در اعتقادِ شيعه إماميّه در بابِ آن حضرت (عج) ترديدي نيست؛ بلکه إماميّه بدين اعتقاد بازشناخته مي شوند. چون ما أحاديثِ فراواني از پيامبر و خاندانِ او - عليه و عليهم السّلام - روايت مي کنيم که نشان مي دهد آن حضرت «يعني: إمامِ دوازدهم - عليه السّلام -» إمامِ حَيِّ غائب از أنظار است. هيچيک از عالمانِ «نگارشگر و أثرآفرينِ» ما نيست که رساله يا کتابي «يا گفتاري» درباره حضرتِ «مَهدي» - عليه السّلام - نداشته باشد و البتّه برشمردنِ نامِ اين نوشتارها و مصنِّفانشان از صدرِ نخست تا اين زمان، مستلزمِ تدوينِ مجلّداتي ستبر است که بيرون از مقصودِ ماست؛ ليک ما از راهِ تَيَمُّن و تَبَرُّک پاره اي از سخنانِ عالمانمان و برخي تصانيفشان را - به ترتيبِ زماني - ياد مي کنيم:



[ صفحه 62]



1 - أبومحمّد حَسَن بن موسي نوبختي از أعلامِ سده سوم در فِرَق الشّيعة گفته است:

«أصحابِ او (يعني أصحابِ إمامِ عسکري - عليه السّلام -) پس از وي چهارده فرقه شدند... [1] و فرقه دوازدهم که «إماميّه»اند گفته اند: سخن چُنان نيست که اين جماعت، هريک، گفته اند؛ بلکه خدايْ - عَزَّ وَ جَلّ - را در زمين حُجَّتي هست که فرزندِ حسن بن علي «يعني فرزندِ إمام حَسَنِ عَسکري فرزندِ إمام علي النّقي - عليهم السّلام -» است، و سَررشته کار به دستِ خداست و او «= آن حجّتِ پيشگفته» به شيوه پيشين و همان روشِ سابق وصيِّ پدرِ خويش است...». [2] .

2 - أبوخلف سَعْد بن عبداللّهِ أَشْعَريِ قُمي از أعلامِ سده سوم در کتابِ المقالات و الفِرَق اش گفته است:

«پس فرقه اي از ايشان - که به إماميّه معروف اند - گفته اند: خداي را پس از درگذشتِ حسن بن علي «يعني: إمام حَسَنِ عَسکري - عليه السّلام -» بر بندگانش حُجَّتي و در بلادش خَليفَتي است که أمرِ إلهي را به پادارَد؛ او فرزندِ حَسَن بن عليّ بن محمّد بن عليّ الرّضا «عليهم السّلام»است؛ آمِري ناهي که در بابِ علومِ خدا و کتب و أحکام و فرائض و سُنَنِ او، وديعه دارِ پيشينيانِ خويش است و «پيامِ إلهي و تعاليمِ راستينِ دين را» از جانبِ پدرانش مي رسانَد و مي گُزارَد؛ بدانچه خلق را در کارِ دين و مصالحِ دنياشان به آن حاجت اُفتَد داناست؛ جانشين و وصيِّ پدرِ خويش است که پس از او به کارِ إمامت قيام مي کند و رهنمايِ اُمَّت و رهيافته ايست که به راهِ پيشين و همان روشِ سابقِ پيشوايان مي رود که گذشتگانشان داشتند و در ميانِ بازماندگانشان تا به رستخيز برقرارست و نسل اندر نسل و پي در پي بوده، جابجا و ديگرگون نمي شود... [3] اين چيزي است که از پيشوايانِ راستگو رسيده، و در ميانِ اين جماعتِ شيعيِ إمامي، به هيچ رويْ، مردود يا مشکوک و موردِ ترديد نبوده، و بخاطرِ صحّتِ طريق و قوّتِ أسباب و نيکوئيِ أسانيد و وَثاقَتِ ناقلانِ اين أخبار



[ صفحه 63]



همواره بر آن إجماع داشته اند...». [4] .

