اين حديث را، کُليْني در الکافي [1] ، و شاگردش، نُعماني، در الغيبة [2] ، و صَدوق در کمال الدّين و تمام النّعمة [3] و عيون أخبار الرّضا عليه السّلام [4] ، و مفيد در الاِختصاص [5] ، و شيخ تقي الدّين أبوالصّلاحِ حَلَبي در تقريب المعارف [6] - با اختصار -، و شيخِ طوسي در الغَيبة [7] و أمالي اش [8] ، و أمين الدّينِ طَبْرِسي در إِعلام الوَري [9] ، و أبومنصورِ طَبْرِسي در الاِحتجاج - به طورِ مُرسَل [10] -، و شيخ حَسَن بن أبي الحَسَنِ ديلمي در إرشادالقلوب [11] ، و علّامه مجلسي در مُجَلَّدِ نُهمِ بِحارالأنوار [12] ، و سيّدمُحْسنِ أمين در أعيان الشّيعة [13] به نقل از الکافي، و صافي در مُنْتَخَبُ الأَثَر في الإمام الثّاني عَشَر عليه السّلام [14] ، آورده اند - قَدَّسَ اللّهُ أَسرارَهُم.

در الکافي به طورِ مُسْنَد [15] از أبوبصير [16] نقل شده است که وي از أبوعبداللّه «يعني: إمامِ صادق» - عليه السّلام - نقل کرده که آن حضرت فرمودند:

«قالَ أَبي لِجابِرِ بْنِ عَبْدِاللّهِ الْأَنْصاريِّ: إِنَّ لي إِلَيْکَ حاجَةً فَمَتي يَخِفُّ عَلَيْکَ



[ صفحه 88]



أَنْ أَخْلُوَ بِکَ فَأَسْأَلَکَ عَنْها؟ فَقالَ لَهُ جابِرٌ: أَيَّ الْأَوْقاتِ أَحْبَبْتَهُ.

فَخَلا بِهِ في بَعْضِ الْأَيّامِ، فَقَالَ لَهُ: يا جابِرُ! أَخْبِرْني عَنِ اللَّوْحِ الَّذي رَأَيْتَهُ في يَدِ أُمّي فاطِمَةَ - عَلَيْها السَّلامُ - بِنْتِ رَسُولِ اللّهِ (ص) وَمَا أَخْبَرَتْکَ بِهِ أُمّي أَنَّهُ في ذلِکَ اللَّوْحِ مَکْتُوبٌ.

فَقالَ جابِرٌ: أَشْهَدُ بِاللَّهِ أَنّي دَخَلْتُ عَلَي أُمِّکَ فاطِمَةَ - عَلَيهَا السَّلامُ - في حَياةِ رَسُولِ اللّهِ (ص) فَهَنَّيْتُها بِوِلادَةِ الْحُسَيْنِ وَ رَأَيْتُ في يَدَيْها لَوْحًا أَخْضَرَ، ظَنَنْتُ أَنَّه مِنْ زُمُرُّدٍ وَ رَأَيْتُ فيهِ کِتابًا أَبْيَضَ، شِبْهَ لَوْنِ الشَّمْسِ؛ فَقُلْتُ لَها: بِأَبي أَنْتِ وَ أُمّي! يا بِنْتَ رَسُولِ اللّه (ص)! ما هذَا اللَّوْح؟ فَقالَتْ: هذا لَوْحٌ أَهْداهُ اللّهُ إِلَي رَسُولِهِ (ص)، فيهِ اسْمُ أَبي وَ اسْمُ بَعْلي وَ اسْمُ ابْنَيَّ وَ اسْمُ الْأَوْصِياءِ مِنْ وُلْدي، وَ أَعْطانيهِ أَبي لِيُبَشِّرَني بِذلِکَ.

قالَ جابِرٌ: فَأَعْطَتْنيهِ أُمُّکَ فاطِمَةُ - عَلَيْهَا السَّلامُ - فَقَرأْتُهُ وَاسْتَنْسَخْتُه؛ فَقالَ لَهُ أَبي: فَهَلْ لَکَ - يا جابِرُ! - أَنْ تَعْرِضَهُ عَلَيَّ؟ قالَ: نَعَمْ.

