شرف الدين استرابادي، در کتاب تأويل الآيات، رواياتي چند از غيبت شيخ مفيد نقل کرده که غالباً با حذف آغاز اسناد همراه است، ولي در يک جا ص 208، (ذيل سوره ي توبه) دو روايت با سند کامل به همراه توضيحي از مؤلّف در ميان آن دو، از اين کتاب نقل کرده است:

حدّثنا علي بن الحسين قال حدّثنا محمد بن يحيي العطّار ...

و أوضح من هذا، بحمدالله و أنور و أبين و أزهر...

أخبرنا سلامة بن محمّد، قال: حدّثنا ابوالحسن عليّ بن معمّر...

اين دو حديث، به همين شکل، [1] در غيبت نعماني ص 86 / 17، 87 / 18 روايت شده است. ساير موارد نقل تأويل الآيات از غيبت شيخ مفيد هم همگي در غيبت نعماني نقل شده است:

تأويل الآيات، 87 (ذيل سورة البقره)غيبت نعماني، ص 314 / 6، 282 / 67.

تأويل الآيات، 102 (ذيل سورة البقره) غيبت نعماني، ص 132 / 14.

تأويل الآيات، 123 (ذيل سورة آل عمران) غيبت نعماني، ص 41 / 2.

تأويل الآيات، 133 (ذيل سورة آل عمران) غيبت نعماني، ص 26، ص 199 / 13.

تأويل الآيات، 256 (ذيل سورة النحل) غيبت نعماني، ص 198 / 9، 243 / 43.

تأويل الآيات، 384 (ذيل سورة الشعراء) غيبت نعماني، ص 174 / 11.

بدين ترتيب، ترديدي نيست که نسخه اي را که شرف الدين استرابادي نسخه ي غيبت شيخ مي دانسته، چيزي جز نسخه اي از غيبت نعماني نبوده است. چه چيز سبب شده که چنين خلطي رخ نمايد؟

در پاسخ اين سؤال، بايد توجّه داشت که از يک سو، شيخ مفيد، کتابي در غيبت داشته که در رجال نجاشي از آن نام برده شده [2] است. البته، ظاهراً، اين کتاب، جزء کتب مفقود وي است و از آن، نسخه اي در دست نيست، و آگاهي خاصّي هم از آن نداريم.

از سوي ديگر، شيخ مفيد، مکنّي به ابوعبداللّه و نام وي، محمّد بن محمّد بن النعمان بوده، لذا گاه از وي به ابوعبدالله بن النعمان ياد مي شده است. [3] .

شباهت اين عنوان با عنوان ابوعبدالله النعماني مؤلف کتاب غيبت آشکار است، لذا تحريف عنوان «ابوعبدالله النعماني» به «ابوعبدالله بن النعمان»، يا خلط اين دو عنوان با هم، مي تواند سبب انتساب کتاب غيبت نعماني به شيخ مفيد گردد.

البته، در اين جا هم نام بودن نعماني و مفيد را نيز نبايد از نظر دور داشت.