در آنجا بيمار شد و در آن بيماري شير طلبيد و جرعه اي از آن نوشيد و گفت: اين عهديست که رسول خدا فرموده بود که آخرين زاد من از دنيا جرعه اي از شير باشد، و بعد از آن رحلت کرد، و در طايف در موضعي که معروف است به «کودا» مدفون گرديد که رحمت کند بر او خداي تعالي.»

8- «قال أبومحمّد بن شاذان - عليه الرّحمة والغفران - حدّثنا عليّ بن الحکم (رضي اللّهُ عنه) عن جعفر بن سليمان الضّبعيّ، عن سعد بن طريف، عن الأصبغ بن نُباتة، عن سلمان الفارسيّ - رضوان اللّه عليه - قال: خَطَبَنا رسولُ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) فقال:

معاشرَ النّاس إنّي راحلٌ عن قريبٍ و مُنطَلِقٌ إلي المَغيبِ، أوصيکم في عترتي خيراً، و ايّاکم والبِدَعَ فانَّ کلَّ بدْعَةٍ ضَلالةٌ، ولامحالةَ أهلُها في النّار، معاشرَ النّاس مَنْ فَقَدَ الشّمسَ فَليَستَمسِکْ بالقمر، و منْ فَقَدَ القمرَ فليستمسک بالفَرْقَدينِ، فاذا فقدتُمُ الفرقدينَ فتَمَسَّکوا بالنّجوم الزّاهرة بعدي، أقول لکم فاعلموا انّ قولي قولُ اللّه فلا تُخالِفوُه فيما أمَرَکم بِه، واللّهُ يَعلم أنّي بلّغتُ اِليکم ما أمَرَني به فأشهِد اللّهَ عَلَيَّ و عليکم.

قال: فلمّا نزل عن المنبر تَبِعتُه حتّي دَخَلَ بيتَ عائشةَ فدخلتُ عليه و قلتُ: بأبي أنتَ و أمّي يا رسولَ اللّه! سَمِعْتُکَ تقول اذا فَقَدتُمُ الشّمسَ فتمسّکوا بالقمر، و اذا فقدتم القمر فتَمَسَّکوا بالفرقدين، و إذا فقدتم الفرقدين فتمسّکوا بالنّجوم، فقد ظننتُ أن يکون في هذه الإبانةِ اشارة؟

قال: قد أصبتَ يا سلمانُ. فقلتُ بيِّن لي يا رسول اللَّه ما الشّمسُ والقمرُ وما الفرقدانِ و ما النّجومُ الزّاهرةُ؟

فقال: أنا الشّمسُ و عليٌّ القمرُ فاذا فَقَدْ تُموني فتمسّکوا به بَعدي، و أمّا الفرقدانِ فالحسنُ والحسينُ، اذا فقدتم القمرَ فتمسّکوا بهما، و أمّا النّجومُ الزّاهرةُ فهم الأئمّةُ التّسعةُ مِن صُلبِ الحسينِ، والتّاسعُ مهديُّهم، ثمّ قال (عليه السّلام): إنّهم هم الأوصياءُ والخلفاءُ بعدي، أئمّة اَبرارٌ، عدد أسباطِ يعقوبَ وحوارييّ عيسي.

فقلتُ: فسَمِّهم لي يارسولَ اللّه! قال أوّلُهم و سيّدهُم عليُّ بن أبي طالبٍ و بعدَه سبطاي الحسنُ والحسينُ، و بعدهما عليُّ بن الحسين زينُ العابدين، و بعدَه محمّد بن عليّ باقر علم النّبيين، و بعده الصّادقُ جعفر بن محمّد، و بعده الکاظم موسي بن جعفر، و بعده الرّضا عليّ بن موسي الّذي يُقتَل بأرض الغُربة، ثمّ ابنه محمّد، ثمّ ابنه عليّ، ثمّ ابنه الحسنُ، ثمّ ابنه الحجّةُ القائمُ المنتَظَرُ في غَيبته، المطاعُ في ظُهورهِ، فانّهم عترتي مِنْ لحمي و دَمي، عِلمُهُم عِلمي و حُکْمُهم حُکمي، مَنْ آذاني فيهم فلا أنالَهُ اللّهُ شفاعتي. [8] .

سلمان فارسي رحمه اللّه گفت که: خطبه خواند رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) بر ما و فرمود: اي گروه مردمان، من رحلت کننده ام عن قريب، و روانه شونده ام به مغيب، وصيّت مي کنم شما را درباره عترت خود که نيکويي کنيد با عترت من، و بپرهيزيد از بدعت، بدرستي که هر بدعتي ضلالت است، و لا محاله اهل ضلالت در جهنّم اند، اي گروه مردمان هر کس نبيند آفتاب را مي بايد که چنگ در زند و متمسک شود به ماه، هر کس گم کند و نيابد ماه را مي بايد که متمسّک شود به فرقدين، پس هر گاه گم کنيد و نيابيد فرقدين را پس چنگ در زنيد و متمسّک شويد به ستاره هاي روشن بعد از من، مي گويم مر شما را پس بدانيد که قول من قول خداست، پس مخالفت مورزيد با خدا در آنچه امر کرد شما را به آن، و خدا مي داند که من رسانيدم به شما آن چيزي را که امر کرد به آن امر، و شاهد مي گيرم خداي را بر خود و بر شما.

سلمان گفت که چون پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) از منبر به زير آمد از پي او رفتم تا داخل خانه عايشه شد، پس من در آمدم و گفتم: پدر و مادرم فداي تو باد اي رسول خدا! شنيدم که فرمودي هرگاه نيابيد آفتاب را متمسّک به ماه شويد، و چون ماه نباشد متمسّک شويد به فرقدين و چون فرقدان ناپيدا شود متمسّک شويد به ستاره ها، گمان بردم که درين آشکار گفتن رمزي و اشاره اي باشد؟

آن حضرت فرمود که: نيکو يافته اي سلمان! پس گفتم که روشن گردان از براي من اي رسول خدا و بيان فرما که چيست آفتاب و ماه و فرقدان و ستاره هاي روشن!

آن حضرت فرمود که: منم آفتاب و علي است ماه، چون مرا نيابيد متمسّک شويد به علي بعد از من، امّا فرقدان حسن و حسين اند، هرگاه ماه را نيابيد متمسّک به ايشان شويد، و امّا ستاره هاي روشن، ايشان نُه امامند از صلب حسين، و نهم ايشان مهدي ايشانست، بعد از آن حضرت فرمود که: ايشانند اوصيا و خلفا بعد از من، ائمّه ابرارند، به شماره اسباط يعقوب و حواريّين عيسي.

گفتم نام ايشان را از براي من بيان فرما اي رسول خدا!

فرمود: اوّل ايشان و سيّد ايشان عليّ بن ابي طالب است، و بعد از او دو سبط من حسن و حسين، و بعد از او عليّ بن الحسين زين العابدين، و بعد از او محمّد بن علي شکافنده علم نبيّين، و بعد از او صادق جعفر بن محمّد، و بعد از او کاظم موسي بن جعفر، و بعد از او رضا علي بن موسي آنکه کشته خواهد شد در زمين غربت، بعد از او فرزند او محمّد، بعد از او فرزند او علي، بعد از او فرزند او حسن، بعد از او فرزند او حجّت قائم که منتظر است در غايب بودنش، و مطاع است در ظهورش، پس به درستي که ايشان عترت منند، از گوشت و خون من، علم ايشان علم منست و حکم ايشان حکم منست، و هر کس برنجاند مرا درباره ايشان نرساند خداي تعالي به او شفاعت مرا.

9- «قال ابن شاذان - عليه الرّحمة والغفران - حدّثنا الحسن بن عليّ بن فضّال (رضي اللّهُ عنه) عن عبداللّه بن بکير، عن عبدالملک بن اسماعيل الأسدي، عن أبيه، عن سعيد بن جبير، قال:

قيل لعمّار بن ياسر ما حَمَلَکَ علي حُبِّ عَليِّ بن أبي طالبٍ؟

قال: قد حَمَلَنِيَ اللّهُ وَرَسولُه، و قدأَنزَلَ اللَّهُ تعالي فيه آياتٍ جليلةً وقال رسولُ اللَّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) فيه أحاديثَ کثيرةً، فقيل له: هَلاَّ تُحَدِّثُنا بِشَي ءٍ عمّا قال فيه رسولُ اللّه؟ قال: وَلِمَ لا أُحَدِّثُ وَلَقَدْ کنتُ بَريئاً مِنَ الّذينَ يَکْتُمونَ الحَقَّ وَيُظهِرُونَ الباطِلَ، ثُمَّ قال: کنتُ مَعَ رسولِ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) فرأيتُ عليّاً (عليه السّلام) في بعضِ الغزوات قَدْ قَتَلَ عدّةً مِنْ أصحابِ أَلوِيَةِ قُرَيشٍ، فقلتُ لِرسُولِ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم): يا رسولَ اللّه إنّ عليّاً قد جاهَدَ في اللَّهِ حقَّ جِهاده، فقال: وَما يَمْنَعُهُ منه؟ إنّه منّي وَ أنا منه و إنّه وارثي و قاضي ديني و مُنجزُ وَعْدي و خليفتي مِنْ بَعدي، وَلولاهُ لَمْ يُعرَفِ المؤمنُ المحضُ في حياتي وَ بعدَ وفاتي، حربُه حربي وَ حربي حربُ اللّه، و سِلمُهُ سِلمي و سِلمي سِلمُ اللّه، و يُخرِجُ اللّهُ مِنْ صُلبِهِ الائمّةَ الرّاشدين، فاعلم يا عمّار انّ اللّه تبارک و تعالي عَهِدَ اِليّ أنْ يُعطيَني اثنَيْ عَشَرَ خليفةً مِنهُمْ عَليٌّ وَهُوَ أوّلُهم وَسيّدهُم.

