فهرست عناوين تفسير نعماني
فهرست اقسام آيات و مضامين آنها به سه گونه تنظيم شده است، نخست اقسام هفت گانه آيات قرآن ذکر شده است با تعبير:«هي امر و زجر و ترغيب و ترهيب و جدل و مثل و قصص»، سپس با تعبير «في القرآن» مصطلحات دوگانهاي همچون: ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه، خاص و عام... ذکر شده که پايان آن تعبير «حرف مکان حرف» ميباشد، اين گونه را ميتوان ده يا يازده عنوان [1] گرفت. گونه سوم در فهرست با تعبير «منه»، به انواع آيات قرآني ميپردازد، در اين فهرست 41 بار عبارت «منه...» تکرار شده است.
بنابراين در مجموع 58 يا 59 عنوان از عناوين علوم قرآني و اقسام آيات در اين فهرست آمده است.
عناوين گونه سوم را که با «منه» آغاز شده، با توجه به موضوعات آن ميتوان در اقسام زير جاي داد: [2] .
ا- ارتباط لفظ قرآن و معناي آن [3] ، همچون:
ما لفظه خاص (رقم 18)، ما لفظه واحد و معناه جمع (رقم 20)، مخاطبه لقوم و المعني لاخرين (رقم 36)، مخاطبه للنبي (ص) و معناه واقع علي امته (رقم 37).
ب - تحريف لفظي يا معنوي در قرآن، همچون:
ما هو باق محرف عن جهته (رقم 24)، ما هو علي خلاف تنزيله (رقم 25)، ما تأليفه و تنزيله (؟) علي غير معني ما انزل فيه (رقم 39).
ج- تأويل و تنزيل، همچون:
ما تأويله في تنزيله (رقم 26)، ما تأويله قبل تنزيله (رقم 27)، ما تأويله بعد تنزيله (رقم 28).
د - تأليف آيات و ارتباط آيات با يکديگر، همچون:
آيات بعضها في سوره و تمامها في سوره اخري (رقم 29)، آيات نصفها منسوخ و نصفها متروک علي حاله (رقم 30) آيات مختلفه اللفظ متفقه المعني (رقم 31)، آيات متفقه اللفظ مختلفه المعني (رقم 32).
ه - انواع رخصتها در قرآن، [4] همچون:
آيات فيها رخصه و اطلاق بعد العزيمه (رقم 33). رخصه صاحبها فيها بالخيار ان شاء اخذ و ان شاء ترکها (رقم34).
و- ردّ اديان و مذاهب و انديشههاي انحرافي، [5] همچون:
رد من الله تعالي و احتجاج علي جميع الملحدين و الزنادقه و الدهريه و الثنويه و القدريه و المجبّره و عبده الاوثان و عبده النيران (رقم 42)، الردّ علي من زعم انّ الايمان لا يزيد و لا ينقص و ان الکفر کذلک (رقم 43).
ز- اخبار اوصياء و انبياء، همچون:
معرفه ما خاطب الله عزوجل به الائمّه و المؤمنين (رقم 54)، اخبار خروج القائم منّا عجّل الله فرجه (رقم 55)، اخبار الانبياء و شرائعهم و هلاک اممهم (رقم 57)، ما بيّن الله تعالي في مغازي النبي (ص) و حرو به و فضائل اوصيائي (رقم 58).
ح- موضوعات متفرقه، [6] همچون:
[ما] لا يعرف تحريمه الاّ بتحليله (رقم 38)، صفات الحق و ابواب معاني الايمان و وجوبه و وجوهه (رقم 48).
پاورقي
[1] در نحوهِ شمارش، ناسخ و منسوخ يک عنوان گرفته شده و نيز محکم و متشابه يک عنوان، عنوان منقطع [«واو» بعد از اين کلمه زائد است] معطوف و منقطع غير معطوف» اگر دو عنوان دانسته شود، گونه دوم يازده عنوان و اگر يک عنوان گرفته شود اين گونه ده عنوان خواهد بود.
[2] در اين مقاله براي سهولت آدرس دهي، عناوين فهرست را رقم زدهايم، بدين ترتيب اقسام هفت گانه آيات از رقم 1 تا 7، عناويني که پس از کلمه: في القرآن ناسخ و منسوخ و ... آمدهاند از رقم 8 تا17 (منقطع معطوف و منقطع غير معطوف را دو رقم زدهايم) عناويني که با «منه» آغاز شده، از رقم 18 تا 58 را به خود اختصاص دادهاند.
[3] از رقم 18 تا 23 و نيز دو رقم 36 و 37 از اين قسم است.
[4] از رقم 33 تا 35 از اين قسم است.
[5] از رقم 40 - 53 (بجز رقم 48 که به مناسبت ذکر شده) از اين قسم است.
[6] ارقام 38، 48، 56 از اين قسم است.