فَمَشَي مَعَهُ أَبي إِلَي مَنْزِلِ جابِرٍ، فَأَخْرَجَ صَحيفَةً مِنْ رَقٍّ، فَقالَ: يا جابِرُ! انْظُرْ في کِتابِکَ لِأَقْرَأَ [أَنَا] عَلَيْکَ؛ فَنَظَرَ جابِرٌ في نُسْخَتِهِ فَقَرَأَهُ أَبي فَما خالَفَ حَرْفٌ حَرْفًا، فَقالَ جابِرٌ: فَأَشْهَدُ بِاللّهِ أَنّي هکَذا رَأَيْتُهُ فِي اللَّوْحِ مَکْتُوبًا:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ

هذا کِتابٌ مِنَ اللَّهِ الْعَزيزِ الْحَکيمِ لِمُحَمَّدٍ نَبِيِّهِ وَ نُورِهِ وَ سَفيرِهِ وَ حِجابِهِ وَ دَ ليلِهِ، نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمينُ مِنْ عِنْدِ رَبِّ الْعالَمينَ.



[ صفحه 89]



عَظِّمْ يا مُحَمَّدُ أَسْمآئي وَ اشْکُرْ نَعْمآئي وَ لا تَجْحَدْ آلائي، إِنّي أَنَا اللَّهُ لَا إِلهَ إِلَّا أَنَا قاصِمُ الجَبّارينِ وَ مُدِيلُ الْمَظْلُومينَ و دَيّانُ الدّينِ، إِنّي أَنَا اللّهُ لَا إِلهَ إِلَّا أَنَا فَمَنْ رَجَا غَيْرَ فَضْلي أَوْ خَافَ غَيْرَ عَدْلي، عَذَّبْتُهُ عَذابًا لَا أُعَذِّبُ بِهِ أَحَدًا مِنَ الْعالَمينَ، فَإِيّايَ فَاعْبُدْ وَ عَلَيَّ تَوَکَّلْ.

إِنّي لَمْ أَبْعَثْ نَبِيًّا فَأُکْمِلَتْ أَيّامُهُ وَ انْقَضَتْ مُدَّتُهُ إِلَّا جَعَلْتُ لَهُ وَصِيًّا، وَ إِنّي فَضَّلْتُکَ عَلَي الْأَنْبِيآءِ وَ فَضَّلْتُ وَصِيَّکَ عَلَي الْأَوْصِيآءِ وَ أَکْرَمْتُکَ بِشِبْلَيْکَ وَ سِبْطَيْکَ حَسَنٍ وَ حُسَيْنٍ، فَجَعَلْتُ حَسَنًا مَعْدِنَ عِلْمي بَعْدَ انْقِضآءِ مُدَّةِ أَبيهِ، وَ جَعَلْتُ حُسَيْنًا خازِنَ وَحْيِي وَ أَکْرَمْتُهُ بِالشَّهادَةِ وَ خَتَمْتُ لَهُ بِالسَّعادَةِ، فَهُوَ أَفْضَلُ مَنِ اسْتُشْهِدَ وَ أَرْفَعُ الشُّهَداءِ دَرَجَةً، جَعَلْتُ کَلِمَتِيَ التَّامَّةَ مَعَهُ وَ حُجَّتِيَ البالِغَةَ عِنْدَهُ، بِعِتْرَتِهِ أُثيبُ وَ أُعاقِبُ، أَوَّلُهُمْ عَليٌّ سَيِّدُالْعابِدينَ وَ زَيْنُ أَوْليآئي الماضينَ وَ ابْنُهُ شِبْهُ جَدِّهِ الْمَحْمودِ مُحَمَّدٌ الْباقِرُ عِلْمِي وَ الْمَعْدِنُ لِحِکْمَتي؛ سَيَهْلِکُ الْمُرتابُونَ في جَعْفَرٍ، الرّادُّ عَلَيْهِ کَالرّادِّ عَلَيَّ، حَقَّ الْقَوْلُ مِنّي لَأُکْرِمَنَّ مَثْوَي جَعْفَرٍ، وَ لَأَسُرَّنَهُ في أَشْياعِهِ وَ أَنْصارِهِ وَ أَوْلِيائِهِ؛ أُتِيحَتْ بَعْدَهُ مُوسَي فِتْنَةٌ عَمْيآءُ حِنْدِسٌ لِأَنَّ خَيْطَ فَرْضِي لايَنْقَطِعُ وَ حُجَّتي لَاتَخْفَي وَ أَنَّ أَوْليآئي يُسْقَوْنَ بِالکَأْسِ الْأَوْفَي، مَنْ جَحَدَ واحِدًا مِنْهُمْ فَقَد جَحَدَ نِعْمَتي، وَ مَنْ غَيَّرَ آيَةً مِنْ کِتابي فَقَدِ افْتَرَي عَلَيَّ، وَيْلٌ لِلْمُفْتَرينَ الجاحِدينَ عِنْدَ انْقِضآءِ مُدَّةِ مُوسَي عَبْدِي وَ حَبيبي وَ خِيَرَتي في عَليٍّ وَليِّي و ناصِري وَ مَنْ أَضَعُ عَلَيْهِ أَعْبآءَ النُّبُوَّةِ وَ أَمْتَحِنُهُ بِالْاِضْطِلاعِ بِها؛ يَقْتُلُهُ عِفْريتٌ مُسْتَکْبِرٌ؛ يُدْفَنُ فِي الْمَدينَةِ الَّتي بَناهَا الْعَبْدُ الصّالِحُ إِلَي جَنْبِ شَرِّ خَلْقي، حَقَّ القَوْلُ