فقلت: ومن الآخَرُون يا رسولَ اللّه؟ قال: الثّاني منهم الحسنُ بنُ عليّ بن أبي طالب، والثّالثُ منهم الحسينُ بن عليّ بن أبي طالب، والرّابعُ منهم عليُّ بن الحسين زينُ العابدين، والخامسُ منهم محمّدُ بن عليّ، ثمّ ابنُه جعفر، ثمَّ ابنُه موسي، ثمّ ابنه عليّ، ثمّ ابنُه محمّد، ثمّ ابنُه عليّ، ثمّ ابنُه الحسن، ثمّ ابنه الّذي يغيبُ عَن النّاسِ غَيبةً طويلةً، و ذلک قولُ اللّه تبارک و تعالي: قُلْ أرَأَيتُمْ اِنْ أصبَحَ مآؤُکُمْ غَوراً فَمَنْ يَأتيکُمْ بِمآءٍ مَعينٍ، ثمّ يَخرُجُ وَيَملأُ الأرض قِسطاً وَعَدْلاً کما مُلِئت جوراً و ظلماً. يا عمّارُ سيکونُ بَعدي فتنةٌ فاذا کان ذلک فاتَّبِعْ عليّاً و حِزبَه فانَّه مَعَ الحقّ والحقُّ معه و انّک سَتُقاتلُ النّاکثينَ والقاسطينَ مَعَهُ ثمّ تَقتلکَ الفئةُ الباغية، و يکون آخِرُ زادک مِن الدُّنيا شربةً مِن لبنٍ تشربُه.

قال سعيد بن جبير فکان کما أخبره رسول اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم). [9] .

سعيد بن جبير گفت که به عمّار بن ياسر گفتند که: ترا چه چيز بر آن داشت که دوست داري عليّ بن ابي طالب را؟

در جواب گفت که خدا و رسول او مرا بر آن داشته اند، و به تحقيق که حضرت اللّه تعالي آيات جليله در شأن او فرو فرستاده و رسول خدا احاديث بسيار در صفتش بيان فرموده. گفتند که: آيا خبر نمي دهي ما را به چيزي از آنچه پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) در شأن او گفته؟ عمّار گفت چرا خبر ندهم و حال آنکه من بيزارم از آنهايي که حق را پنهان مي دارند و باطل را ظاهر مي سازند.

بعد از آن گفت که با رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) بودم، علي (عليه السّلام) را ديدم در بعضي از غزوات که چندين تن را از صاحبان علمهاي قريش به قتل رسانيد، پس با رسول خدا گفتم که: بدرستي که علي (عليه السّلام) حقّ جهاد در راه خدا به فعل آورد، پيغمبر فرمود که: چه چيز او را از اين امر باز تواند داشت؟ بدرستي که او از من است و من از اويم و او وارث من است، و قاضي و حکم کننده دَين من است، و وفا کننده به وعده من است، و خليفه من است بعد از من، و اگر او نمي بود مؤمن محض شناخته نمي شد در زمان حيات من و بعد از وفات من، جنگ او جنگ من است و جنگ من جنگ خداست، بيرون خواهد آورد خداي تعالي از صلب او ائمّه راشدين را، بدان اي عمّار که خداي تعالي عهد کرده با من که عطا کند به من دوازده خليفه، از جمله ايشان عليست و او اوّل آن خليفه هاست و بهترين ايشان است.

پس گفتم: ديگران کيستند اي رسول خدا؟

فرمود: دويم ايشان حسن بن عليّ بن أبي طالب است، و سيم از ايشان حسين بن علي بن ابي طالب است، و چهارم از ايشان علي بن الحسين است که زينت عابدان است، و پنجم از ايشان محمّد بن عليست، بعد از او پسر او جعفر، بعد از او پسر او موسي، بعد از او پسر او علي، بعد از او پسر او محمّد، بعد از او پسر او علي، بعد از او پسر او حسن، بعد از او پسر او آنکه پنهان شود از مردمان پنهان شدني دراز، و اين است معني قول اللّه تعالي که مي فرمايد: «قُلْ أَرَأَيتُمْ اِنْ أَصبَحَ مآؤکُمْ غَوْراً فَمَنْ يَأتيکُمْ بِمآءٍ مَعينٍ». بعد از آن بيرون آيد و پر کند دنيا را از عدل و داد آن چنانکه پر شده باشد از جور و ظلم. اي عمّار زود باشد که بعد از من فتنه و آشوب ظاهر گردد و چون فتنه آشکار گردد تابع باش علي و حزب علي را که علي با حق است و حق با عليست و زود باشد که کارزار و مقاتله نمايي به اتفاق علي با ناکثين و قاسطين، بعد از آن بکشند ترافئه باغيه و گروه ستم پيشه، و باشد آخرين زاد تو از دنيا يک جرعه شير که بياشامي آن را.

سعيد بن جبير گفت: آن چنان شد که پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) خبر داده بود.»

10- «قال ابن شاذان - نوّر اللّه مرقده - حدّثنا الحسن بن محبوب (رضي اللّهُ عنه) عن مالک بن عطيّة، عن أبي صفيّة ثابت بن دينار، عن أبي جعفر (عليه السّلام) قال:

قال الحسين بن علي بن أبي طالب (عليهم السّلام) لأصحابه قبلَ أنْ قُتِلَ بِلَيلَةٍ واحدةٍ: إنّ رسولَ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) قال لي يا بُنَيَّ إنّک سَتُساقُ الي العراق وَ تَنْزِلُ في أرضٍ يُقال له عمورا و کربلا و انّک تُشهَدُ بها و يُستَشْهَدُ معکَ جماعةٌ، و قد قَرُبَ ما عَهِدَ اليَّ رسولُ اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) و انّي راحلٌ اليه غداً، فمن أحَبَّ منکم الانصرافَ فلينصَرِفْ في هذه اللّيلة، فانّي قد أَذِنْتُ له و هو منّي في حِلّ. وأَکَّدَ فيما قالَه تأکيداً بليغاً، فلم يَرضَوا و قالوا: واللّهِ ما نفارقُکَ أبَداً حتي نَرِدَ مَورِدَکَ! فَلما رأي ذلک قال فأبشِرُوا بالجَنَّةِ، فواللّهِ انّما نَمکُثُ ما شاء اللّهُ تعالي بعدَ ما يَجري علينا، ثمّ يُخرِجُنا اللّهُ وَايّاکُمْ حينَ يَظهَرُ قائمُنا فَيَنتَقِمُ مِنَ الظّالِمينَ، و انا و أنتم نُشاهِدُهم في السَّلاسِلِ والأغلالِ وأنواع العذاب والنَّکال.

فقيل له: مَنْ قائمُکُم يا ابنَ رسولِ اللّه؟ قال: السّابعُ مِنْ وُلدِ ابني محمّد بن عليّ الباقر، و هوالحُجَّةُ بن الحسنِ بن عليّ بن محمّد بن عليّ بن موسي بن جعفر بن محمّد بن علي ابني، و هو الّذي يَغيبُ مدّةً طويلةً ثمّ يَظهَرُ وَ يَملأُ الأرضَ قِسطاً وعدلاً کما مُلِئَتْ جَوراً وَظُلْماً. [10] .

حضرت امام حسين (عليه السّلام) به يک شب پيش از آنکه شهيد شود با اصحاب خود خطاب کرده فرمود که: روزي رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) با من گفت که اي فرزند من زود باشد که برسانند ترا به سوي عراق، و فرود آورند ترا به زميني که آن را عمورا و کربلا گويند، و تو در آن زمين شهيد شوي و جماعتي با تو شهيد شوند، و به تحقيق که نزديک شده است آن عهدي که رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) با من کرده، و من فردا راحل و رونده ام به نزد آن حضرت، پس هر کس از شما که برگشتن را دوست مي دارد، مي بايد که در همين شب بر گردد که من او را اذن برگشتن دادم و او از من بحلّ است. و در اين باب آن جناب تأکيد و مبالغه تمام نمود، ايشان راضي به برگشتن نشدند، و گفتند که: به خدا قسم که تو را وا نمي گذاريم و از تو هرگز جدا نمي شويم تا به جايي که وارد مي گردي ما نيز وارد گرديم.

آن حضرت چون حال بر آن منوال مشاهده نمود فرمود که: بشارت باد شما را به بهشت، به خدا قسم که بعد از آنچه بر ما جاري شود مکث خواهيم کرد آن قدر که حضرت اللّه تعالي خواسته باشد، پس بيرون خواهد آورد حضرت اللّه تعالي ما را و شما را در آن هنگام که قائم ما ظاهر شود، پس انتقام خواهد کشيد از ظالمان و ما و شما مشاهده خواهيم کرد ايشان را در سلاسل و اغلال و گرفتار به انواع عذاب و نکال.

گفتند با آن حضرت که: کيست قائم شما اي فرزند رسول خدا؟ آن حضرت فرمود که: فرزند هفتمين است از اولاد فرزند من محمّد بن علي که ملقّب است به باقر، و او حجّة بن حسن بن عليّ بن محمّد بن عليّ بن موسي بن جعفر بن محمّد بن عليست فرزند من، و اوست آن کسي که غايب خواهد شد مدّتي دراز، و بعد از آن ظاهر خواهد شد و پر خواهد کرد زمين را از عدل و داد آن چنانکه پر شده باشد از جور و ظلم.»

