از پيشواي به حق ناطق، امام جعفر صادق (ع) پرسيدند: محلّ اقامت حضرت مهدي (عج) و محلّ اجتماع مؤ‌منان در هنگامهِ ظهور کجا خواهد بود؟ فرمود:

دارُ مُلِکِه الکُوفَهُ، وَ مَجلِسُ حُکمِهِ جامِعُها، و بَيتُ مالِهِ وَ مَقسَمُ غَنائِمِ المُسلِمينَ مَسجِدُ سهلَهِ، وَ مَوضِعُ خَلَواتِهِ الذکَواتُ البيضُ مِنَ الغَرِيّينَ [1] .

مرکز حکومت‌اش «کوفه»، مرکز قضاوت و دادرسي اش مسجد اعظم کوفه، ستاد بيت‌المال و محل تقسيم غنايم مسلمانان مسجد سهله، محل مناجات و خلوت‌اش تپه‌هاي سپيد غريّين (نجف اشرف) مي‌باشد.

امام صادق (ع) پس از تشريح هنگامهِ ظهور و بيعت مردمان از اقطار و اکناف جهان، مي‌فرمايد:

ثُم يَسيرُ اِلَي الکوُفَهِ فَيَنزِلُ عَلي نَجَفِها، ثُم يُفَرِقُ الجُنُودَ منِها اِليَ الاَمصارِ لِدَفعِ عُمّالِ الدجّالِ، فَيَملا الا‌رضَ قِسطاً وَ عَدلاً کَما مُلِئَت جَوراً وَ ظُلماً؛ [2] .

آنگاه به سوي کوفه مي‌رود و در نجف کوفه سکني مي‌گزيند، سپس سپاهيان‌اش را از آنجا به اقطار و اکناف جهان گسيل مي‌دارد تا به دفع عمّال دجّال بپردازند. پس زمين را پر از عدل و داد نمايد، آن گونه که پر از ظلم و ستم شده باشد.

امام باقر عليه السلام در اين رابطه مي‌فرمايد:

کَأَنّي بِالقائِمِ (ع) عَلي نَجَفِ الکوُفَهِ قَدسارَ اِلَيها مِن مَکهَ في خَمسَهِ الافٍ مِنَ المَلائِکَهِ، جِبرئيلُ عَن يَمينِهِ، وَ ميکائيلُ عَن شمِالِهِ، وَ المُؤ‌مِنوُنَ بَينَ يَدَيهِ، وَ هُوَ يُفَرٍّقُ الجُنُودَ في البِلادِ [3] .

گويي قائم (ع) را به چشم خود مي‌بينم که با پنج هزار فرشته، از مکه به سوي نجفِ کوفه رفته، جبرئيل در طرف راست و ميکائيل در طرف چپ و مؤ‌منان در پيش روي آن حضرت قرار دارند، از آن جا سپاهيان‌اش را به سوي کشورها گسيل مي‌دارد.

و در حديث ديگري فرمود:

يَدخُلُ الکُوفَهَ و فيها ثَلاثُ راياتٍ قَدِ اضطَرَبَت، فَتَصفُولَهُ وَ يَدخُلُ حَتّي يأتِيَ المِنبَرَ فَيَخطُبُ، فَلا يَدرِي النّاسُ ما يَقُولُ مِنَ البُکاء [4] .

در حالي که سه پرچم در کوفه به شدّت درگير است، او وارد کوفه مي‌شود، پس کوفه براي او مسخّر مي‌شود، او وارد کوفه شده بر فراز منبراش قرار گرفته، به ايراد خطبه مي‌پردازد، مردم آن قدر اشکِ شوق مي‌ريزند که متوجّه سخنان او نمي‌شوند.

امير مؤ‌منان در ضمن يک حديث طولاني مي‌فرمايد:

ثُم يُقبِلُ اِلَي الکوُفَهِ فَيَکوُنُ مَنزِلُهُ بِها؛ [5] .

آنگاه به سوي کوفه روي مي‌آورد و اقامتگاه‌اش را در آنجا قرار مي‌دهد.

و در فراز ديگري از اين حديث مي‌فرمايد:

يَسکُنُ هُوَ وَ اهلُ بَيتِهِ الرُحبَهَ؛ [6] .

او و اهلبيت‌اش در «رُحبَه» سکونت مي‌کنند. [7] .

و در پايان مي‌افزايد:

وَ الرُّحبهُ اِنما کانَت مَسکَنَ نُوحٍ (ع) وَ هِيَ ارضٌ طَيبهٌ وَ لايسکُنُ رَجُلٌ مِن آل مُحمد (عليهم السلام) وَلايُقتَلُ اِلا بأرضٍ طيَبه زاکيَهٍ، فَهُم الاوصياءُ الطيبونَ؛ [8] .

«رُحبه» اقامتگاه حضرت نوح «عليه السلام» بود. آنجا سرزمين پاکيزه‌اي است و هرگز هيچ يک از آل محمد (عليهم‌السلام) جز در يک سرزمين مقدس سکني نمي‌کند، و جز در يک سرزمين پاک و پاکيزه به شهادت نمي‌رسد.

از امام باقر (ع) پرسيدند: پس از مکه و مدينه کدامين بقعه از بقاع پروردگار افضل است؟ فرمود: «کوفه» سپس در ضمن شمارش ويژگي‌هاي کوفه فرمود:

وَ فيها يظهرُ عَدلُ اللهِ، وَ فيها يَکوُنُ قائِمه، وَ القوامُ مِن بَعدهِ، وَ هِيَ تَکوُنُ مَنازِلَ النبيينَ و الاوصياءِ و الصالحينَ؛ [9] .

