سيماي مسجد کوفه در آيينه آيات و روايات
آيات فراواني از قرآن کريم به مسجد کوفه مربوط ميشود که به شماري از آنها اشاره ميشود:
الف. (وَ اصنَعِ الفُلکِ بِاَعيُنِنا وَ وَحينا) [1] .
خداوند به حضرت نوح (عليهالسلام) وحي فرمود: کشتي را به ياري ما (در حضور ما) و به فرمان ما بساز.
24. امام صادق (عليهالسلام) فرمود:
حضرت نوح (عليهالسلام) نجار بود او نخستين کسي است که کشتي ساخت، او نهصد و پنجاه سال قوم خود را ارشاد و هدايت کرد، آنها همهاش او را مسخره کردند، پس از خدا خواست که احدي از آنها را روي زمين باقي نگذارد. خدا به او وحي کرد که کشتي را بسازد.
فَعَمِلَ نُوحٌ سَفيَنتهُ في مسجِد الکُوفه بِيَدِهِ، فَاتي بِالخَشَبِ مِن بُعدٍ حَتّي فَرَغَ مِنها. [2] .
حضرت نوح کشتي را با دست خود در مسجد کوفه ساخت و تختهها را از راههاي دور آورد تا کار ساختن کشتي به اتمام رسيد.
ب. (حَتّي اِذا جاءَ اَمرُنا وَ فارَ التّنّوُرُ) : [3] .
تا هنگامي که فرمان ما فرا رسيد و از تنور آب جوشيد.
25. اميرمؤمنان (عليهالسلام) در ضمن شمارش ويژگيهاي مسجد کوفه فرمود:
فيهِ نَجَرَ نوُحٌ سَفينَنَه، و فيهِ فارَ التّنّورُ، و بهِ کانَ بَيتُ نوُحٍ و مَسجِدُهُ، وَ في زاويَتهِ اليُمني فارَ التّنّوُرُ. [4] .
حضرت نوح کشتياش را در آن جا ساخت، از تنور نيز همان جا آب جوشيد. خانهي نوح و محل عبادت او نيز آن جا بود. در زاويهي راست آن آب از تنور جوشيد.
26. امام باقر (عليهالسلام) نيز در اين رابطه فرمود:
مسجدُ کوُفانَ فيهِ فارَ التّنّورُ، نُجِرَتِ السفينه، و هُوَ سُره بابِلَ وَ مَجمَعُ الاَنبياءِ. [5] .
در مسجد کوفه از تنور آب جوشيد کشتي آن جا ساخته شد، آنجا ناف بابل و محل اجتماع پيامبران است. [6] .
27. امام باقر (عليهالسلام) در حديث ديگر با تفصيل بيشتري فرمود:
مَسجِدُ کوُفانَ رَوضَه مِن رياضِ الجَنّه، صلّي فيهِ الفُ نَبي وَ سَبعوُنَ نَبيّاً، وَ مَيمَنَتُهُ رَحمَه و مَيسرِتُهُ مَکرٌ، فيهِ عَصا موسُي و شَجَره يَقطينَ و خاتَمُ سُليمانَ، و مِنهُ فارَ التّنّوُرُ و نَجَرتِ السفينَه و هِيَ صُره [7] بابِلَ و مَجمَعُ الانبَياءِ. [8] .
مسجد کوفه باغي از باغهاي بهشت است، هزار و هفتاد پيامبر در آن نماز گزارده، سمت راست آن رحمت و سمت چپ آن نيرنگ [9] ميباشد. عصاي حضرت موسي، درخت کدوي (حضرت يونس) و انگشتريِ حضرت سليمان در آن است. تنور از آن جا جوشيد، کشتي در آن جا ساخته شد. آن جا قلّهي شرف بابل و خيمهي اجتماع پيامبران است.
28. بر اساس روايات اين تنور همان تنور حضرت آدم (عليهالسلام) بود که بعدها به حضرت نوح (عليهالسلام) منتقل شد و محل فعلي آن در سمت راست کسي است که از باب کنده وارد مسجد ميشود. [10] .
ج. (و قيلَ يا ارضُ ابلَعي ماءَکِ) : [11] .