11- «قال أبو محمّد بن شاذان - عليه الرّحمة والغفران -: حَدَّثنا محمّد بن عبدالجبّار (رضي اللّهُ عنه) قال: قلتُ لِسَيِّدي الحسنِ بن عليّ (عليهماالسلام) يا ابن رسول اللّه جَعَلني اللّهُ فِداک، أُحِبُّ أنْ أعلمَ مَنِ الامامُ وحُجَّةُ اللّهِ علي عبادِهِ مِنْ بَعدِک؟ قال (عليه السّلام): اِنّ الامامَ والحجّةَ بَعدي ابني سَمِيُّ رسولِ اللّه و کَنِيُّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) الّذي هو خاتمُ حُجَج اللّه وآخِرُ خُلَفائِه. فقلتُ مِمَّن يتولّد هو يا ابنَ رسولِ اللّه؟ قال من ابنةِ ابنِ قَيصر مَلِک الرُّومِ، ألا انّه سَيُولَدُ فَيَغيِبُ عَنِ النّاس غَيبةً طويلةً، ثُمَ يَظهَرُ ويَقتُلُ الدَّجَّالَ فَيَمْلأُ الاَرضَ قسطاً و عدلاً کما مُلِئت جوراً و ظلماً، فلا يَحِلُّ لأَحَدٍ أن يُسَمِّيَه أَو يُکَنِّيه باسمه و کُنْيَتِه قبلَ خُروجِه - صلوات اللّه عليه. [11] .

محمّد بن عبدالجبّار گفت: گفتم به خواجه و مولاي خود حسن بن علي (عليهماالسلام) که: اي فرزند رسول خدا فداي تو گرداند حضرت اللّه تعالي مرا، دوست مي دارم که بدانم که امام و حجّت خدا بر بندگان خدا بعد از تو کيست؟ آن حضرت فرمود که: امام و حجّت بعد از من پسر من است که همنام و هم کنيت رسول خداست - (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم)- آنکه او خاتم حجّتهاي خداست و آخرين خلفاي اوست. گفتم از کيست او؟ يعني آن امام که پسر تست از که به وجود خواهد آمد؟ فرمود: از دختر پسر قيصر پادشاه روم، بدان و آگاه باش که زود باشد که او متولّد گردد، پس غايب شود از مردمان غايب شدني دراز، بعد از آن ظاهر شود و بکشد دجّال را، پس پر کند زمين را از عدل و داد آنچنانکه پر شده باشد از جور و ظلم، و حلال نيست احدي را که پيش از خروج او را به نام و به کنيت ذکر کند، صلوات خدا بر او باد.»

12- «قال أبو محمّد بن شاذان - عليه الرّحمة والغفران -: حدّثنا محمّد بن علي بن حمزة بن الحسين بن عبيداللّه بن العبّاس بن علي بن أبي طالب صلوات الله عليه قال:

سمعتُ أبا محمّدٍ (عليه السّلام) يقول: قد وُلِدَ وليُ اللّه و حُجّتُه علي عباده و خليفتي مِنْ بَعدي مَختوناً ليلَةَ النّصفِ مِنْ شَعبان سَنَةِ خَمسٍ و خمسين ومائتين عندَ طُلوع الفجر، و کان أوّل مَن غَسَلَه رضوانُ خازنُ الجنان مع جمع من الملائکة المقرّبين بماء الکوثرِ والسّلسبيلِ ثمّ غَسَلَته عمّتي حکيمةُ بنتُ محمّد بن عليّ الرّضا (عليهماالسلام)

فسئل محمّد بن علي بن حمزةقدس سره عن امّه (عليه السّلام) قال: أُمّه مليکة الّتي يقال لها في بعض الأيّام «سوسن»، وفي بعضها «ريحانة»، و کان صقيل و نرجس ايضاً من أسمائها. [12] .

محمّد بن علي بن حمزه گفت: شنيدم از حضرت امام حسن عسکري (عليه السّلام) که مي گفت: متولّد شد وليّ خدا و حجّت خدا بر بندگان خدا و خليفه من بعد از من ختنه کرده شده در شب نيمه ماه شعبان سال دويست و پنجاه و پنج نزد طلوع فجر، و اوّل کسي که او را شست رضوان خازن بهشت بود با جمعي از ملائکه مقرّبين که او را به آب کوثر و سلسبيل شستند، بعد از آن شست او را عمّه من حکيمه خاتون دختر امام محمّد بن علي رضا (عليهماالسلام)، پس از محمّد بن علي (رضي اللّهُ عنه) که راوي اين حديث است پرسيدند از مادر حضرت صاحب الامر (عليه السّلام) گفت: مادرش مليکه بود که او را در بعضي از روزها سوسن و در بعضي از ايّام ريحانه مي گفتند و صقيل و نرجس نيز از نامهاي او بود.

13- قال الفضل بن شاذان: حدّثنا ابراهيم بن محمّد بن فارس النيسابوريّ، قال: لمّا هَمَّ الوالي عمروبن عَوفٍ بقتلي، و هو رجلٌ شديدُ النَّصْبِ، و کان مولعاً بقتل الشّيعة، فَأُخبِرتُ بذلک و غَلَبَ عليَّ خوفٌ عظيمٌ، فَودَّعتُ أهلي و أحِبّائي و توجّهتُ الي دارِ أبي محمّدٍ (عليه السّلام) لاُودِّعَه، و کنتُ أرَدْتُ الهَربَ، فلمّا دخلتُ عليه رأيتُ غلاماً جالساً في جَنبه، و کان وجهُه مُضيئاً کالقمرِ ليلةَ البدرِ، فتحيّرتُ من نوره و ضيائه، و کاد أن أنْسي ما کنتُ فيه من الخوفِ والهَربِ، فقال: يا ابراهيمُ لاتَهرُب فانَّ اللّه تبارک و تعالي سَيَکفيِکَ شَرَّه. فازداد تَحيّري، فقلتُ لأبي محمّد (عليه السّلام): يا سيّدي جَعَلَني اللّهُ فِداک مَنْ هُو و قد أخبرني بما کان في ضميري؟ فقال هو ابني و خليفتي مِنْ بعدي، و هو الّذي يَغيبُ غيبةً طويلةً ويَظهر بعدَ امتلاءِ الأرضِ جوراً و ظلماً فيملأها عدلاً و قسطاً. فسألتُه عن اسمه، قال: هو سَمِيُّ رسول اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) و کَنِيُّه، و لا يَحِلُّ لأحدٍ أنْ يُسَمِّيَه باسمه أو يُکنيّه بِکُنْيَتِهِ الي أن يُظهِرَ اللّهُ دَولَته وسلطنتَه، فاکتُمْ يا ابراهيمُ ما رأيتَ و سَمعتَ عنّا اليومَ الاّ عن أهلِه.

فصلّيتُ عليهما و آبائهما و خرجتُ مُستظهِراً بفضل اللّه تعالي واثقاً بما سمعتُه من الصّاحبِ (عليه السّلام) فَبَشَّرَني عمّي عليُّ بن فارس بأنّ المعتمد قد أرسل أبا احمد أخاه و أمره بقتل عمرو بن عوف، فأخذه أبو احمد في ذلک اليوم وقطعه عضواً عضواً والحمدللّه ربّ العالمين. [13] .

ابراهيم بن محمد نيشابوري گفت که: چون عمروبن عوف والي همّت بست به کشتن من و او مردي بود که ميل تمام داشت به قتل شيعيان، پس من خبر يافتم و خوفي عظيم بر من غالب شد، و اهل و عيال و دوستان خود را وداع کردم، و روي به خانه حضرت امام حسن عسکري (عليه السّلام) آوردم که آن حضرت را نيز وداع کنم، و اراده گريختن داشتم، چون به آن خانه در آمدم پسري ديدم در پهلوي آن حضرت نشسته بود که رويش چون ماه شب چهارده بود، از نور و ضياي او حيران شدم به مرتبه اي که نزديک بود که آنچه در خاطر داشتم و در آن بودم از ترس و فکر گريختن فراموش کنم، با من گفت که: اي ابراهيم حاجت به گريختن نيست، زود باشد که خداي تعالي شرّ او را از تو کفايت کند! حيرتم زياده شد، با امام حسن (عليه السّلام) گفتم که: فداي تو گرداند خداي تعالي مرا، کيست اين پسر که از ما في الضّمير من مرا خبر داد؟ آن حضرت فرمود که او فرزند من و خليفه من است بعد از من و اوست آن کسي که غايب شود غايب شدني دراز، و بعد از پر شدن زمين از جور و ظلم ظاهر شود و پر کند زمين را از عدل و داد، پس از آن حضرت از نام آن سرور پرسيدم، فرمود که: همنام و هم کنيت پيغمبر است، و حلال نيست کسي را که او را به نام و به کنيت ذکر کند تا زماني که ظاهر سازد خداي تعالي دولت و سلطنت او را، پس پنهان دار اي ابراهيم آنچه ديدي و آنچه شنيدي از ما امروز الاّ از اهلش.

پس بر ايشان و بر آباي کرام ايشان صلوات فرستادم و بيرون آمدم در حالتي که مستظهر به فضل خداي تعالي بودم، و وثوق و اعتماد بود مرا بر آنچه شنيدم از حضرت صاحب الزّمان (عليه السّلام)، پس بشارت داد مرا عمّ من عليّ بن فارس که معتمد خليفه عبّاسي برادر خود ابو احمد را فرستاد به قتل عمرو بن عوف تا او را گرفته بند از بند جدا کرد.

14- «قال أبو محمّد بن شاذان - عليه الرّحمة والغفران -: حدّثنا أبو محمّد عبداللّه بن الحسين بن سعد الکاتب (رضي اللّهُ عنه) قال: قال أبومحمّد (عليه السّلام): قد وضع بنو أميّة و بنو العبّاس سيوفهم علينا لِعلَّتين:

إحديهما انّهم کانوا يعلمون ليس لهم في الخلافة حقُّ فَيَخافُون من ادّعائنا ايّاها و تستقرّ في مرکزها.

وثانيتُهما انّهم قد وقفوا من الاخبار المتواترة علي انّ زوال مُلک الجبابرة والظَّلَمةِ علي يد القائِم منّا، و کانوا لايَشُکُّونَ أنَّهم من الجبابرة والظَّلَمة، فَسَعَوا في قتلِ أهلِ بيتِ رسول اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) وإبادة نسلِه طَمَعاً منهم في الوُصوُل الي منع تولُّدِ القائم (عليه السّلام) أو قَتلِه، فأبي اللّه أن يَکْشفَ أمرَه لواحدٍ منهم اِلاّ أن يُتمَّ نورَه ولو کَرِهَ المشرکون. [14] .