عدالت خداوند در آنجا ظاهر مي‌شود، و قائم (عج) و ديگر قائمان - قيام کنندگان به قسط - که پس از او مي‌آيند، در آن جا ساکن مي‌شوند.

آن جا اقامتگاه انبياء، اوصيا و صالحان خواهد بود.

منظور از «قائمان بعد از او» احتمالاً پيشوايان هدايت‌گر بعد از آن حضرت مي‌باشند، چنانکه شيخ مفيد فرموده:

«بعد از حضرت قائم «عليه السلام» براي احدي فرمانروايي نيست، به جز آنچه در روايات آمده که فرزندان اش به آن امر قيام مي‌کنند، اگر خداوند بخواهد». [10] .

سيد مرتضي علم الهدي نيز در اين رابطه مي‌فرمايد:

«ممکن است پس از آن حضرت پيشواياني باشند که براي حفظ دين و حراست از مصالح مسلمين قيام کنند، و اين موضوع موجب نمي‌شود که ما از دوازده امامي بودن بيرون برويم، زيرا ما به شناخت 12 امام معصوم مکلّف هستيم...». [11] .

شيخ صدوق در اين رابطه حديثي نقل کرده که ابهام حديث فوق را از بين مي‌برد:

ابوبصير گويد: به محضر امام صادق (ع) عرضه داشتم: من از پدر بزرگوارتان شنيدم که فرمود:

يَکونُ بعدَ القائم اِثنا عَشَرَ مَهدياً،

بعد از قائم (ع) دوازده هدايت‌گر خواهد بود.

امام فرمود:

انما قالَ: اثنا عَشَرَ مَهدياً وَ لَم يَقُل: اِثنا عَشَرَ اِماماً؛

او فرمود که دوازده «هدايتگر» و نفرمود: دوازده امام.

سپس فرمود:

آنها گروهي از شيعيان ما هستند که مردم را به موالات و شناخت حق ما دعوت مي‌کنند. [12] .

شيخ طوسي حديث ديگري از امام باقر (ع) روايت کرده که در فرازي از آن مي‌فرمايد:

يا اَبا حَمزَهَ اِنَّ مِنّا بَعدَ القائِمِ اَحَدَ عَشَرَ مَهدياً مِن وُلد الحسيِن عليه السلام؛ [13] .

اي ابا حمزه بعد از قائم عليه السلام از ما يازده هدايتگر از نسل حسين (عليه السلام خواهد بود.)

در اين رابطه شيخ حرّ عاملي به تفصيل سخن گفته، [14] نگارنده نيز در زمينهِ روايات وارده پيرامون فرزندان حضرت ولي عصر (عج) به تفصيل سخن گفته است. [15] .

امّا جملهِ: «وَ هِيَ تَکونُ مَنازِلَ النَبيّينَ...؛ آنجا اقامتگاه پيامبران، اوصياي پيامبران و صالحان خواهد شد» در حديث سابق، پس آن اشاره به عالم رجعت است.

آيات فراواني از قرآن به رجعت تفسير شده احاديث فراواني از پيشوايان معصوم رسيده، که بي‌گمان بيش از حدّ تواتر است، [16] بلکه به تعبير شيخ حرّ عاملي جزو ضروريات مذهب شيعه مي‌باشد. [17] و همهِ علماي شيعه بر آن اتفاق نظر دارند و به اصطلاح مسأله اجماعي مي‌باشد. [18] .

بر اساس روايات فراواني که در ذيل آيهِ 81 از سورهِ آل عمران وارد شده، همهِ پيامبران رجعت مي‌کنند و تحت فرمان امير مؤ‌منان (صلوات الله عليه) قرار مي‌گيرند. [19] .

در روايات ديگري از اوصياي پيامبران، از جمله «يوشع بن نون» به صراحت نام برده شده که رجعت مي‌کنند و از ياران حضرت صاحب الزمان مي‌باشند. [20] .

در اين روايات از سلمان، مقداد، جابر بن عبدالله، مالک اشتر، اصحاب کهف و جمعي ديگر از صالحان به صراحت ياد شده و تصريح شده که رجعت خواهند نمود. [21] .

در حديثي مفضل بن عمر از امام صادق (ع) روايت کرده که فرمود:

اِذا قامَ قائِمُ آل مُحَمَد استخرَجَ مِن ظَهرِ الکوفهِ سَبعَه وَ عِشرينَ رجلاً، خمسَهَ عَشَرَ مِن قَوم موسي (ع) ، الذينَ يَقضونَ بِالحقِ و بِهِ يعدلوُنَ، و سبعهً مِن اصحابِ الکهفِ، و يوشَعَ وَصِي موسي، و مؤ‌منَ آل فرعونَ، و سلمانَ الفارسِيِ، و اَبادجانَهَ الاَنصاري و مالِکَ الاشترِ؛ [22] .

چون قائم آل محمد (ع) قيام کند 27 نفر را از پشت کوفه بيرون مي‌آورد: 15 تن از قوم حضرت موسي (ع) که به حق داوري مي‌کردند و به حق، عدالت را رعايت مي‌نمودند.7تن اصحاب کهف؛ يوشع وصي موسي، مؤ‌من آل فرعون، سلمان فارسي، ابودجانه انصاري، و مالک اشتر.

روي اين بيان قبّه الاسلام کوفه در حدود شش سال در عهد اميرمؤ‌منان (ع) پايتخت دولت حقه بود، و در حدود شش ماه در عهد خلافت ظاهري امام حسن مجتبي (ع) پايتخت خلافت اسلامي بود و به مدت 309 سال پايتخت حکومت و مقرّ فرماندهي حضرت بقيه الله - ارواحناه فداه - خواهد بود.