3 - حافظِ [5] ثِقَه ديرينه، أبوبکر محمّد بن أحمد بن عبداللّه بن إسماعيل بن أبي الثّلج کاتبِ بغدادي (زاده به سالِ 237 ه. ق. و در گذشته به سالِ 325 يا 323 يا 322 ه. ق.) در تاريخ الأئمّه «عليهم السّلام» گفته است:

«قائِم - صَلَواتُ اللّهِ و سَلامُهُ عَلَيه - «مؤلّف» گويد: اين جانشين [6] به سالِ 258 (دويست و پنجاه و هشت) زاده شد و دو سال و چهارماهه بود که أبومحمّد «يعني: إمامِ عسکري» درگذشت - صَلَواتُ اللّهِ و سَلامُهُ عَلَيهِم أَجمَعين». [7] .

درباره زاد و رودِ آن حضرت گفته:

«درباره زاد و رودِ «م ح م د» بن حسن - عليهماالسّلام - خداوند آگاه است». [8] .

درباره مامِ آن حضرت گفته:

«مامِ قائِم - صَلَواتُ اللّهِ و سَلامُهُ عَلَيه و عَلي آبائِه - صغيره است؛ و گويند: حکيمه؛ و گويند: نرجس؛ و گويند: سوسن.

ابنِ همام گفته: حکيمه، همانا، عمّه أبومحمّد «يعني: إمامِ عَسکَري - عليه السّلام -» است و او را درباره ولادتِ صاحب الزّمان - عليه السّلام - حديثي است و روايت کرده که نامِ مامِ اين جانشين نرجس است.» [9] .

درباره ألقابِ آن حضرت گفته:

«قائِم - صَلَواتُ اللّهِ عَلَيه و علي آبائِه -، الهادي و المَهدي است». [10] .

در بابِ کُنيه آن حضرت گفته:

«قائِم - صَلَواتُ اللّهِ عَلَيه -، أبوالقاسم است». [11] .

درباره قبرِ آن حضرت «يعني: محلّي که آن حضرت پس از وفات در آن مدفون خواهد شد»، گفته:

«قائمِ مُنْتَظَر - صَلَواتُ اللّهِ و سَلامُهُ عَلَيْه -: قبرِ او چيزي است که جُز خدايْ



[ صفحه 64]



تعالي کسي از آن خبر ندارد.» [12] .

درباره أبوابِ آن حضرت گفته است:

«.. بابِ او عثمان بن سعيد بود و چون وفاتش دَررسيد، بنا بر سفارشي که أبومحمّد حسن بن علي «يعني: إمامِ عَسکَري - عليه السّلام -» فرموده بود، کار را به پسرش أبوجعفر محمّد بن عثمان سپُرْد. ثِقاتِ شيعه از آن حضرت»يعني: إمامِ عَسکَري - عليه السّلام -» روايت کرده اند که فرمود: هذا وَکيلي و ابْنُه وَکيلُ ابْني (يعني: اين مرد وکيلِ من و پسرش وکيلِ پسرم است)، که مراد «از پسرش» أبوجعفر محمّد بن عثمانِ عَمْري بود. و چون او را وفات دررسيد، کار را به أبوالقاسم حسين بن روحِ نُمَيْري سپُرْد، و آنگاه أبوالقاسم بن روح فرمان داده شد که کار را به أبوالحسنِ سَمُري مُحَوَّل کُنَد. سپس باب نهان و پوشيده شد «و طريقِ نيابتِ خاصّه منقطع گرديد» [13] ؛ و خداوند داناترست.» [14] .

4 - ثقةالإسلام أبوجعفر محمّد بن يعقوب بن إسحاقِ کُليْني - که علي التّحقيق به سالِ 329 ه. ق. درگذشته است - بابي را به «ولادتِ صاحب الزّمان عليه السّلام» (/ مولد الصاحّب عليه السّلام) اختصاص داده و گفته است:

«آن حضرت - عليه السّلام - در نيمه شعبانِ سالِ دويست پنجاه و پنج ولادت يافت» [15] .

5 - شيخِ جليل، محمّد بن إبراهيمِ نُعْماني - معروف به: ابنِ أَبي زَينَب -، شاگرد و کاتبِ کُليْني، کتاب الغَيبه اش را درباره غَيبتِ سَروَرمان إمام مَهدي (عج) تأليف کرده که شايسته مراجعه است. [16] .