[ صفحه 90]



مِنّي لَأَسُرَّنَهُ بِمُحَمَّدٍ ابْنِهِ وَ خَليفَتِهِ مِنْ بَعْدِهِ وَ وَارِثِ عِلْمِهِ، فَهُوَ مَعْدِنُ عِلْمي و مَوْضِعُ سِرّي وَ حُجَّتي عَلي خَلْقي، لَايُؤْمِنُ عَبْدٌ بِهِ إِلّا جَعَلْتُ الْجَنَّةَ مَثْوَاهُ وَ شَفَّعْتُهُ في سَبْعينَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ کُلُّهُمْ قَدِ اسْتَوْجَبُوا النّارَ، وَ أَخْتِمُ بِالسَّعادَةِ لِابْنِهِ عَليٍّ وَليِّي وَ ناصِري وَ الشَّاهِدِ في خَلْقي وَ أَميني عَلي وَحْيي، أُخْرِجُ مِنْهُ الدّاعِيَ إِلي سَبِيلي وَ الخازِنَ لِعِلمِيَ الْحَسَنَ وَ أُکَمِّلَ ذلِکَ بِابْنِهِ «م ح م د» رَحْمَةً لِلْعالَمينَ، عَلَيْهِ کَمالُ مُوسَي وَ بَهآءُ عِيسَي وَ صَبْرُ أَيُّوبَ فَيُذَلُّ أَوْلِيآئي في زَمانِهِ و تُتَهادَي رُؤُوسُهُمْ کَما تُتَهادَي رُؤُوسُ التُّرکِ وَ الدَّيْلَمِ فَيُقْتَلُونَ وَ يُحْرَقُونَ وَ يَکُونُونَ خَائِفينَ، مَرْعُوبينَ وَجِلينَ، تُصْبَغُ الأَرْضُ بِدِمائِهِمْ وَ يَفْشُوا الْوَيْلُ وَ الرَّنَّةُ في نِسائِهِمْ أُولئِکَ أَوْلِيآئي حَقًّا، بِهِمْ أَدْفَعُ کُلَّ فِتْنَةٍ عَمْيآءَ حِنْدِسٍ وَ بِهِمْ أَکْشِفُ الزَّلازِلَ وَ أَدْفَعُ الْآصارَ وَ الْأَغْلالَ، أُولئِکَ عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِن رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ.»

(يعني:

پدرم، جابر بن عبداللّهِ أنصاري را گفت: مرا با تو کاري هست؛ کِيْ برايت سهل تر است تا با تو تنها باشم و در آن باره از تو پرسش کنم؟ جابر گفت: هر وقتي که دلخواهِ شما باشد.

