قرآن کريم، ضمن بيانات تفصيلي درباره قانونمند بودن تاريخ و تحقّق سنّت هاي الهي درطول آن، و بيان امکان و يا ضرورت شناخت سنت هاي الهي حاکم بر تاريخ، انواع سنّت هاي الهي را بيان کرده است.

شهيد صدر [1] در بياني روشن و دقيق تر، سنّت هاي الهي در قرآن را، به سنّت هاي مطلق، مشروط و موضوعي تقسيم کرده و گرايش به دين را سنّتي الهي دانسته است. اين گرايش در دراز مدت، قابل تخلّف نخواهد بود؛ بنابراين بشريت نمي تواند از دين داري سر باز زند و تا ابد به دين پشت کند. کفر، شرک و نفاق نيز نمي تواند در دراز مدت بر جوامع بشري حکومت کند.

البته اين سُنت الهي، جداي از سنت هاي مطلقِ «کمال خواهي، کمال جويي و کمال يابي» و سنت هدايت الهي براي بشريت و استمرار اين هدايت در تمام مقاطع حرکت انسان ها نخواهد بود، البته همراه با سنتِ اختيار داشتن انسان ها، و ضرورت تربيت بشريّت بر اساس خط هدايت الهي... و جدا نشدن تربيت از راهنمايي مستمر و همه جانبه، و انتخاب و تعيين مربيان شايسته از سوي پروردگار دانا و حکيم. - با توجه به امکان فساد و ظلم انسان ها - در چنين شرايطي و همراه با چنين سنّت هايي، به انزوا کشاندن رهبران الهي و ستم روا داشتن بر آنان و محروم کردن جامعه از برکات وجودي و هدايتهاي آنان؛ امري طبيعي و قابل پيش بيني است.

مؤلّفه هاي «ختمِ وصايت» و «غيبت» و «ظهور»، بايد در اين زمينه و با توجّه به چنين شرايطي مطرح گردد و مورد فهم و مطالعه قرار گيرد.

قرآن کريم با آينده نگري خود، مسير پر فراز و نشيب بشريت را ترسيم کرده و حوزه هاي تحوّلات اجتماعي آينده را توضيح داده است. برنامه مناسب براي رسيدن بشريت به اهداف و آرمان هاي تعيين شده را در اختيارش قرار داده و او را براي حرکتي پر شتاب، به سوي کمال دعوت کرده است.

تمام آيات قرآن که درباره حضرت مهدي (ع) و ياران باوفايش در روايات مطرح شده و مورد تطبيق يا تأويل يا تفسير قرار گرفته است؛ بهترين شاهد بر آينده نگري و آينده شناسي قرآن کريم است.

وراثت زمين [2] ؛ فراگير شدن حق و از ميان رفتن باطل [3] ؛ شايستگي نيکان و سرسپردگان براي حق [4] ؛ سپري شدن دوران ترس و تقيه و از ميان رفتن تمام گونه هاي شرک [5] ؛ تلاش بي وقفه کافران براي خاموش کردن چراغ پر فروغ خدا در شرايطي نابرابر؛ چيره شدن دين خدا و دين حق بر اديان ديگر و تحقّق اراده ذات حق، و روشن نمودن تمام زمين به نور هدايت خود [6] ، مفاهيمي است که قرآن کريم در سوره هاي مکي و مدني آنها را مورد توجه قرار داده و پيامبر خاتم (ص) در پرتو اين رهنمودهاي الهي، مصاديق روشن و دقيق آنها را بيان فرموده است.

آن حضرت، رسالتِ اهل بيت خود را، در اين زمينه، و رسالت خاتم اوصياء خود را پس از زمينه سازي هاي جانکاه فرزندان خود براي تحقق اين آرمان بزرگ الهي در قالب حديث، که طبق برخي منابع حداقل 550 [7] حديث از شخص پيامبر خاتم (ص) و 742 حديث از يازده امام معصوم [8] رسيده است.

و در حدود 504 حديث درباره ئ 274 آيه، ويژه حضرت مهدي (ع) و ظهور آن حضرت رسيده است. [9] .

علاوه بر اين اهداف ظهور امام مهدي (ع)، شرايط و نحوه ظهور نيز در آياتي چند مورد اشاره قرار گرفته است، و با توجّه به احاديث اهل بيت (ع)، بسياري از حقايق در طي دو قرن و نيم (250 سال) در اختيار جامعه مسلمين قرار داده شده است. اين احاديث (1292 حديث)، در منابع شيعه و غير شيعه مطرح بوده و در اختيار علماي مسلمين نيز قرار گرفته است. بدين ترتيب نمي توانيم از آثار رواني و اجتماعي اين احاديث، چشم پوشي کنيم. و در بررسي تاريخ عصر غيبت از آنها صرف نظر کنيم، و زمينه هاي فراهم شده براي ورود به عصر غيبت کبري را ناديده بگيريم.