يعني: عبدالله بن حسين بن سعد کاتب گفت که: حضرت امام حسن بن علي عسکري (عليهماالسلام) فرمود که: بني اميّه و بني عبّاس شمشيرهاي خود را بر ما گذاشتند به دو سبب، يکي آنکه مي دانستند که ايشان را در خلافت حقّي نيست، و مي ترسيدند از آنکه ما دعواي خلافت کنيم، و خلافت در جاي خود قرار گيرد، دويم آنکه از اخبار متواتره واقف شده بودند که زوال ملک جبّاران و ظالمان در دست قائم ما خواهد بود و شک نداشتند در آنکه ايشان از جبّاران و ظالمانند، پس کوشش کردند در کشتن اهل بيت رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) و نيست و نابود گردانيدن نسل آن حضرت، از روي طمعي که بود ايشان را به وصول به منع تولد حضرت قائم (عليه السّلام) يا کشتن آن حضرت، يعني مبالغه در کشتن اهل بيت رسول خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) مي فرمودند، به اميد آنکه شايد آن حضرت به وجود نيايد يا اگر به وجود آمده باشد کشته شود تا ملک و پادشاهي از دست ايشان بدر نرود، پس ابا نمود حضرت اللّه تعالي که کشف امر آن حضرت نمايد از براي يکي از آن ظالمان الاّ آنکه تمام مي گرداند حضرت اللّه تعالي نور خود را، و اگر چه خوش نمي دارند مشرکان.

15- «قال أبو محمّد بن شاذان - عليه الرّحمة والغفران -: حَدَّثنا أحمد بن محمّد بن أبي نصر (رضي اللّهُ عنه) قال: حدّثنا حمّاد بن عيسي، قال: حدّثنا عبداللّه بن أبي يعفور، قال:

قال أبو عبداللّه جعفر بن محمّد (عليهماالسلام): ما مِن مُعجزةٍ من معجزاتِ الأنبياءِ والأوصياء الاّ يُظهِر اللّه تبارک و تعالي مثلها علي يدِ قائمنا لإتمام الحجّةِ علي الأعداء. [15] .

حضرت امام جعفر (عليه السّلام) فرمود که: هيچ معجزه اي از معجزات پيغمبران و اوصياي ايشان نيست الاّ آنکه ظاهر خواهد گردانيد حضرت اللّه تبارک و تعالي مانند آن را به دست قائم ما به جهت تمام گردانيدن حجّت بر اعداء.»

16- «قال الشّيخ الجليل الفضل بن شاذان بن الخليل - طيّب اللّه مرقده -: حدّثنا محمّد بن أبي عمير (رضي اللّهُ عنه) قال: حدّثنا جميل بن درّاج، قال: حدّثنا زرارة بن أعين، عن أبي عبداللّه (عليه السّلام) قال:

قال: استعيذوا باللّه من شرّ السّفيانيّ والدّجّال و غيرهما من أصحاب الفتن.

قيل له: يا ابن رسول اللّه أمّا الدّجّال فعرفناه و قد بيّن من مضامين أحاديثکم شأنه، فَمَنِ السّفيانيُّ و غيرهُ من أصحاب الفتن و ما يصنعون؟

قال (عليه السّلام): أوّلُ مَن يخرج منهم رجلٌ يقال له أصهبُ بنُ قيس يخرج من بلاد الجزيرة، له نکايةٌ شديدةٌ في النّاس و جورٌ عظيم، ثمّ يخرج الجرهميّ من بلاد الشّام و يخرج القحطانيّ من بلاد اليمن، ولکلّ واحدٍ من هؤلاء شوکةٌ عظيمةٌ في ولايتهم، و يغلب علي أهلها الظّلم والفتنة منهم، فبيناهم کذلک اذ يخرج عليهم السّمرقنديّ من خراسان مع الرّايات السّود، والسّفيانيّ من الوادي اليابس من أودية الشّام، و هو من ولد عتبة بن أبي سفيان، و هذا الملعون يظهر الزّهد قبل خروجه و يتقشّف و يتقنّع بخبز الشّعير والملح الجريش، و يبذل الاموال فيجلب بذلک قلوب الجهّال والارذال، ثمّ يدّعي الخلافة فيبايعونه، يتّبعهم العلماء الّذين يکتمون الحقّ ويظهرون الباطل، فيقولون انّه خير أهل الارض، و قد يکون خروجه و خروج اليمانيّ من اليمن مع الرّايات البيض في يوم واحد و في شهر واحد و سنة واحدة، فأوّل من يقاتل السّفيانيّ القحطانيّ فينهزم و يرجع الي اليمن فيقتله اليمانيّ، ثم يفرّ الأصهب والجرهميّ بعد محاربات کثيرة من السّفياني، فيتبعهما و يقهرهما و يقهر کلَّ من ينازعه و يحاربه الاّ اليمانيّ ثمّ يبعث السّفيانيّ جيوشاً الي الاطراف و يسخر کثيراً من البلاد و يبالغ في القتل والفساد، و يذهب الي الرّوم لدفع الملک الخراسانيّ، و يرجع منها منتصراً في عنقه صليب، ثمّ يقصد اليمانيّ فينهض اليمانيّ لدفع شرّه، فينهزم السّفياني، فيجده اليمانيّ في آخر الأمر مع ابنه في أساري، فيقطعهما ارباً ارباً، ثمّ يعيش في سلطنته فارغاً من الأعداء ثلاثين سنة ثم يفوّض الملک بابنه السّعيد و يأوي مکّة و ينتظر ظهور قائمنا حتّي يتوفّي فيبقي ابنه بعد وفاة أبيه في ملکه و سلطانه قريباً من أربعين سنة، و هما يرجعان الي الدّنيا بدعاء قائمنا (عليه السّلام).

قال زرارة: فسألته عن مدّة ملک السّفيانيّ، قال (عليه السّلام): تمدّ الي عشرين سنة. [16] .

حضرت امام جعفر (عليه السّلام) فرمود که استعاذه نماييد و پناه بريد به خداي تعالي از شرّ سفياني و دجّال و غير ايشان از اصحاب فتنه ها. پس گفتند به آن حضرت که: اي فرزند رسول خدا ما شناخته ايم از مضامين و معاني احاديث شما دجّال را، پس بيان فرماييد از براي ما که کيستند سفياني و اصحاب فتنه ها؟ و چه کارها خواهند کرد؟

آن حضرت فرمود که: اوّل کسي که خروج خواهد کرد از اصحاب فتنه ها مردي خواهد بود که او را اصهب بن قيس گويند، خروج خواهد کرد از بلاد جزيره، بد انديشي او درباره مردمان شديد و جور و ستم او عظيم خواهد بود، بعد از آن خروج خواهد کرد جرهمي از بلاد شام، و خروج خواهد کرد قحطاني از بلاد يمن، و هر يک از ايشان را در ولايت ايشان شوکت و قوّت عظيم خواهد بود، و غالب خواهد شد بر اهل آن ولايات ظلم و فتنه، در اثناي آن حال و مهيّا شدن آن چند گروه ضالّ از براي محاربه و قتال، خروج خواهد کرد بر ايشان سمرقندي از جانب خراسان با علمهاي سياه، و سفياني از وادي يا بس که از واديهاي شام است، واين سفياني از نسل عتبة بن ابي سفيان است و اين ملعون پيش از آنکه خروج کند اظهار زهد خواهد کرد و به جامه درشت به سر خواهد برد و به نان جو و نمک نيم کوفته قناعت خواهد نمود، و مال ها به مردمان خواهد بخشيد و به اين افعال دلهاي جهّال و ارذال را جذب خواهد کرد و به خود مايل خواهد ساخت. بعد از آن دعواي خلافت خواهد کرد و آن جاهلان و مردمان رذل دون با او بيعت خواهند کرد، و آنان از علما که حق را پنهان دارند و باطل را آشکار کنند تابع جهّال و ارذال خواهند شد، و تتبّع ايشان نموده سر بر خط فرمان سفياني ملعون خواهند گذاشت، پس خواهند گفت آن علماي دين به دنيا فروخته که: سفياني بهترين اهل زمين است.

و چنان اتّفاق خواهد افتاد که در روزي که سفياني در شام خروج کرده باشد يماني در يمن با علمهاي سفيد خروج کند، و اوّل کسي که با سفياني جنگ کند قحطاني خواهد بود، پس قحطاني شکست يافته گريخته به يمن مراجعت نمايد، و در دست يماني کشته شود، بعد از آن بعد از جنگهاي بسيار که در ميان اصهب و جرهمي و سفياني نابکار واقع گردد اصهب و جرهمي از سفياني بگريزند، و سفياني از پي ايشان رفته ايشان را مقهور سازد، و هرکس که با سفياني نزاع نمايد سفياني او را مغلوب و مقهور گرداند الاّ يماني، که با او بر نيايد، پس سفياني لشکرهاي بسيار به اطراف عالم بفرستد، و شهرهاي بسيار را مسخّر سازد، و در قتل و فساد مبالغه نمايد، و از براي آنکه ملک و پادشاهي را از خراساني يعني سمرقندي که از طرف خراسان با علمهاي سياه خروج کرده بگيرد، به جانب روم اين سفياني شوم در حرکت آيد و برخواهد گشت سفياني از جانب روم در حالتي که نصراني شده باشد و صليب در گردن افکنده باشد، پس قصد يماني کند و يماني از جهت دفع شرّ او از جا در آيد، و به نيّت فرو نشانيدن آتش فتنه او نهضت فرمايد، و بعد از محاربات عديده و مقاتلات شديده سفياني بگريزد، و يماني از پي او برود، و جنگها و گريختن سفياني بسيار شود، يعني مکرّر در ميان ايشان جنگ و پيکار وقوع يابد، و در هر مرتبه سفياني شکست يافته فرار برقرار اختيار نمايد، پس بيابد يماني سفياني را با پسرش در ميان اسيران در آخر کار، و بفرمايد که ايشان را بند از بند جدا کنند. بعد از آن در پادشاهي فارغ البال از دشمنان بد مآل سي سال زندگاني کند. بعد از آن ملک و پادشاهي را به فرزند سعيد خود تفويض نمايد و در مکّه معظّمه مسکن و مأوي گيرد، و انتظار ظهور قائم ما مي کشيده باشد، تا از اين جهان فاني در گذرد، و پسرش بعد از وفات پدر نزديک به چهل سال حکومت کند و آن دو به دعاي قائم ما به دنيا بر مي گردند زراره از پادشاهي سفياني پرسيد؟ فرمود: تا بيست سال مي کشد».