6 - شيخِ جليل، أبوجعفر محمّد بن عليّ بن حُسَين بن بابوَيْهِ قمي، صَدوقِ أُمّت (درگذشته به سالِ 381 ه. ق.)، در اعتقادات اش گفته است:

«... و ما معتقديم که حجّتِ خداوند در زمين و جانشينِ او در ميانِ بندگانش، در



[ صفحه 65]



زمانِ ما، همانا، قائِمِ مُنتَظَر، محمّد بن حسن بن علي بن محمّدبن عليّ بن موسي بن جعفر بن محمّد بن عليّ بن الحُسَين بن عليّ بن أبي طالب - عليهم السَّلام -، است، و اوست که پيامبر (ص) به نقل از خدايْ - عزّوجلّ -، به نام و نَسَب از وي خبر داده است، و اوست که زمين را همانگونه که از ستم و جَوْر پُر شده است، از قِسط و عدل پُر مي سازد؛ او همان کسي است که خداوند - هرچند مشرکان خوش ندارند - دينِ خود را به دستِ او آشکار مي سازد تا بر همه دينها پيروز گردانَدَش؛ و همان کسي است که خداوند خاوران و باخترانِ زمين را بر دستش مي گُشايَد تا در زمين جائي نمانَد که در آن بانگِ نماز دَرداده نشود و دين يکسره خدايْ را باشد؛ او همان مَهدي است که پيامبر (ص) از او خبر داده و همان کسي که چون برون آيد عيسي بن مريم فرود آيد و پشتِ سرِ او نماز بگزارَد و نمازگزار آنگاه که پشتِ سرِ او نماز بُگزارَد چون کسي است که پشتِ سرِ رسولِ خدا (ص) نماز بگزارَد، زيرا که آن حضرت خليفه رسولِ خدا (ص) است.

و ما معتقديم روا نيست قائِم جُز او باشد، هرچند که در غَيبت بمانَد، و اگر غَيبتِ او به درازايِ عمرِ دنيا نيز بپايَد، باز قائِم جُز او نيست، زيرا پيامبر(ص) و أئمّه (ع) او را به نام و نَسَب نشان داده و بدان تنصيص کرده و بشارتش را داده اند - صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِم أَجمَعين.» [17] .

7 - صَدوقِ أُمّت، همچُنين، کتابِ ارزشمندِ کمال الدّين و تمام النّعمه اش را در أحوالاتِ سَروَرمان قائِم (عج) تأليف کرده است. [18] .

8 - شيخ أبوعبداللّه محمّد بن محمّد بن نُعمانِ عُکْبَريِ بغدادي، مُفيد (درگذشته به سالِ 413 ه. ق.)، در کتابِ الإرشادش بابي را به حضرتِ قائِم و تاريخِ ولادت و دلائلِ إمامتِ آن حضرت و يادکَردِ پاره اي از أخبار و غيبت و سيره قائِم (عج) به هنگامِ قيام و برپائيِ دولتش اختصاص داده است. [19] .



[ صفحه 66]



شيخِ مُفيد رساله الفُصول العشرة را هم درباره غَيبت نگاشته که رساله دلاويزي است و مي سزد موردِ مراجعه قرار گيرد. [20] .

9 - أبوالحسن محمّد بن حسين بن موسي موسوي، شريفِ رَضي (درگذشته به سالِ 406 ه. ق.) - از شاگردانِ شيخِ ما، ابن المُعلِّم مُفيدِ أُمَّت و معلّمِ آن -، در کتابِ جاودانه اش، نهج البلاغه، خطبه هائي را از إمام علي - عليه السّلام - درباره فرزندش مَهدي (عج) نقل کرده است. [21] .

10 - برادرش، أبوالقاسم عليّ بن حسين بن موسي الموسوي، عَلَم الهُدي شريفِ مُرتَضي (درگذشته به سالِ 436 ه. ق.)، المُقْنِع في الغيبة را نوشته [22] و در کتابِ الشّافي اش هم از اين موضوع گفت و گو کرده [23] و همچُنين رسالة في غيبة الحجّة [24] را نوشته است و در آن گفته:

«... کساني که در اعتقاد مخالفِ مايند، مي پندارند در سخن گفتن در بابِ غَيبت، کارِ ما دشوار و کارِ ايشان آسان است؛ و اين نخستين باورِ نادرستي نيست که بدان اعتقاد يافته اند، و چون در آن تأمّل رَوَد، وارونه چيزي است که پنداشته اند...». [25] .

11 - شيخ تقي الدّين أبوالصَّلاحِ حَلَبي (درگذشته به سالِ 447 ه. ق.) در کتابِ کلامي اش، تقريب المعارف، فصلي را به إمامّتِ حجّة بن الحسن - عليهما السّلام - اختصاص داده است. [26] .

