بازگشت

بررسي کتاب تعازي


نويسنده ي کتاب، شريف زاهد ابي عبدالله محمد بن علي بن الحسن بن عبدالرحمان العلوي الحسيني است.

نسخه اي از اين کتاب، در خزانه ي رضوي عليه السلام بوده و محدّث نوري، آن را استنساخ کرده است.

اين کتاب را، شريف ابوعبدالله محمد بن علي بن الحسن بن عبدالرحمان، در سال چهارصد و چهل و سه، براي ابوالحسين زيد بن ناصر الحسيني روايت کرده است. [1] بنابراين، تأليف کتاب، در نيمه ي نخست قرن پنجم بوده است.

مؤلِّف کتاب، معاصر سيّد رضي رحمهم الله، بوده است. صاحب الذريعة مي نويسد: «نسخه ي مطبوع تاريخ بغداد، روايت صاحب کتاب التعازي است و مشايخ او در اين نقل، ابي اسحاق ابراهيم بن احمد بن محمد معدل طبري است که شريف رضي نيز قرآن را نزد او قرائت کرده است.». [2] .

نتيجه اين که کتاب تعازي در قرن پنجم (سال 443 ه.ق) روايت شده، ولي نقل داستاني که در پايان کتاب آمده، مربوط به سال پانصد و چهل و سه است؛ يعني، يک صد سال، ميان تأليف کتاب و داستاني که در آن نقل شده، فاصله است.

مسلّم است که اين داستان را استنساخ کنندگان، در پايان کتاب آورده اند و هيچ ارتباطي به متن کتاب ندارد.

ممکن است تصوّر شود که لابد تاريخ نقل داستان، اشتباه است و داستان در چهار صد و چهل و سه نقل شده، ولي اشتباهاً، پانصد و چهل و سه نوشته شده است.

اين سخن، به دلايل مختلف، مردود است.

1- تاريخ ها، با حروف نوشته شده اند و نه اعداد، و چنين خطاي فاحشي در نوشتار، بسيار بعيد است.

2- راوي اصلي داستان «انباري» در سال چهار صد و چهل و سه، نه تنها به دنيا نيامده بوده، بلکه چه بسا ابوين او نيز هنوز به دنيا نيامده بودند.

3- «ابن هبيره» که نام کامل او «يحيي بن محمد ابوالمظفر» و وزير چند خليفه ي عباسي بوده و داستان مورد بحث در جلسه او اتفاق افتاده، متولّد 490 ه. ق و متوفاي 560 ه. ق است. [3] وي، در سال 544 ه..ق؛ به وزارت مقتضي لأمر الله رسيد. [4] .


پاورقي

[1] الذريعة، ج 4، ص 205.

[2] همان.

[3] کامل ابن اثير، ج 11، ص 321.

[4] الکامل، ج 5، ص 146.