سر انجام گفته شد: اي زمين آب خود را فرو بر.
29. امام صادق (عليهالسلام) در تفسير اين آيهي شريفه فرمود:
هنگامي که کشتي نوح به وسط مسجد کوفه رسيد خدا به زمين فرمان داد که آب خودش را فرو ببرد.
فَبَلَعَت ماَها مِن مَسجِدِ الکُوفَه، کَما بَدَءَ الماءُ مِنهُ. [12] .
پس زمين آب خودش را از مسجد کوفه فرو برد، چنان که در آغاز نيز از همان جا شروع شده بود.
د. (و جَعَلنَا ابنَ مَريَمَ و اُمهُ آيَه و آوَيناهُما اِلي رَبوَه ذاتِ قرارٍ و مَعينٍ) : [13] .
ما عيسي بن مريم و مادرش را آيت و نشانهاي قرار داديم و آنها را در سرزمين مرتفعي که داراي امنيت و آب جاري بود، جاي داديم..
30. اميرمؤمنان (عليهالسلام) در تفسير اين آيهي شريفه فرمودند:
الرّبوه: الکوفَه، و القرارُ: المسَجِدُ، و المعَينُ: الفُراتُ. [14] .
منظور از «رَبوه» (مکان مرتفع) کوفه، مقصود از «القَرارُ» (محل امن و آسايش) «مسجد کوفه»، و هدف از «معين» (آب روان و خوش گوار) همان «فرات» ميباشد.
پاورقي
[1] سوره هود (11) آيه 37.
[2] کافي. ج 8، ص 234؛ تفسير عيّاشي، ج 2، ص 306؛ تفسير برهان، ج 5، ص 130، تفسير کنز الدّقايق، ج 6، ص 157.
[3] سوره هود (11) آيه 40.
[4] تفسير عياشي، ج 2، ص 308.
[5] تفسير عياشي، ج 2، ص 308؛ بحار الانوار، ج 100، ص 378؛ مجمع البيان، ج 5، ص 247.
[6] علامه مجلسي فرموده: منظور «محل اجتماع پيامبران» محل اجتماع پيامبران به هنگام رجعت در هنگامهي ظهور امام زمان (عجّل اللّه تعالي فرجه الشّريف) ميباشد. (مرآه العقول، ج 15، ص 490) .
[7] در حديث پيشين سرّه با سين به معناي ناف و در اين حديث صُرّه با صاد به معناي کيسه، مکان شريف و مرتفع ميباشد. اگر به معناي کيسه باشد به اين مناسبت است که اشياي قيمتي را در کيسه قرر ميدهند (مرآه العقول، ج 10، ص 490) .
[8] کافي، ج 3. ص 493، تهذيب الاحکام، ج 3، ص 252، المزار الکبير، ص 125، وسائل الشيعه، ج 5، ص 251؛ بحار الانوار، ج11، ص 58؛ ج 100 ص 387؛ مستدرکات وسائل، ج 3، ص 402.
[9] ابن ابي الحديد ميگويد: تعبير نيرنگ اشاره به شهادت خويش در اين مسجد ميباشد. (شرح نهج البلاغه، ج 19، ص 133) .
[10] مرآه العقول، ج 26، ص 298.
[11] سوره هود (11) آيه 44.
[12] تهذيب الاحکام، ج 6، ص 23؛ کامل الزيارات، ص 38؛ تفسير برهان ج 5، ص 134؛ تفسير صافي، ج 2، ص 449؛ تفسير کنزالدقايق، ج 6، ص 174؛ بحار الانوار، ج 11، ص 268؛ ج 82، ص 66؛ ج 100، ص 258.
[13] سوره مؤمنون (23) آيه 50.
[14] تفسير عياشي، ج 3، ص 134؛ معاني الاخبار، ص 373؛ مجمع البيان، ج 7، ص 172؛ تفسير البرهان، ج 7، ص 24؛ تفسير صافي، ج 3، ص 401؛ تفسير کنز الدقايق، ج 9، ص 191؛ بحار الانوار ج 14، ص 239؛ ج 60، ص 202.