پس روزي با او تنها شد و به او فرمود: اي جابر! مرا از آن لوح که در دستِ مادرم، فاطِمَه - عليها السّلام -، دخترِ رسولِ خدا (ص)، ديدي و از آنچه مادرم به تو خبر داد که در آن لوح نوشته شده بوده است، خَبَر دِه.

جابر گفت: خدا گواه است که در زمانِ حياتِ رسولِ خدا (ص)، به نزدِ مادرت، فاطِمَه - عليها السّلام -، آمدم و او را بخاطرِ ولادتِ حُسَيْن تهنيت گفتم و در دستانش لوحي سبز ديدم؛ گُمان بُردم از زُمُرُّد است و ديدم نوشتاري سپيد در آن



[ صفحه 91]



هست که به رنگِ خورشيد مي مانَد. به او گفتم: پدر و مادرم به فِدايت باد! اي دخترِ رسولِ خدا (ص)! اين لوح چيست؟ فرمود: اين لوحي است که خداوند به پيامبرش (ص) هديّه کرده است، در آن نامِ پدرم و نامِ شوهرم و نامِ دو پسرم و نامِ آن أَوصياء که از فرزندانِ من اند، هست، و پدرم آن را به من داده است تا بدان بشارتم دهَد. [17] .

جابر گفت: آنگاه مادرت، فاطِمَه - عليها السّلام -، آن را به من داد؛ خواندمش و رونويسي کردم.

پدرم به او گفت: اي جابر! مي تواني آن را به من نشان بدهي؟ گفت: آري.

پدرم با او به منزلِ جابر رفت؛ آنگاه صحيفه اي از پوستِ تُنُک بدَرآورد. گفت: اي جابر! در نوشتارت بنگر تا من بر تو بخوانم. جابر در رونويسِ خود نگريست و پدرم آن را برخوانْد؛ در يک حرف هم اختلاف نداشت.

جابر گفت: خدا گواه است که من همين طور ديدم در لوح نوشته شده بود:

به نامِ خداوندِ بخشنده مهربان

اين نامه ايست از خدايِ پيروزمندِ فرزانه به محمّد، پيامبرش و نور و سفير و حاجب [18] و دلالَتگرِ او، که روح الأمين [19] آن را از نزدِ پروردگارِ جهانيان فرود آورده است.

اي محمّد! أَسماءِ مرا بزرگ بدار [20] و نعمتهايِ مرا سپاس بدار و نواختهايِ مرا إنکار مکن. [21] .

منم آن خدايْ که جُزْ من خدائي نيست، شکننده جبّاران و چيرگي بخشِ ستمديدگان و جَزادِهِ روزِ شمار. منم آن خدايْ که جُز من خدائي نيست، پس هرکه جز فضلِ مرا اميد بَرَد يا از جُز عدلِ من بيم کُنَد، او را چُنان عذابي کنم که هيچکس از جهانيان را آنسان عذاب نکُنم؛ پس مرا بپرست و بر من توکّل کن.

هر پيامبري که برانگيختم و دورانش به تمامت رسيد و روزگارش سپري شد، از



[ صفحه 92]



برايش وَصيّي معيّن کردم، و من تو را بر پيامبران برتري داده ام و وصيِّ تو را بر أَوصياء برتري داده ام و تو را به دو شيربچّه ات [22] و دو نواده ات، يعني حَسَن و حُسَيْن، گرامي داشته ام؛ حَسَن را پس از سپري شدنِ روزگارِ پدرش مَعدِنِ دانشِ خود ساختم و حُسَيْن را گنجورِ وحيِ خويش [23] و او را به شهادت گرامي داشتم و پايانِ کارش را سعادت قرار دادم؛ او برترين کسي است که به شهادت رسيده و بلندپايه ترينِ شهيدان است. کلمه تامّه خود را [24] همراهِ او و حُجَّتِ بالغه ام [25] را نزدِ وي قرار دادم. به خاطرِ عترتِ وي [26] ثواب دِهَم و عِقاب کُنَم.

