دو اصطلاح محکم و متشابه برگرفته از آيه 7 از سوره آل عمران مي‌باشد:

)هوالّذي انزل عليک الکتاب منه آيات محکمات، هن ام الکتاب، و اخر متشابهات، فأ‌مّا الّذين في قلوبهم زيغ فيتبعون ما تشابه منه ابتغاء الفتنه و ابتغاء تأ‌ويله، و مايعلم تأ‌ويله الاّ اللّه والراسخون في العلم يقولون امنّا به، کل من عند ربّنا، و ما يذکّر الاّ اولوا الالباب(

از دير باز بحث از محکم و متشابه، گسترهِ قابل توجهي از انديشه دانشمندان را به خود اختصاص داده است. توضيح مفاد محکم و متشابه و تعيين مصاديق اين دو واژه، تلاش براي بر طرف ساختن ابهام از آيات متشابه، ارايهِ معناي درست آيات متشابه و تبيين حکمت آيات متشابه، از کوشش‌هايي بوده که در اين زمينه صورت گرفته است. اين پرسش اساسي که آيا دانش آيات متشابه تنها در اختيار ذات ربوبي است يا راسخون در علم نيز به اين دانش راه دارند، شيوه برخورد با آيات متشابه را تعيين مي‌کند. پاسخ اين پرسش با چگونگي ترکيب آيه فوق مرتبط است؛ اگر «راسخون في العلم» عطف بر «اللّه» گرفته شود و جمله «يقولون...» جمله حاليه، راسخون در علم نيز عالمان به آيات متشابه خواهند بود، ولي اگر «راسخون في العلم» مبتدا و جمله «يقولون...» خبر آن، و واو عطف، جمله دوم را بر جملهِ اول عطف کند، يا اساساً واو استينافي دانسته شود، قهراً علم به آيات متشابه، به پروردگار عالم اختصاص مي‌يابد. تعيين هر يک از دو احتمال بالا، روش مفسّر را در تفسير روشن مي‌سازد. [1] ما در اين‌جا به چند نکته برگرفته از آيه شريفه اشاره مي‌کنيم، سپس به احاديثي که در زمينه محکم و متشابه وارد شده نگاهي مي‌اندازيم و در پايان به توضيح ديدگاه تفسير نعماني در اين مبحث و مقايسه آن‌ها با آراي قدماي مفسران مي پردازيم.