سومين بحث مقدماتي، تبيين قلمروهاي بحث هاي تاريخي دوران غيبت کبري امام مهدي (عج) مي باشد.

بسيار طبيعي است که اولين قلمرو اين بحث همان تاريخ شخص امام مهدي (عج) مي باشد. در اين قلمرو شايسته است - علي رغم محدوديت منابع گويا و روشن در اين زمينه - حوادث زندگاني ويژه ي آن حضرت پس از انقضاي دوران غيبت صغري ، و سيره ي حضرت مهدي (عج) در دوران غيبت کبري ، و هم چنين ملاقات هاي حضرت مهدي (عج) با طبقات مختلف در طول دوران غيبت کبري مورد بحث و بررسي قرار گيرد.

2 - از آن جا که حضرت مهدي (عج) براي رسيدگي به شؤون ديني، فرهنگي و سياسي شيعيان خود، فقهاي جامع الشرايط را به عنوان نايبان عام خود و مراجع تقليد مسلمين منصوب نموده است، تاريخ مرجعيت و مراجع تقليد، بايد دومين قلمروي بحث هاي ويژه عصر غيبت کبري باشد.

3 - حوزه هاي علميه به عنوان نهاد ريشه داري که پيامبرصلي الله عليه وآله و اهل بيت عليهم السلام، آن را تأسيس کرده اند تا در آن نهاد، متخصصاني در شناخت دين، تربيت يافته و نيازهاي فرهنگي جامعه اسلامي را در دوران غيبت تأمين کنند و وظيفه ي پاسداري از فرهنگ اسلامي را بر دوش بگيرند. بنابراين، تاريخ اين نهاد بسيار مهم که پرتويي از نهاد امامت است، بايد به گونه اي تحليلي، و نقش آن در ترويج فرهنگ اسلامي و فرهنگ امامت و مهدويّت در طول دوران غيبت کبري ، در کنار نقش سياسي آن، مورد مطالعه و تحقيق قرار گيرد.

4 - شيعه و تشيّع و فرهنگ شيعي، جنبش ها و دولت هاي شيعي در دوران غيبت کبري به عنوان چهارمين قلمرو نيز بايد مورد مطالعه قرار گيرد.

5 - با توجه به اين که تاريخ دوران غيبت کبري ، مقطعي از تاريخ اسلام و تاريخ جهان اسلام بوده، و در فضاي عام و گستره ي جهان اسلام، تمام تحولات مربوط به شيعه و تشيّع و حوزه هاي علميه و مرجعيت و غيبت شخص امام مهدي (عج) انجام گرفته، و بحث هاي ويژه ي هر قلمرو با قلمروهاي ديگر بي ارتباط نبوده است، بنابراين در يک نگاه تاريخي - تحليلي، تمام اين قلمروها بايد با هم ديده شوند.

تاريخ جهان اسلام در ابعاد مختلف (فرهنگي، ديني، اجتماعي، سياسي، اقتصادي، نظامي و در تمام ابعاد جغرافيايي) بايد ملاحظه گردد. بنابراين، شرق جهان اسلام و شمال و جنوب خاورميانه و غرب آن، همگي به هم پيوسته است و بايد مورد توجه قرار گيرد.

6 - و در صورت لزوم، سير تحولات عمده در جهان بشريت نيز نبايد از چشم يک مورّخ محقّق به دور باشد؛ زيرا رسالت امام مهدي (عج)، رسالتي جهاني است و جهان در انتظار اين مصلح الهي به سر مي برد. پس تمام تحولات جهاني که جهان را به سمت آن روز موعود حرکت مي دهند، بايد مورد مطالعه ي جدّي قرار گيرند.