نخستينِ ايشان، علي، سَروَرِ عبادتگران و آرايه أَوليايِ پيشينِ من است.

و پسرش که به نيايِ ستوده اش مانَد، محمّد است، شکافنده دانشِ من و مَعدِنِ حکمتم.

زودا که ترديدکنندگان درباره جعفر هلاک گَردَند؛ هرکه او را نپذيرد، مرا نپذيرفته است؛ اين سخنِ من راست و استوار گشته [27] که پايگاهِ جعفر را گرامي مي دارم و او را در ميانِ پيروان و ياران و دوستانش شادمان مي سازم. [28] .

پس از وي، موسي را فتنه اي کور و تيره و تار [29] فراهم آيد زيرا رشته حُکمِ من نگْسلَد [30] و حجّتِ من پنهان نگردد و أوليايم را پيمانه سرشار دهند [31] هرکه يکي از ايشان را مُنکر شود، نعمتِ مرا منکر شده است؛ و هرکه آيتي از کتابم را دگرگون سازد، بر من دروغ بسته است. واي بر آنان که وقتي روزگارِ بنده و دوست برگزيده ام، موسي، سپري گردد، در حقِّ علي که دوست و يارِ من است و کسي است که بارِ نُبُوَّت [32] را بر دوشش مي نهم و او را به توانائي در بر دوش کشيدنِ آن مي آزمايم، دروغ بندندو إنکار وَرزَند. او را سِتَنْبَه اي گردنکش [33] به قتل آرَد؛ در شهري که بنده شايسته [34] ساخته است، و در کنارِ بدترينِ آفريدگانم [35] ، به خاک سپارده شود.

اين سخنِ من راست و استوار گشته [36] که او را به پسرش و جانشينش و وارثِ



[ صفحه 93]



علمش، محمّد، شادمان سازم که وي مَعدِنِ دانشِ من و جايگاهِ سِرِّ من و حجّتِ من بر آفريدگانم است. هر بنده که به او إيمان آرَد، بهشت را جايگاهش سازم و شَفاعتش را در بابِ هفتاد تن از خاندانش که همگي سزاوارِ دوزخ گشته باشند، بپذيرم.

و کارِ پسرش علي را که دوست و ياورِ من و گواهِ من در ميانِ آفريدگانم و أمينِ من بر وَحْيَم است، ختم به سعادت کنم. آنکس را که به راهِ من دعوت مي کُنَد و گنجورِ دانشِ من است، يعني حَسَن، از او پديد آورَم، و کار را با پسرش «م ح م د» [37] که رحمتي است از برايِ جهانيان [38] ، به کمال رسانم. وي کمالِ موسي و شکوهِ عيسي و شکيبِ أيّوب را داراست. در روزگارِ [غَيبتِ] او يارانم خوار گردند و سرهايِ ايشان را چون سرهاي ِ تُرکان و ديلميان [39] براي يکديگر هديّت فرستند. ايشان را به قتل آرَند و بسوزانند و بيمناک و هراسانيده و ترسان باشند. زمين از خونهاشان رنگين گردد و واي و فغان از زنانشان برخيزد. اينان اند که براستي دوستانِ من اند. به ايشان هر فتنه کورِ تيره و تار را مي رانَم و به ايشان زلزله ها [40] را مي زدايم و بارهاي گران و زنجيرها را [41] بردارم. «درودهائي از جانبِ پروردگارشان و رحمت بر آنان باد، و آنان خود رهيافتگانند» [س 2 ي 157[.).

عبدالرّحمن بن سالم [42] گفته است که أبوبصير گفت: اگر در همه عمر تنها اين حديث را شنيده باشي، تو را بسنده است، و آن را جُز از أهلِ آن محفوظ دار.

مي نويسم: علّامه سيّد إسماعيلِ هاشميِ اصفهاني [43] در شرحِ اين حديث رساله اي به نامِ شهادة الشّهداء به فارسي نگاشته که به سالِ 1406 ه. ق. در اصفهان طبع شده است. مي سَزَد خوانندگان بدان مراجعه فرمايند که نوشتاري خواندني است. [44] .



[ صفحه 101]