17- حدّثنا صفوان بن يحيي (رضي اللّهُ عنه) قال: حدّثنا محمّد بن حمران، قال:

قال الصّادق جعفر بن محمّد (عليهماالسلام) إنّ القائم منّا (عليه السّلام) منصور بالرّعب، مؤيّد بالنّصر، تطوي له الأرض، و تظهر له الکنوز کلّها، و يظهر اللّه تعالي به دينه علي الدّين کلّه، ولو کره المشرکون، و يبلغ سلطانه المشرق والمغرب، فلا يبقي في الأرض خراب الاّ عمر، و ينزل روح اللّه عيسي بن مريم (عليهماالسلام) فصلّي خلفه.

قال ابن حمران: قيل له يا ابن رسول اللّه متي يخرج قائمکم؟ قال اذا تشبّه الرّجال بالنّساء والنساء بالرّجال واکتفي الرجال بالرجال والنساء بالنساء و رکبت ذوات الفروج السّروج، و قبلت الشهادة الزّور، وردّت شهادة العدول، واستخفّ النّاس بالدّماء، وارتکاب الزّنا، وأکل الرّبا والرّشي ، واستيلاء الأشرار علي الأبرار، و خروج السّفيانيّ من الشّام، واليمانيّ من اليمن، وخسف بالبيداء، و قتل غلام من آل محمّد (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) بين الرّکن والمقام، اسمه محمّد بن محمّد ولقبه النّفس الزّکيّة، و جاءت صيحة من السّماء بأنّ الحقّ مع عليّ و شيعته، فعند ذلک خروج قائمنا، فاذا خرج أسند ظهره الي الکعبة واجتمع عنده ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلاً، و أوّل ما ينطق به هذه الآية: «بقيةُ اللّهِ خَيرٌ لَکُمْ اِنْ کُنتُمْ مؤمنين» ثمّ يقول: أنا بقيّة اللّه و حجّته و خليفته عليکم، فلا يسلّم عليه مسلم الاّ قال السّلام عليک يا بقيّة اللّه في أرضه، فاذا اجتمع له العقد، و هو عشرة آلاف رجل، خرج من مکّة فلا يبقي في الأرض معبود دون اللّه عزّوجلّ من صنمٍ و وثنٍ و غيره الاّ وقعت فيه نار فاحترق، و ذلک بعد غيبة طويلة. [17] .

حضرت امام جعفر (عليه السّلام) فرمود که قائم ما (عليه السّلام) منصور است به رعب، يعني حضرت اللّه تعالي او را نصرت مي نمايد بر اين وجه که ترس و بيم از او در دلهاي دشمنان مي اندازد، و مؤيد است به نصر، يعني حضرت عزّت او را تأييد مي نمايد به نصرت نمودن و ظفر دادن بر اعداء طي مي کنند و در هم مي پيچند از براي او به امر حضرت حق تعالي زمين را، تا در اندک زماني مسافات بعيده را عساکر ظفر مآثرش قطع نمايند، و ظاهر مي شوند از براي آن حضرت کلّ گنجهاي عالم، و غالب خواهد گردانيد حضرت اللّه تعالي به سبب او دين خود را بر جميع دين ها، و اگرچه کارِه باشند مشرکان، و خواهد رسيد سلطنت و پادشاهي آن حضرت به مشرق و مغرب جهان، و در روي زمين خرابه اي و موضع ويراني نخواهد بود الّا آنکه در زمان آن سرور جهانيان معمور و آبادان خواهد گرديد، و عيسي بن مريم (عليهماالسلام) فرود خواهد آمد از آسمان و اقتدا به آن حضرت نموده نماز خواهد گزارد.

محمّد بن حمران که راوي اين خبر معتبر است روايت کرد که: گفتند به آن حضرت که اي فرزند رسول خدا قائم شما کي خروج خواهد کرد؟ آن حضرت وقتي معيّن نفرمود، بلکه بيان علامتي فرمود بر اين وجه که: «اذا تشبّه الرّجال بالنّساء»، يعني هرگاه مانند کنند خود را مردان به زنان، و شبيه سازند زنان خود را به مردان و مردان به ملامست مردان و زنان به مقاربت زنان اکتفا نمايند، و صاحبان فروج بر سروج بر نشينند، يعني زنان بر اسبان سوار شوند، و گواهي دروغ را قبول کنند، و شهادت عدول را ردّ نمايند، و مردمان خون ريختن و زنا کردن و ربا و رشوه خوردن را سبک گيرند، و اين اعمال و افعال را که از گناهان کبيره است سهل پندارند.

و ديگر از جمله ي نشانه ها مستولي شدن شريران و بدکاران است بر نيکوکاران، و خروج سفياني است از شام، و خروج يماني از يمن، و فرو رفتن جمعي از اهل کين به زمين در بيداء، و کشتن پسري از آل محمّد (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) در ميان رکن و مقام، که نامش محمّد بن محمّد باشد، و لقبش نفس زکيّه، و ندا از جانب آسمان بيايد که حق با علي و شيعه ي علي است. پس نزد ظهور آن امور هنگام خروج قائم ماست، پس چون آن حضرت خروج نمايد پشت مبارک به کعبه معظّمه اندازد، و جمع شوند نزد آن جناب سيصد و سيزده مرد يک جهت يک دل از اصحاب، و اوّل چيزي که آن سرور زبان معجزه بيان را به آن جاري سازد اين آيه کريمه باشد که: «بَقيّة اللّهِ خَيْرٌ لَکُمْ اِنْ کُنْتُمْ مؤمنين»، بعد از آن بيان فرمايد که: منم بقيّةاللّه، و حجّت او و خليفه او بر شما، پس سلام نکند بر آن حضرت مسلماني الاّ آنکه گويد: السّلام عليک يا بقيّةاللّه في أرضه، و چون جمع شود از براي آن حضرت عقد، و آن عبارت از ده هزار مرد ديندار است، آن حضرت از مکّه بيرون آيد، و به عزم دفع کفّار و بر انداختن اشرار نهضت فرمايد، پس نماند در زمين از آن چيزهايي که مي پرستند مشرکان غير خداوند عالميان از صنم و وثن و غير آن، الاّ آنکه آتش در آن افتاده بسوزد، و اين بعد از غايب بودن دراز خواهد بود.

18- «حدّثنا أحمد بن محمّد بن أبي نصر (رضي اللّهُ عنه) قال: حدّثنا عاصم بن حميد، قال: حدّثنا محمّد بن مسلم، قال: سأل رجلٌ أبا عبداللّه (عليه السّلام): متي يظهر قائمکم؟

قال: اذا کثر الغواية، و قلّ الهداية، و کثر الجور والفساد، و قلّ الصّلاح والسّداد، واکتفي الرّجال بالرّجال، والنّساء، بالنّساءِ و مال الفقهاء الي الدّنيا، و أکثر النّاس الي الاشعار والشّعراء، و مسخ قوم من أهل البدع، حتي يصيروا قردةً و خنازير، و قتل السّفيانيّ، ثمّ خرج الدّجّال و بالغ في الاغواء والاضلال، فعند ذلک ينادي باسم القائم (عليه السّلام) في ليلة ثلاثة و عشرين من شهر رمضان، و يقوم في يوم عاشوراء فکانّي أنظر اليه قائماً بين الرّکن والمقام، و ينادي جبرئيل بين يديه: البيعة للّه! فيقبل شيعته اليه من أطراف الأرض، تطوي لهم طيّاً، حتّي يبايعوا، ثم يسير الي الکوفة فينزل علي نجفها، ثمّ يفرّق الجنود منها الي الأمصار لدفع عمّال الدّجال، فيملأ الأرض قسطاً و عدلاً کما ملئت جوراً و ظلماً.

قال: فقلت له يا ابن رسول اللّه فداک أبي و أمّي! أيعلم أحدٌ من أهل مکّة من أين يجئ قائمکم اليها؟ قال: لا، ثمّ قال: لايظهر الاّ بغتةً بين الرّکن والمقام. [18] .

مردي پرسيد از حضرت ابي عبداللّه جعفر بن محمّد (عليهماالسلام) که: قائم شما کي ظهور خواهد نمود؟ آن حضرت فرمود که: چون بسيار شود گمراه شدن، و کم شود راه راست گرفتن، و بسيار گردد جور و فساد، و کم شود صلاح و سداد، و اکتفا نمايند مردان به مردان، و زنان به زنان، و ميل کنند فقها به دنيا و بيشتر مردمان به شاعران و به شعرها، و مسخ گردند قومي از اهل بدعتها و به صورت خوکان و بوزينگان شوند، و کشته شود سفياني، بعد از آن خروج کند دجّال، و مبالغه نمايد در اغوا و اضلال، يعني کوشش نمايد در گمراه ساختن مردمان، پس در آن زمان ندا کنند به اسم حضرت قائم (عليه السّلام) در شب بيست و سيم ماه رمضان، و قيام نمايد آن حضرت در روز عاشورا، يعني روز دهم ماه محرّم.