12 - أبوجعفر محمّد بن حسنِ طوسي (درگذشته به سالِ 460)، شيخِ طائفه مُحِقّه، کتاب الغيبه اش را درباره سَروَرمان صاحب الزّمان - عليه السّلام - تأليف کرده است، و در رساله مسائل کلاميه اش گفته:

«محمّد بن الحسن المَهديّ - عليه السّلام - زنده است و از زمانِ پدرش، إمام حَسَنِ عسکري «عليه السّلام» تا به روزگارِ ما وجود داشته و دارد، بدين دليل که - چون إمامت لُطف است، و لُطف در هر روزگاري بر خدايْ تَعالي واجب است - در



[ صفحه 67]



هر زماني بايد إمامِ معصومي باشد». [27] .

13 - شيخ أبوعلي فضل بن حسن بن فضلِ طَبْرِسي (درگذشته به سالِ 548 ه. ق.)، صاحبِ مجمع البيان في تفسير القرآن، در تاج المواليد بابي را درباره إمامِ دوازدهم (عج) نوشته است. [28] .

14 - حافظ شيخ أبومحمّد عبداللّه بن أحمد بن أحمد بن أحمد بن عبداللّه بن نَصر بن خَشّابِ بغدادي (درگذشته به سالِ 567 ه. ق.) در تاريخ مواليد الأئمّة و وفياتهم گفته است:

«يادکردِ آن جانشينِ شايسته - عليه السّلام -: صدقة بن موسي از پدرش و او از إمام رضا - عليه السّلام - نقل کرده است که فرمود:

الخَلَف الصّالح مِن وُلْدِ أبي محمّد الحَسَن بن عَليّ و هو صاحِبُ الزَّمان وَ هُوَ المَهديّ (يعني: آن جانشين شايسته از فرزندانِ أبومحمّد حَسَن بن علي است و او صاحب الزّمان است و او مَهدي است)...». [29] .

15 - رضي الدّين أبوالقاسم عليّ بن موسي بن طاوس (درگذشته به سالِ 664 ه. ق.) در الطَّرائِف في مَعرفةِ مَذاهبِ الطّوائف گفته است:

«همچُنين بدان که ما و بيشترينه أهلِ إِسلام روايت کرده ايم که پيامبرمان، حضرتِ محمّد (ص)، فرمود: لا بُدَّ مِن مَهديّ مِن وُلِد فاطِمَة (ابنته - عليهاالسّلام -) يظهر فَيَمْلَأُ الأَرضَ عَدْلًا وَ قِسطًا کَما مُلِئَتْ ظُلْمًا وَ جَوْرًا (يعني: بي گُمان مَهديّي از فرزندانِ فاطِمَه خواهد بود و ظهور خواهد کرد و زمين را همانگونه که از ستم و جوْر پُر شده است، از عدل و قِسط پُر مي سازد).

و همچنين جماعتي از رجالِ مذاهبِ چهارگانه در کتابهاشان «اين معنا را» روايت کرده و أهلِ إسلام بر آن إجماع نموده اند.». [30] .

16 - علّامه، آيةاللّهِ علي الإطلاق، شيخ حسن بن يوسُف بن عليّ بن مطهَّرِ حِلّي



[ صفحه 68]



(درگذشته به سالِ 726 ه. ق.) در کتابِ المُستَجاد مِن کتابِ الإرشاد بابي را به يادکردِ حضرتِ قائِم - عَجَّلَ اللّهُ فَرَجَه - اختصاص داده است که مي سَزَد به آن مراجعه فرمائيد. [31] .

17 - علّامه شيخ حُسَيْن بن عبدالصَّمَد عامِلي (در گذشته به سالِ 984 ه. ق.)، پدرِ شيخ بهائي، در کتابِ وُصولُ الأخيار إلي أصولِ الأخبارش گفته است:

«إمام مَهدي صاحب الزّمان که بر اينروزگاريان حجّت است، أبوالقاسم محمّد بن حَسَنِ عَسکَري - عَجَّلَ اللّهُ فَرَجَه -، روزِ آدينه، پانزدهمِ شعبانِ سالِ دويست و پنجاه و پنج، شَبْ هنگام، در سُرَّ مَن رَأَي زاده شد؛ و مامِ او نَرجس است، و به قولي: مريمِ عَلَوي دُختِ زيد؛ و ظهور و فرمانروائيِ آن حضرت - از طريقِ آگاهيي که پيامبر (ص) در اين باب به دست داده است - يقيني است». [32] .

