از درب طوسي صحن مقدس اميرمؤ‌منان (ع) بيرون آمده، از مسجد شيخ طوسي مي‌گذريم، از درب اصلي وادي السلام وارد شده، از مقام هود و صالح مي‌گذريم، اولين مسير ماشين رو که در سمت چپ ما قرار دارد، مسير مقام حضرت مهدي (ع) مي‌باشد.

مسير کوتاهي را پيموده با گنبد سبزي روبه‌رو مي‌شويم که در طول قرن ها به مقام حضرت مهدي (ع) شهرت داشته، در طول قرون و اعصار صدها نفر در اين مکان مقدس به محضر کعبهِ مقصود و قبلهِ موعود تشرف يافته، کرامات و معجزات بي‌شماري از آن بزرگوار در اين مقام مشاهده شده، بيماران صعب العلاجي با نفس مسيحايي‌اش شفا يافته، عاشقان دلسوخته و شيعيان شيفته‌اي پس از يک عمر «ياابن الحسن» گفتن و اشک حسرت ريختن، در اين مکان مقدس شاهد مقصود را مشاهده نموده، پيشاني ادب بر آستان ملک پاسبانش نهاده، خاک زير پايش را توتياي چشم خود قرار داده‌اند، که به چند نمونه از آن ها در پايان اين نوشتار اشاره خواهيم نمود.

کاشي‌کاري گنبد و بارگاه موجود، در سال 1310 ه.ق توسط شخصي به نام سيد محمدخان پادشاه سند انجام شده است.

ساختمان قبلي توسط سيد بحرالعلوم (متوفاي 1212 ه.ق) تجديد بنا شده بود. [1] .

در محراب مقام حضرت مهدي (ع) سنگي موجود است که زيارتنامهِ حضرت بقيه اللّه (ارواحنافداه) بر آن نقش شده است تاريخ کنده‌کاري اين سنگ نهم‌شعبان‌1200 ه.ق مي‌باشد. [2] .

محدث نوري در مورد تاريخچهِ مقام حضرت مهدي (ع) مي‌نويسد: در بيرون سور شهر نجف در سمت غربي قبرستان معروفِ وادي السلام مقام مقدس حضرت مهدي (عج) واقع است، که از براي آن: صحن، گنبد، مقام و بارگاهي است و در آن جا محرابي است منتسب به حضرت مهدي (عج) که علت اين انتساب معلوم نيست، نمي‌دانيم که آيا در آن جا کسي آن سرور را ديده، يا کرامتي از آن حضرت در آن مکان مقدس ظاهر گشته؟ جز اين که آن مقام شريف از قديم الايام وجود داشته است. [3] .

مرحوم محدث قمي نيز در «هديه الزائرين» همان بيان استادش محدث نوري را آورده است.

در داستان تشرّف يک سعادتمند کاشاني که در مقام حضرت مهدي (عج) در وادي السلام، رخ داده و مشروح داستانش در بحارالانوار آمده و به عنوان «مقام مهدي» تصريح شده است. [4] محدث نوري پس از نقل اين داستان مي‌فرمايد: از امثال اين داستان معلوم مي‌شود که اين مقام شريف در آن زمان وجود داشته و انتسابش به حضرت مهدي (ع) معروف و مشهور بوده است. [5] .

علامهِ بزرگوار مولا محمدتقي مجلسي (متوفاي 1070 ه.ق) در کتاب گرانسنگ «لوامع صاحب قراني» که در سال 1066 ه.ق به تأ‌ليف آن پرداخته، [6] گزارش سفر خود به عتبات عاليات را به طور مشروح آورده و در ضمن آن فرموده: 28 سال پيش از اين [7] به زيارت حضرت اميرالمؤ‌منين مشرف شدم... مشغول رياضت شاقه شدم، اکثر ايام در مقام حضرت صاحب الامر (ع) مي‌بودم که در خارج نجف اشرف واقع است... شب ها پروانه‌وار بر دور روضهِ مقدسه مي‌گشتم... روزها در مقام حضرت صاحب الامر (ع) ... [8] .

بيان مجلسي اول صريح است در اين که اين مقام در عهد او نيز موجود بوده و به حضرت صاحب‌الامر (ع) منتسب بوده است.

در کتاب لؤ‌لؤ الصّدف في تاريخ النجف تأ‌ليف سيد عبداللّه، مشهور به ثقه الاسلام، که در تاريخ 1322 ه.ق تاليف شده، [9] آمده است که در مقام حضرت مهدي (ع) سنگ مرمري هست که زيارتنامهِ آن حضرت بر آن حک شده، و تاريخ کنده‌کاري آن 912 هجري مي‌باشد.

از بررسي مطالب بالا به اين نتيجه مي‌رسيم که اين مقام در طول قرون و اعصار به عنوان مقام حضرت مهدي (ع) اشتهار داشته و همه روزه پذيراي هزاران تن از شيفتگان دلسوخته و عاشقان پاکباختهِ کعبهِ موعود و قبلهِ مقصود بوده است.

نگارنده در سفرهاي خود به عتبات عاليات، در سال هاي 1357، 1377، 1379 و 1382 ش. به زيارت اين مکان مقدس شرفياب شده، و در هر نوبت شاهد اجتماع صدها نفر از مشتاقان و ارادتمندان ساحت مقدس حضرت بقيه اللّه (ارواحنافداه) در طول ساعات روز بوده است. ولي به طوري که محدث نوري و محدث قمي بيان فرموده‌اند از تاريخچهِ دقيق آن اطلاعي در دست نيست.

در سمت راست مقام چاهي است که راهيان نور و عاشقان کوي محبوب از آبِ آن تبرک مي‌جويند و مي‌گويند که مکرر ديده شده که حضرت صاحب (ع) از آن وضو گرفته‌اند.

در سمت چپ مقام نيز اطاق و محرابي هست که به مقام امام صادق (ع) مشهور است.

در طول قرون و اعصار مقام حضرت مهدي (ع) خدمه‌اي داشت که متصدي تنظيف و ادارهِ آن بودند و براي مقام موقوفاتي بوده که براي روشن نگاه داشتن مقام هزينه مي‌شد.

در گذشته در اطراف مقام خانه‌هايي بوده که خدّامِ مقام در آن ها سکونت داشتند، پس از هجوم وهابيان و ناامن شدن آن‌جا، آن ها نيز خانه‌هاي خود را ترک گفته، به داخل شهر رفتند، اين خانه‌ها به تدريج متروکه و مخروبه شدند.

ادارهِ مقام اينک در دست تيره‌اي از اهالي نجف به نام آل ابو اصيبع مي‌باشد. [10] .