بازگشت

نمونه ي بسيار جالبي از تحريفات نسخه ي چاپي


جناب اقاي مهدي پور، اين مورد را متذکّر شدند.

در حديثي از امام باقرعليه السلام در نسخه چاپي الغيبة نعماني ص 301 (ص 161، چاپ سنگي) مي خوانيم: «إنّهما أجلان: أجل محتوم، و أجل موقوف. فقال له حمران: «ما المحتوم» قال: «الّذي للّه فيه المشيئه». قال حمران: «إنّي لأرجو أن يکون أجل [1] السفياني من الموقوف». فقال ابو جعفر عليه السلام: «لا و الله: إنّه لمن المحتوم.»

اين متن از دو سو، با اشکال همراه است: نخست اين که در اين حديث، تنها به تعريف اجل محتوم پرداخته شده و ديگري اين که تعريف ارائه شده با اجل موقوف سازگارتر است تا با اجل محتوم. اين دو اشکال، هر دو، از يک ريشه نشأت گرفته است و آن، اشتباه در نسخه چاپي است. در اين جا، اين يک سطر، قبل از «الّذي للّه فيه المشيئه» افتاده است: «الّذي لايکون غيره.» قال: «فما الموقوف؟» فقال: «هو».

تکرار «قال الّذي» در اين حديث، سبب شده که چشم ناسخ، از يک مورد اين عبارت به مورد ديگر پرش کند و چنين سقطي رخ دهد.

با توجه به آن چه گذشت، نياز به چاپي انتقادي از الغيبة نعماني، بر مبناي نسخه ي رضوي، کاملاً احساس مي گردد. شايد با تفحّص در فهرست هاي نسخه هاي خطّي کتابخانه هاي مختلف، به نسخه يا نسخه هاي ديگري که بتوان در اين تصحيح از آن ها بهره جست، دست يافت.

مرحوم مجلسي هم غالباً، نسخه هاي اصيل و ارزش مندي در اختيار داشته است، لذا مراجعه به بحار الأنوار، به عنوان يک نسخه، در اين تصحيح ضروري است.

اميد که صاحب همّت و صلاحيّتي، به اين مهم دست يازد و اين اثر گران بها را از نو زنده سازد.


پاورقي

[1] در نسخه ي رضوي: أمر - به جاي أجل - ذکر شده که زيباتر به نظر مي آيد.