و همچُنين گفته:

«و از ايشان (يعني از کساني که أحاديثمان را و مَعالِمِ دينمان را از ايشان نقل کرده ايم) است، محمّد بن حسنِ مَهدي «عليه الصّلاة و السّلام» که حق را بَر پا مي دارَد و - بدانسان که پيامبر (صَلَّي اللّهُ عَلَيه و آلِه) خبر داده است - زمين را، همانگونه که از ستم و جَوْر پُر شده است، از قِسط و عدل پُر مي سازد.

اين معنا در الجَمْع بين الصِّحاح السِّتّ، به شش طريق، با اختلاف در ألفاظِ متن، روايت گرديده، و در کتابِ المصابيح هم به چهار طريق آن را روايت کرده است؛ و في الجمله، از چيزهائي است که أَحَدي در آن شک نکُنَد.» [33] .

18 - فرزندِ او، شيخ بهاءالدّين محمّد بن حُسَين بن عَبدِالصَّمَدِ حارثيِ عامِلي جَبَعي (درگذشته به سالِ 1031 ه. ق.) [34] ، در توضيح المقاصد گفته است:

«پانزدهم (از ماهِ گراميِ شعبان): إمام أبوالقاسم محمّد المَهديّ صاحب الزّمان - صَلَواتُ اللّهِ عَلَيه و عَلي آبائِه الطّاهِرين - در اين روز ولادت يافته، و اين رخداد، در



[ صفحه 69]



سُرَّ مَن رَأَي به سالِ دويست و پنجاه و پنج (255 ه. ق.) بوده است». [35] .

19 - علّامه مصنّف، محمّد بن مرتضي، مَدعُوّ به: مولي مُحْسنِ فيضِ کاشاني (درگذشته به سالِ 1091 ه. ق.)، در کتابِ کلامي اش، عين اليقين، بابي را درباره غَيبتِ إمامِ زمانِ ما و علائمِ ظهورِ آن حضرت و نشانه هايِ رستخيز نگاشته است. [36] .

20 - علّامه سيّد هاشمِ بحراني (درگذشته به سالِ 1107 ه. ق.)، صاحبِ تفسيرِ البُرهان، کتابِ المَحَجَّة فيما نَزَلَ في القائِمِ الحُجَّة (عج) را تأليف کرده است.

21 - شيخ الإسلامِ روزگارِ خويش، غوّاصِ بِحارِ علومِ آلِ محمّد (ص)، شيخ محمّدباقرِ مجلسي (درگذشته به سالِ 1110 ه. ق.)، مُجَلَّدِ سيزدهم از کتابِ بحارالأنوار را به أحوالِ إمامِ دوازدهم، صاحب الزّمان (عج)، اختصاص داده است. [37] .

22 - علّامه ميرمحمّدصادقِ خاتون آبادي (درگذشته به سالِ 1272 ه. ق.)، از شاگردانِ نيايِ نگارنده - علّامه شيخ محمّدتقيِ صاحبِ هدايه - قُدِّسَ سِرُّه -، چهلْ حديث اش را درباره إمام زمان (عج) تأليف کرده و کشف الحق ناميده که به أربعينِ خاتون آبادي نامبردارست. [38] .

23 - شيخ المحدِّثين و ثالث المجلسيّين، حاج ميرزا حُسَينِ نوري (درگذشته به سالِ 1320 ه. ق.)، کتابِ نَجْم الثّاقب اش را در أحوالاتِ سَروَرمان، حضرتِ قائم (عج)، تأليف کرده است. [39] .

24 - علّامه سيّد محمّدتقيِ موسويِ اصفهاني (درگذشته به سالِ 1348 ه. ق.) کتابِ مکيال المکارم في فوائد الدّعاء للقائم «عليه الصّلاة و السّلام» را تأليف کرده است. [40] .

25 - علّامه شيخ علي أکبرِ نهاوندي (درگذشته به سالِ 1369 ه. ق.) العبقريّ الحسان في أحوال مولانا صاحب الزّمان عليه السّلام را در دو مجلّدِ بزرگ تأليف کرده است.