و آن حضرت گفت که: گويا مي بينم حضرت قائم (عليه السّلام) را ايستاده ميان رکن و مقام، و منادي مي کند جبرئيل (عليه السّلام) در پيش آن حضرت که: بيعت مرخداي راست، يعني هر که با صاحب الزّمان بيعت مي کند حکم آن دارد که بيعت با خداي تعالي کرده، پس روي خواهند آورد شيعيان آن حضرت به سوي آن حجّت حضرت عزّت از اطراف زمين، و در هم پيچيده خواهد شد زمين از براي ايشان در هم پيچيده شدني، تا در اندک زماني خود را به خدمت آن حضرت برسانند، و با آن سرور بيعت کنند، پس آن حضرت به جانب کوفه توجه فرموده در نجف کوفه نزول فرمايد، بعد از آن لشکرها را به جانب هر شهر و ديار روان سازد از براي دفع عمّال دجّال، پس پر کند زمين را از عدل و داد آن چنانکه پر شده باشد از جور و ظلم و بيداد.

محمّد بن مسلم که راوي اين حديث شريف است گفت: پس گفتم با آن حضرت که: اي فرزند رسول خدا پدر و مادرم فداي تو باد! آيا خواهد دانست کسي از اهل مکّه که قائم شما از کجا مي آيد به مکّه؟ آن حضرت فرمود که: نه، يعني کسي از ايشان نخواهد دانست که از کجا مي آيد، بعد از آن فرمود که: آن حضرت ظاهر نمي گردد مگر به ناگاه و بي خبر در ميانه رکن و مقام، يعني در ميان رکن کعبه و مقام حضرت ابراهيم (عليه السّلام).

19- «ابن شاذان (رضي اللّهُ عنه) مي فرمايد: حدّثنا محمّد بن أبي عمير (رضي اللّهُ عنه) عن أبي الحسن عليّ بن موسي (عليهماالسلام) قال: إنّ القائم ينادي باسمه ليلة ثلاث و عشرين من شهر رمضان و يقوم يوم عاشوراء فلا يبقي راقدٌ الاَقام، و لاقائمٌ الاّ قعد، ولا قاعدٌ الاّ قام علي رجليه من ذلک الصوت، و هو صوت جبرئيل (عليه السّلام) و يقال للمؤمن في قبره: يا هذا قد ظهر صاحبک فان تشأ أن تلحق به فالحق و ان تشأ أن تقيم فأقم. [19] .

حضرت امام رضا (عليه السّلام) فرمود که: در شب بيست و سيم ماه رمضان به اسم حضرت قائم (عليه السّلام) ندا کنند، و قيام نمايد در روز عاشورا، باقي نماند خفته اي الاّ آنکه بر پاي شود و بايستد و ايستاده اي نباشد الاّ آنکه بنشيند، و نشسته اي نباشد الاّ آنکه برخيزد بر دو پاي خود از آن آواز، و آن آواز جبرئيل (عليه السّلام) خواهد بود، و خواهند گفت به مؤمن در قبرش که: به تحقيق که ظهور کرد صاحبت اگر مي خواهي که به او ملحق شوي ملحق شو، و اگر مي خواهي که مقيم باشي مقيم و ساکن باش بر جاي خود.

20- ابن شاذان - عليه الرّحمة والغفران - مي گويد: حدّثنا محمّد بن أبي عمير (رضي اللّهُ عنه) قال: حدّثنا المفضّل بن عمر، عن الصّادق جعفر بن محمّد، عن أبيه عن آبائه عن أمير المؤمنين (عليهم السّلام) قال: سُئل رسول اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) عن الدّجال، قال: انّه يخرج في قحط شديد من بلدة يقال لها إصفهان من قرية تعرف باليهوديّة عينه اليمني ممسوحة، والأخري في جبهته تضي ء کانّها کوکب الصّبح، فيها علقة، ينادي بأعلي صوته يسمع کلّ من کان ما بين الخافقين من الجنّ والانس، يقول: اليّ أوليائي! أنا الّذي خلق فسوّي و قدّر فهدي أنا ربّکم الأعلي! ففي أوّل يوم من خروجه يتبعه سبعون ألفاً من اليهود والأعراب و النّساء وأولاد الزّنا والمدمنين بالخمر والمغنّين وأصحاب اللّهو، و يجتمع عنده سحرة الجنّ والانس و يکون معه ابليس و مردة الشّياطين و کلّ شي ء من الأطعمة والأشربة، و يذبح له ولأصحابه من البقر والغنم والجِداء والحُملان و يحلب لهم ألبان البقر والغنم في أيّ وقت يريدون و هو في کلّ يوم يقتل أحداً من أصحابه أو غيرهم، فيواريه أحدٌ من الشّياطين، و يُري النّاس نفسه بصورته، فيخيّلهم الدّجال انّه يحيي و يميت، و بذلک يغويهم أشدّالاغواء، فيطوف البلدان راکباً علي حمارٍ أقمر، و الشّياطين معه مع الطّبول و المزامير و البوقات و کلّ آلة من آلات اللّهو، فيبيح الزّنا و اللّواط و سائر المناهي حتّي يباشر الرّجال النّساء و الغلمان في أطراف الشّوارع عرياناً و علانيةً، و يفرّط أصحابه في أکل لحم الخنزير و شرب الخمور و ارتکاب أنواع الفسوق و الفجور، و يسخّر آفاق الأرض الاّ مکّة و المدينة ومر اقد الأئمّة (عليهم السّلام) فاذا بالغ في طغيانه و ملأ الأرض من جوره و جور أعوانه، يقتله من يصلّي خلفه عيسي بن مريم (عليهماالسلام). [20] .

مفضّل بن عمر روايت کرد از حضرت امام جعفر (عليه السّلام) و آن حضرت از آباي کرام خود از حضرت امير المؤمنين (عليه السّلام) که آن حضرت گفت که: از حضرت رسالت پناه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) پرسيدند از حال دجّال، آن حضرت فرمود که در سالي که قحط سختي باشد خروج خواهد کرد دجّال در اصفهان از ديهي که آن ديه معروف باشد به يهوديّه، چشم راستش هموار باشد، يعني چشم راست او را نباشد، و جاي چشم راست با پيشاني يکسان باشد، و چشم ديگرش در پيشانيش باشد و درخشنده باشد چنانکه گويا ستاره صبح است، و در آن لخت خوني باشد، ندا کند دجّال به بلندتر آواز خود چنانکه هر کس از جنّ و انس که درما بين الخافقين باشد بشنود، يعني خلق مشرق و مغرب عالم از جنّيان و آدميان همه نداي او بشنوند، و بگويد که: به سوي من آييد و نزد من حاضر شويد اي دوستان من! منم آن خدايي که آفريد همه چيزها را، و راست گردانيد اجزاي آن چيزها را، و منم آن خدايي که مقدّر گردانيد هر چيزي را پس راه نمود خلق را، منم پروردگار شما آن پروردگاري که برتر و بلندتر است از همه کس و همه چيز!

پس در روز اوّل از خروج او متابعت کنند او را هفتاد هزار کس از جهود و عربان باديه نشين و زنان و اولاد زنا و کساني که دائم الخمر باشند و غنا کنندگان و اصحاب لهو، و نزد دجّال جمع خواهند شد ساحران جنّ و انس، و در آن هنگام ابليس پر تلبيس با متمرّده شياطين و ديوان سرکش لعين با او خواهند بود، و همچنين هر چيزي از اطعمه و اشربه با او خواهند بود، و خواهد کشت از براي او اصحاب او از گاو و گوسفند و بزها و برّه ها و خواهند دوشيد از براي ايشان شير گاو و گوسفند در هر وقتي که خواهند، و دجّال هر روزي خواهد کشت يکي را از اصحاب خود يا غير از اصحاب خود و آن کشته را يکي از شياطين پنهان خواهد کرد، و خود را به صورت آن کشته به مردمان خواهد نمود، و دجّال به خيال خواهد انداخت مردمان را که جان مي ستاند و حيات مي دهد، و به آن مکر و تزوير مردمان را سخت گمراه خواهد گردانيد، پس خر أقمر سوار و شياطين با او همراه با طبلها و مزمارها و بوقها و هر آلتي از آلات لهو در شهرها خواهد گرديد، و زنا و لواطه و ساير مناهي را حلال خواهد گردانيد، يعني حکم خواهد کرد به حلال بودن جميع محرّمات تا به مرتبه اي که مردان با زنان و پسران برهنه و عريان در اطراف راهها به ظاهر و علانيه مباشرت نمايند، و افراط خواهند کرد اصحاب او در خوردن گوشت خوک و شرب خمور و ارتکاب انواع فسوق و فجور، و آفاق زمين را مسخّر خواهد گردانيد الاّ مکّه معظّمه و مدينه طيّبه و مراقد امامان را (عليهم السّلام) پس چون مبالغه نمايد در طغيانش و پر شود زمين از جور او و جور اعوانش، خواهد کشت او را آن کسي که نماز خواهد گزارد در پس پشت او عيسي بن مريم (عليهماالسلام) يعني حضرت صاحب الزّمان (عليه السّلام) او را به قتل خواهد رسانيد.

21- «قال الفضل (رحمه اللّه) حدّثنا فضالة بن أيّوب (رضي اللّهُ عنه) قال: حدثنا عبداللّه بن سنان قال سأل أبي عن أبي عبداللّه (عليه السّلام) عن السّلطان العادل، قال: هو من افترض اللّه طاعته بعد الأنبياء و المرسلين علي الجنّ و الانس أجمعين، و هو سلطان بعد سلطان الي أن ينتهي الي السّلطان الثّاني عشر، فقال رجلٌ من أصحابه: فصف لنا من هم يا ابن رسول اللّه؟ قال: هم الّذين قال اللّه تعالي فيهم: أطيعوا اللّه و أطيعوا الرّسول و أولي الأمر منکم، و الّذين خاتمهم الّذي ينزل في زمن دولته عيسي (عليه السّلام) من السّماء و يصلّي خلفه، و هو الّذي يقتل الدّجّال و يفتح اللّه علي يديه مشارق الأرض و مغاربها، و يمتدّ سلطانه الي يوم القيامة. [21] .

