چگونگي صدور و تحويل توقيعات
چنان که در پيش اشاره شد، مکتوبات حاوي سؤالات و درخواست هاي شيعيان، از طريق وکيلان و سفراي امامان (ع)، به دست ائمه (ع) مي رسيد. در زمان حضور امام معصوم (ع)، پس از تحويل اين مکتوبات، امام (ع) اقدام به پاسخ گويي کرده، از طريق وکيلان يا پيک هايي مخصوص، آن را به شيعيان مي رساندند. در مواردي، امام (ع) به طريق خرق عادت، عمل کرده و به جهت رعايت جهات امنيتي، يا مصالح ديگر - با توجه به علم امامت - پاسخ سؤالات را قبل از آن که به امام برسد، مکتوب فرموده و به محض تقديم سؤال، پاسخ را تحويل مي دادند؛ نظير آنچه که درباره امام کاظم (ع) نقل شده است: آن حضرت، پاسخ هاي از قبل آماده شده براي نامه هاي ارسالي از عراق توسط «علي بن يقطين» را، به محض دريافت نامه ها، به آورندگان آنها تحويل داد. [1] امام عسکري (ع) نيز نامه هاي دربسته اهالي نيشابور را، بدون رؤيت آنها پاسخ دادند. [2] .
در عصر غيبت صغري، مهم ترين واسطه تحويل نامه هاي شيعيان به امام عصر (ع)، سفيران ناحيه مقدسه بودند. البته در مواردي نيز نامه هاي سؤال يا درخواست، به واسطه برخي از خادمان يا کساني که به خانه حضرت رفت و آمد مي کردند، به محضرش رسانده مي شد. به عنوان نمونه، «محمدبن يوسف شاشي»، نامه اي را به وسيله زني که به بيت امام (ع) رفت و آمد مي کرد؛ به نزد آن حضرت فرستاد و پاسخ گرفت که بشارت به شفاي بيماري اش بود. [3] .
پاورقي
[1] رجال کشي، ص 436، ح 821.
[2] مناقب آل ابي طالب، ج 4، ص 291.
[3] الخرائج و الجرائح، ج 2، ص 695، ح 9.