26 - علّامه سَيِّدمحسنِ أمين (درگذشته به سالِ 1371 ه. ق.) در أعيان الشّيعه اش



[ صفحه 70]



بخشي را به «حضرتِ محمّد بن الحسن المَهديّ صاحب الزّمان عليه السّلام» اختصاص داده و در آن به بحثي درازدامَن پرداخته است. [41] .

27 - علّامه سيّد صدرالدّينِ صدر (درگذشته به 19 ربيع الثّانيِ 1373 ه. ق.) در کتابِ ارزنده اش، المَهدي «عليه السّلام»، أحاديثِ حضرتِ مَهدي (عج) را از طُرُقِ أهلِ سنّت گِرد آورده است و مي سَزَد خوانندگان بدان مراجعه فرمايند که أثري دلاويز است.

28 - علّامه أکبر و مصلحِ أعظم، شيخ محمّدحسين آلِ کاشف الغطاء (درگذشته به 18 ذي القعدةالحرامِ 1373 ه. ق.) در کتابِ ارزنده اش، أصل الشّيعة و أصولها، گفته است:

«... إماميّه معتقدند که خدايْ - سُبحانَه - زمين را از کسي که بر بندگان حجّت باشد، خواه نبي و خواه وَصي، خواه پديدار و شناسا و خواه نهان و ناپيدا، تهي نمي گذارد و پيامبر (ص) تنصيص فرموده و کار را به فرزندش إمام حَسَن محوّل کرده و إمام حَسَن کار را به برادرش إمام حُسَين محوّل ساخته است و روند به همين ترتيب بوده است تا به إمامِ دوازدهم مهديِّ مُنتَظَر رسيده...». [42] .

29 - علّامه شيخ محمّدرضا مظفّر (درگذشته به سالِ 1383 ه. ق.) در کتابِ عقائد الإماميّه اش گفته:

«بشارت به ظهورِ مَهدي که از فرزندانِ فاطِمَه است و در آخِرالزّمان ظهور مي کند، تا زمين را، پس از آنکه از ستم و جَوْر پُر شده است، از قِسط و عدل پُر سازد، از قولِ پيامبر - صلّي اللّه عليه و آله - به تَواتُر نقل گرديده و به ثُبوت رسيده است و مسلمانان همه و به رغمِ اختلافِ مشربهاشان، در شمارِ أحاديثي که از آن حضرت روايت کرده اند، اين بشارت را ثبت نموده اند. بِنا بر اين، بشارتِ مذکور، انديشه اي نوپديد نيست که در ميانِ شيعيان به وجود آمده باشد...». [43] .



[ صفحه 71]



30 - علّامه معاصر، «آيةاللّه آقايِ حاج» شيخ لطف اللّهِ صافيِ گلپايگاني - مُدَّ ظِلُّه - در کتابِ ارزنده اش، مُنتَخَبُ الأَثَر في الإمام الثّاني عشر «عليه السّلام»، - که بارها طبع گرديده است -، أحاديثِ حضرتِ مَهدي (عج) را از «منابعِ» فَريقَيْن گِردآوري کرده.

31 - علّامه معاصر، شيخ مَهديِ فقيه إيمانيِ اصفهاني، ديدگاههايِ أعلامِ أهلِ سنّت را در موسوعه خويش، الإمام المَهدي «عليه السّلام»عند أهل السّنّة، گِردآورده است که أثري خواندني است و مي سَزَد خواننده ارجمند به آن مراجعه فرمايد.

32 - علّامه معاصر، شيخ أبوطالبِ تجليلِ تبريزي، رساله مَن هُوَ المَهدي؟ را تأليف کرده و در آن أحاديثِ اين موضوع را از «منابعِ» فَريقَيْن گِردآورده است که دوبار در قمِ مُشَرَّفه به طبع رسيده.

33 - علّامه معاصر، سيّد محمود موسويِ دِهْسُرخيِ اصفهاني، در کتابِ يأتي علي النّاس زمان من سئل عاش و من سکت مات، أحاديثِ آخِرالزّمان را گِردآورده و به فارسي ترجَمه کرده و بِنا بر حروفِ ألفبا مرتّب گردانيده است. طبعِ نخستِ اين کتاب به سالِ 1408 ه. ق. در قم منتشر گرديد. «همچُنين أخيرًا کتابِ معجم المَلاحم و الفِتَن از نامبُرده به طبع رسيده است».