عبد اللّه بن سنان گفت که پدرم سؤال کرد از حضرت ابي عبد اللّه جعفر بن محمّد الصّادق (عليه السّلام) از سلطان عادل، آن حضرت فرمود که: او آن کسي است که خداي تعالي فرض گردانيده است اطاعت و فرمانبرداري او را بعد از انبيا و مرسلين بر جميع آدميان و جنّيان، و او سلطاني است بعد از سلطاني، تا آنکه منتهي شود به سلطان دوازدهم، پس مردي از اصحاب آن حضرت گفت که: صفت کن از براي ما که ايشان کيستند اي فرزند رسول خدا؟ آن سرور فرمود که: ايشان آن کسان اند که خداي تعالي درباره ايشان فرموده است که أطيعوا اللّه و أطيعوا الرّسول و اولي الأمر منکم و آن کساني اند که خاتم ايشان آن کسي است که عيسي (عليه السّلام) در زمان دولت او فرود خواهد آمد از آسمان، و نماز خواهد گزارد در پس پشت او، و اوست آن کسي که خواهد کشت دجّال را و مفتوح خواهد ساخت خداي تعالي بدست او مشارق و مغارب زمين را، و خواهد کشيد پادشاهي و سلطنت او تا به روز قيامت.

22- «قال الفضل بن شاذان: حدّثنا محمّد بن أبي عمير و صفوان بن يحيي «رضي الله عنهما» قالا: حدّثنا جميل بن درّاج عن الصّادق (عليه السّلام) عن أبيه عن آبائه عن امير المؤمنين (عليهم السّلام) انّه قال:

الاسلام و السّلطان العادل أخوان توأمان لا يصلح واحد منهما الاّ بصاحبه، الاسلام أسّ و السّلطان العادل حارسٌ ما لا أسّ له فمنهدمٌ، و ما لا حارس له فضائعٌ، فلذلک اذا رحل قائمنا لم يبق أثر من الاسلام، و اذا لم يبق أثر من الاسلام لم يبق أثر من الدّنيا. [22] .

حضرت امام جعفر (عليه السّلام) از آباي کرام عظام خود نقل نمود از حضرت امير المؤمنين (عليهم السّلام) که آن حضرت فرمود که اسلام و سلطان عادل دو برادرند توأم، شايسته نيست يکي از ايشان مگر با يار و صاحبش، اسلام اساس است و سلطان عادل پاسبان و نگاهدارنده آن اساس، آنچه آن را اساس نيست منهدم است، و آنچه آن را حارس و پاسبان نيست نابود و ناچيز است، پس از اين جهت است که چون رحلت خواهد کرد قائم ما باقي نخواهد ماند اثري از اسلام، و چون نماند اثري از اسلام، باقي نخواهد ماند اثري از دنيا.

23- «و قال - رحمه اللّه تعالي - حدّثنا محمّد بن أبي عمير عن داود بن فرقد عن أبي عبد اللّه (عليه السّلام) قال يعطي اللَّه تعالي لکلّ واحدٍ من أصحاب قائمنا قوّة أربعين رجلاً، ولا يبقي مؤمن الاّ صار قلبه أشدّ من زبر الحديد. [23] .

حضرت امام جعفر (عليه السّلام) فرمود که: عطا خواهد نمود حضرت اللّه تعالي به هر يک از اصحاب قائم ما زور و قوّت چهل مرد، و باقي نخواهد ماند مؤمني الاّ آنکه دلش سخت تر شود از آهن پاره ها.»

24- «قال الشّيخ الثّقة الجليل أبو محمّد الفضل بن شاذان بن الخليل - قدّس اللّه روحه و زاد فتوحه - حدّثنا عبدالرّحمن بن أبي نجران عن حمّاد بن عيسي عن حريز عن زرارة و محمّد بن مسلم عن أبي جعفر (عليه السّلام) أنّه قال: يملک المهديّ ثلاثمائة و تسع سنين کما لبث أهل الکهف في کهفهم، و تکون الکوفة دار ملکه، و يمضي قبل يوم القيامة بأربعين يوماً. [24] .

حضرت امام محمّد باقر (عليه السّلام) فرمود که: پادشاهي و سلطنت ظاهري خواهد کرد حضرت مهدي (عليه السّلام) سيصد و نه سال، همچنانکه درنگ کردند اصحاب کهف در کهف خود، و کوفه دار الملک آن حضرت خواهد بود، و رحلت خواهد کرد پيش از قيامت به چهل روز، و در بعضي از احاديث به جاي کلمه «يمضي» لفظ «يموت» واقع است.» [25] .

25- «قال الشّيخ الجليل أبو محمّد الفضل بن شاذان بن الخليل - طيّب اللّه مرقده - حدّثنا الحسن بن عليّ بن فضّال و ابن أبي نجران عن حمّاد بن عيسي، عن عبداللّه بن مسکان، عن أبان بن تغلب، عن سليم بن قيس الهلاليّ، عن سلمان الفارسيّ، قال: قال رسول اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) ألا أبشّرکم أيّها النّاس بالمهديّ؟ قالوا: بلي، قال: فاعلموا أنّ اللّه تعالي يبعث في أُمّتي سلطاناً عادلاً و إماماً قاسطاً [26] يملأ الأرض قسطاً و عدلاً کما ملئت جوراً و ظلماً، و هو التّاسع من ولد ولدي الحسين، اسمه اسمي و کنيته کنيتي، ألا و لا خير في الحياة بعده، و لا يکون انتهاء دولته الاّ قبل القيامة بأربعين يوماً. [27] .

پيغمبر (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) فرمود که: آيا بشارت ندهم شما را اي مردمان به مهدي؟ گفتند: بشارت بده، آن حضرت فرمود: پس بدانيد که بر خواهد انگيخت خداي تعالي در ميان امّت من پادشاه عادلي و امام قاسطي را، که پر کند زمين را از عدل و داد آن چنانکه پر شده باشد از جور و ظلم، و او نهمين از فرزندان فرزندم حسين است نام او نام من و کنيه او کنيه من است اَلا و هيچ خوبي در زندگي بعد از او نباشد و پايان دولتش جز چهل روز قبل از قيامت نباشد».

26- «قال الشيخ السّعيد أبو محمّد بن شاذان - عليه الرّحمة و الغفران - حدّثنا عبدالرّحمن بن أبي نجران (رضي اللّهُ عنه) قال: حدّثنا عاصم بن حميد، قال: حدّثنا أبوحمزة الثّماليّ عن سعيد بن جبير، عن عبداللّه بن العبّاس، قال: حججنامع رسول اللّه (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) حجة الوداع فأخذ بحلقة باب الکعبة وأقبل بوجهه علينا، فقال: معاشر النّاس ألا أخبرکم بأشراط السّاعة؟ قالوا بلي يا رسول اللّه! قال: من أشراط السّاعة اضاعة الصّلوات، و اتّباع الشّهوات، والميل مع الاهواء، و تعظيم المال، و بيع الدّين بالدّنيا، فعندها يذوب قلب المؤمن في جوفه کما يذوب الملح في الماء، ممّا يري من المنکر فلا يستطيع أن يغيّره، فعندها يليهم أمراءُ جَورةٌ و وزراء فَسَقةٌ و عرفاء ظلمة و اُمناء خونة، فيکون عندهم المنکر معروفاً والمعروف منکراً، و يؤتمن الخائن و يخوّن الأمين في ذلک الزّمان، و يصدّق الکاذب و يکذّب الصّادق، و تتأمّر النّساء و تشاور الاماء، و يعلوالصّبيان علي المنابر، و يکون الکذب عندهم ظرافة و سبب الطرب، فلعنة اللّه علي الکاذب و ان کان مازحاً. و أداء الزّکوة أشدّ التّعب عليهم و خسراناً و مغرماً عظيماً، و يحقّر الرّجل والديه و يسبّهما و يبَرُّ صديقه و يجالس عدوّه و تشارک المرأة زوجها في التّجارة، و تکتفي الرّجال بالرّجال و النّساء بالنّساء، و يغار علي الغلمان کما يغار علي الجارية في بيت أهلها، و تشبّه الرّجال بالنّساء والنّساء بالرّجال، و ترکب ذوات الفروج علي السّروج، و تزخرف المساجد کما تزخرف البيع والکنائس، و تحلّي المصاحف و تطول المنارات، و تکثر الصّفوف و يقلّ الاخلاص و يکثر الرّياء و يؤمّهم قومٌ يميلون الي الدّنيا و يحبّون الرّئاسة الباطلة، فعندها قلوب المأمومين متباغضة، و ألسنتهم مختلفة، و تحلّي ذکور أمّتي بالذّهب و يلبسون الحرير والدّيباج و جلود السّمّور، و يتعاملون بالرّشوة و الرّبا، و يضعون الدّين و يرفعون الدّنيا، و يکثر الطّلاق والفراق والشّک والنّفاق ولن يضرّ اللّه شيئاً، و تکثر الکوبة والقينات والمعازف والميل الي اصحاب الطّنابير و الدّفوف والمزامير و سائر آلات اللّهو، ألا و من أعان أحداً منهم بشي ءٍ من الدّنيا و الدّرهم والألبسة والأطعمة و غيرهما فکأنّما زني مع أمّه سبعين مرّة في جوف الکعبة، فعندها يليهم أشرار أمّتي، و تنهتک المحارم، و تکتسب المآثم، و تسلّط الأشرار علي الأخيار، و يتباهون في اللّباس، و يستحسنون أصحاب الملاهي والزّانيات، فيکون المطر غيضاً و تقيظ الکرام غيظاً، و يفشو الکذب، و تظهر اللّجاجة و تفشو الفاقة، فعندها يکون أقوام يتعلّمون القرآن لغير اللّه، فيتّخذونه مزامير، و يکون أقوام يتفقّهون لغيراللّه، و يکثر أولاد الزّنا، و يتغنّون بالقرآن، فعليهم من أمّتي لعنة اللّه، و ينکرون الأمر بالمعروف والنّهي عن المنکر حتّي يکون المؤمن في ذلک الزّمان أذلّ من الأمة، و يظهر قرّاءهم و أئمّتهم فيما بينهم التلاوم والعداوة فاولئک يدعون في ملکوت السّموات الأرجاس الأنجاس، و عندها يخشي الغنيّ من الفقير أن يسأله، و يسأل النّاس في محافلهم فلا يضع أحدٌ في يده شيئاً، و عندها يتکلّم من لم يکن متکلّماً، فعندها ترفع البرکة، و يمطرون في غير أوان المطر، واذا دخل الرّجل السوق فلا يري اهله الاّ ذامّاً لربّهم هذا يقول لم ابع شيئاً و هذا يقول لم اربح شيئاً، فعندها يملکهم قوم ان تکلّموا قتلوهم، و ان سکتوا استباحوهم، يسفکون دماءهم و يملؤون قلوبهم رعباً، فلا يراهم أحدٌ الاّ خائفين مرعوبين، فعندها يأتي قومٌ من المشرق و قومٌ من المغرب، فالويل لضعفاء أمّتي منهم، والويل لهم من اللّه، لايرحمون صغيراً ولايوقّرون کبيراً، ولايتجافون عن شي ءٍ، جثّتهم جثّة الآدمييّن، و قلوبهم قلوب الشّياطين، فلم يلبثوا هناک الاّ قليلاً، حتي تخور الأرض خورة حتّي يظنّ کلّ قوم أنّها خارت في ناحيتهم، فيمکثون ما شاء اللّه، ثمّ يمکثون في مکثهم فتلقي لهم الأرض أفلاذ کبدها، قال: ذهباً و فضةً، ثمّ أومي بيده الي الأساطين، قال: فمثل هذا، فيومئذٍ لاينفع ذهبٌ ولافضّةٌ، ثمّ تطلع الشّمس من مغربها.

معاشر النّاس إنّي راحل عن قريب و منطلق الي المغيب فأودّعکم وأوصيکم بوصيّةٍ فاحفظوها إنّي تارک فيکم الثّقلين کتاب اللّه و عترتي أهل بيتي، ان تمسّکتم بهما لن تضلّوا أبداً.

معاشر النّاس إنّي منذرٌ و عليّ هاد، والعاقبة للمتّقين، والحمدللّه ربّ العالمين. [28] .

ترجمه حديث چهل و پنجم که مؤلف آن را ترجمه نکرده است:

ابن عباس مي گويد: حجّة الوداع را با پيامبر خدا (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم) بجا آورديم، پيامبر بعد از حج دستگيره درب خانه کعبه را گرفته رو به ما نموده و چنين فرمودند: اي گروه گروه مردم! آيا شما را از اشراط الساعة (شرايط يا نشانه هاي قيامت و لوازم همزمان آن) آگاه نکنم؟

گفتند: چرا اي پيامبر خدا!

فرمود (صلّي اللّهُ عليه و آله و سلّم): از اشراط الساعة ضايع کردن نمازها و پيروي شهوتها و انحراف به دلخواه ها و بزرگ داشت مال و فروختن دين به دنيا است.

پس در آن هنگام قلب مؤمن در اندرونش مانند نمک در آب حلّ مي شود از بس منکر مي بيند و نمي تواند آن را تغيير دهد.

پس در آن هنگام حکومت بر آنها را حکم فرمايان ستم کار به دست مي گيرند و وزيران گناه کار و ريش سفيدان ستمگر و محترمين خائن، که منکر در نگاه آنان معروف است و معروف منکر، و به خيانت کار امانت سپرده مي شود و امانت دار به خيانت توصيف مي شود، دروغ گو تصديق مي شود و راست گو تکذيب مي شود، زنان به حکم فرمايي مي رسند و کنيزان مورد شور قرار مي گيرند [کنايه از واگذاري کار به غير اهلش ] و کودکان بر منبرها بالا مي روند، و دروغ نزد آنان ظرافت (زيبايي يا مزاح) و اسباب شادي است، - پس لعنت خدا بر دروغ گو هر چند شوخي کند -! و پرداخت زکات سخت ترين کار و زيان و ورشکستگي محسوب مي گردد، مرد پدر و مادرش را تحقير مي کند و دشنام مي گويد و دوستش را نيکي و احترام مي کند و با دشمنش هم نشيني مي کند [به دوست و دشمن نيکي و به پدر و مادر بدي!] و زن با همسرش در تجارت شريک مي شود، و مردان به مردان و زنان به زنان بسنده مي کنند و بر پسران مانند ناموس داخل خانه غيرت ورزيده مي شود، و مردان به زنان و زنان به مردان خود را شبيه مي سازند و زنان بر زين ها سوار مي شوند، و مساجد، مانند معابد و کنيسه ها، تزيين مي گردد، و قرآن ها زيور بسته مي شود، و مناره ها بلند مي گردد، و صف ها زياد مي شود و اخلاص کم مي شود، و ريا زياد مي گردد، و گروهي که منحرف به دنيايند و رياست تباه را دوست مي دارند پيشواي ايشان مي شوند.

پس در اين زمان، قلب نماز گزاران و مأمومين کينه ور و زبانشان گوناگون [و بر خلاف ] است، و مردان امّت من با طلا خود را زيور مي بندند و ابريشم و ديبا و پوست سمور (خزّ) مي پوشند، و با رشوه و ربا داد و ستد مي کنند، و دين را بر زمين نهاده دنيا را بر مي دارند، طلاق و جدايي و سوءظنّ و دو رويي زياد مي گردد - و (البته) هيچ گاه به خدا ضرري نمي سازند -، و شطرنج و آواز خواني و نوازندگي و تمايل به اهل طنبور و ساز و ني و ديگر آلات لهو زياد مي گردد، بهوش! که اگر کسي يکي از آنان را به دنيا (دينار ظاهراً) و درهم و لباس و خوراک و چيزي ديگر کمک کند، پس گويا چنان است که با مادرش درون کعبه زنا کرده باشد.

پس در اين زمان بدان امّت من حکم فرما شوند و حرمت ها خود به خود دريده گردد و گناه ها اندوخته شود و بدان بر خوبان سلطه گر شوند، و در لباس فخر بفروشند، و اهل لهو و فساد و زنان بدکاره را تحسين کنند [و کار آنها را درست شمارند]، پس باران کم و گراميان بي حلم مي شوند [بردبار هم بي صبر مي شود]، و دروغ رايج مي گردد و پافشاري بر باطل آشکار مي شود، و فقر رايج مي گردد.

پس در اين زمان گروه هايي هستند که قرآن را به خاطر غير خدا ياد بگيرند و آن را براي نغمه سرايي (و دفتر سرود و آواز!) قرار دهند، و گروه هايي

هستند که به خاطر غير خدا فقه بياموزند، و حرام زادگان زياد مي شوند و با قرآن آوازه خواني مي کنند! - پس بر آنها از امّت من لعنت خدا -، و امر به معروف و نهي از منکر را بد مي شمارند به حدّي که مؤمن در آن زمان خوارتر از کنيز است، و قرّاء و پيشوايانشان نکوهش يکديگر و دشمني باهم را ابراز مي کنند، پس آنان را در ملکوت آسمان ها «رجس نجس» صدا مي زنند، و در آن زمان، ثروت مند از فقير مي ترسد که مبادا چيزي از او بخواهد، و مردم در همايش هاي شان در خواست مي کنند ولي کسي در دست کسي چيزي نمي گذارد و در آن زمان آن کس که نبايد سخن بگويد سخن مي گويد، پس در آن زمان برکت برداشته مي شود و در غير زمان باران، باران برايشان مي بارد، و وقتي مرد وارد بازار مي شود اهل آن را به جز بدگوي پروردگارشان! نمي يابد؛ اين مي گويد: چيزي نفروختم، اين مي گويد چيزي سود نکردم.

پس در آن زمان گروهي بر آنها حکم فرما مي شوند که اگر سخن بگويند آنها را مي کشند، اگر سکوت کنند آنها را غارت مي کنند، خونشان را مي ريزند و قلبشان را پر از دلهره مي کنند، پس احدي آنها را نمي يابد مگر ترسان و لرزان، پس در آن زمان گروهي از خاور مي آيند و گروهي از باختر، پس واي بر ناتوانان امّتم از آنها و واي بر آنها از خدا، نه به کوچکي رحم مي کنند و نه بزرگي را حرمت مي نهند و از هيچ چيز فروگذار نمي کنند، بدنشان بدن آدمي و قلب (و روح) شان قلب شيطاني است ولي مکث زيادي نمي کنند تا زمين (ناله و) خوره اي کند به حدّي که هر گروهي گمان کند که در طرف آنها ناله بلند گشته است، تا هر وقت خدا بخواهد مکث مي کنند و در اين مکثِ شان زمين پاره هاي جگرش را براي آنها بيرون مي ريزد - فرمود: طلا و نقره را، و اشاره فرمود به ستون ها، فرمود: مثل اين - ولي در اين روز طلا و نقره به درد نمي خورد، سپس خورشيد از غروبگاهش طلوع مي کند.

اي گروه گروه مردم! من به زودي از دنيا کوچنده ام و به نهان رفتني ام، پس با شما وداع مي کنم و به وصيّتي سفارشتان مي کنم، پس آن را حفظ کنيد، من جا گذارنده ام در ميان شما دو (امانت) ارزشمند را، کتاب خدا و عترتم، اهل بيتم را، اگر به آن دو چسبيديد هيچ گاه گمراه نمي شويد.

اي گروه گروه مردم! من بيم دهنده ام و عليّ راهبر است، و عاقبت براي متقين است و الحمد لله ربّ العالمين.